Çay üreticilerinden acil çağrı: İlk sürgü toplanamazsa seneye de çay yok!

Rize başta olmak üzere Trabzon ve Artvin’de 200 bin civarı çay cüzdanı olan çay üreticisi var. Bu üreticilerin 60 bini diğer şehirlerden yazları çay toplamak amacıyla memleketlerine dönüyor. Doğu Karadeniz'de yaş çay üretimi yapılan 4 ildeki üreticiler, 15 Nisan’da İl Hıfzıssıhha Kurullarının kararları sonrası, kısmen de olsa rahatlamıştı. İl dışındaki üreticiler, 30 Nisan’a kadar izinli olarak illere seyahat edecekti. Daha sonra bu kararın, Bakanlıkların uyarısıyla Rize, Trabzon, Artvin ve Giresun Valilerinin, 22 Nisan'da aldığı son kararla 'yok sayıldığı' ve seyahatlerin yasaklandığı, alınan izinlerin de iptal edildiği bildirildi. Bu iptalle 60 bin çay üreticisi evlerinde kaldı. Çayda yaşanan sorunların çözülmesi için çay üreticileri ve sendikalar bir araya gelerek yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin 12 maddelik ortak görüş ve taleplerini kamuoyunun dikkatine sunarak imza kampanyası başlattı.

BUDAMALAR YAPILAMADI

İlk sürgünün normalde 5-6 Mayıs gibi başladığını söyleyen Tek Gıda-İş Sendikası Rize Temsilcisi Ziya Aksoy, koronavirüs nedeniyle gübreleme ve budamanın yapılamadığını belirtti. Hava şartları nedeniyle ilk sürgünün ötelendiğini belirten Aksoy, “Bu sene sıcak pek etmedi. Her tarafta soğuk var. En kaliteli çay ilk sürgüdür. Çayın bu dönemde gübrelemesi vardı. Bazıları yaptıramadı. Çaylıklar hazırlanamadı. Mart ayında yapılması gereken budamaları da yapamayanlar var. 200 bin üreticinin çay üretim cüzdanı var. Çalışanlar hariç ailelerle birlikte yaklaşık 1-1.5 milyon kişilik bir sektör çay üretimi” dedi.

Çayda en önemli sürgünün ilk sürgü olduğunu belirten Çay üreticisi Süleyman Hacıbektaşoğlu, bu sürgü toplanamazsa seneye de çay üretimi olamayacağı vurgusu yaptı. Bölgeye daha önceki yıllarda gelen Gürcü ve Azeri işçilerin pandemi nedeniyle gelemediğini, bölgedeki vatandaşların da 55-60 yaşlarında olduğunu belirten Hacıbektaşoğlu, çayların toplanamama riskine karşı da uyarılarda bulundu:

‘TOPLANAMAYAN ÇAY AĞACA DÖNÜŞÜR’

“İlk sürgü dalında kalırsa diğer sürgüler olmaz. En önemlisi bu. Çay sezonu mayıs 15 gibi başlar ekimin sonunda biter. Burada kalan üretici 55-60 yaşın üstündedir. Şu andaki üretici yaşlı üreticidir. Kendi çayını toplamaktan bile acizdir. 40 bin Gürcü Azeri gibi işçi talebi var. Pandemi dolayısıyla gelmeleri yasak olduğu için çay aile tarımına döndü. Ama ailelerde çayını kendisi toplayacak potansiyel yok. Benim ayda 9-10 ton çay toplamam gerekiyor. Ama tek başıma en fazla 3 ton çay toplarım 7 ton çay dalında kalır. Çay toplanamayınca özel sektörün çay alma olasılığı kalkmış olacak. Bu da ithal çay olasılığını getirir. Özel sektör ithal çay işine girerse gelecek seneki çayı da ithal edecektir. Bizim gelecek senedeki çay da toplanmayacaktır. Özel sektörün alamadığı çayı Çaykur karşılamalı. Neredeyse çayın yarısı toplanamamış olacak. Bir sonraki yılla alakalı sorun da yaratacaktır. Toplanmayan çay ağaç şeklini alacaktır. Budanmazsa bir sonraki yıl çay vermeyecektir. Dışarıdaki üretici bir programla bölgeye parça parça getirebilir, 15 günde bir üretici bölgeye taşınabilir, 15 gün karantina sürecinde takip edilebilirdi. Pek çok üretici çay öncesi gübrelemesini bile yapamadı. Üreticinin kaybı ya devlet tarafından karşılanmalı ya da çayın fiyatı ona göre açıklanmalı. 15 Nisan’a kadar çiftçiler başvuru yaparlarsa kontrollü olarak bölgeye getireceğiz dendi. Tüm üreticiler buna göre hazırlık yaptılar. İzinlerini aldılar. 22 Nisan’da 4 ilin aldığı kararla alınan izinler de iptal edilmişti. Şimdi Ardahan, Kars, Giresun, Gümüşhane’den getirtecekleri vatandaşlarla ekip kuracaklar.”

BÖLGE EKONOMİSİ ÇAYA BAĞLI

İhsan Hacıbektaşoğlu da şehir dışından Rize’ye gidemeyen çay üreticilerinden birisi. İstanbul’dan Rize’ye çay toplamaya gelemeyen Hacıbektaşoğlu, bölge ekonomisini çayın ayakta tuttuğunu belirtti. Alınan kararın hatalı olduğunu belirten Hacıbektaşoğlu şunları söyledi: “Yıllık yaş çay üretimi 1.3 milyon ton civarında. Bölge ekonomisini ayakta tutan bu paradır. Birçok insan büyük kentlerde yaşamasına rağmen çay tarımından elde ettiği gelirle ekonomisini düzeltmeye çalışıyorlar. Çay bitkisi diğer ürünler benzemiyor. İlk sürgü dalında kaldığı zaman o sene bitiyor. Çay tarımı için izin alan insanlar gittikleri ilde testleri yapılır, hasta olanlar karantinaya alınır. Köylerimizde muhtarlar aracılığıyla bu süreç takip edilebilir. Yasakçı değil akılcı çözümlerle sürecin idare edilmesi gerekiyor.”

'ÇAYKUR'UN ALIP ALMAYACAĞI BELLİ DEĞİL'

Çözüm çağrısı metninin imzacılarından Çay Üreticileri Dayanışma Derneği (ÇAYÜDAD) Başkanı Mustafa Mavi de şehir dışındaki vatandaşların çaylıklara budama yaptıramadığını belirtti. Çaykur’un budama olmayan çayları alıp almayacağını belli olmadığını belirten Mavi şöyle konuştu:

“Koronavirüsten dolayı martın 25’inde bu tür sıkıntılar yaşayacağımıza dair önlemler alınması için çağrılarda bulunduk. Halen söylüyoruz. Budama yapamayan üreticiler var. Çaykur çaylarını alacak mı almayacak mı belirsizliğini koruyor. Yabancı uyruklu 30-40 bin kişi gelirdi artık gelemiyor. İşçi sıkıntısı yaşanacak. Bu sorun haziran ayında had safhada olacak.”

İŞTE O TALEPLER:

• Bu yılın özelliğinden kaynaklı olarak Çaykur'un uyguladığı kota ve kontenjan kaldırılmalıdır.
• Çaykur, bu yıla mahsus yaşanan sıkıntılar nedeniyle budama yapamayan üreticinin de çayını almalıdır.
• Çaykur ve özel sektör, yaş çayı, belirlenen resmi fiyattan alma garantisi vermelidir.
• Yaş çayın alım fiyatı, destekleme ile birlikte en az 4 lira 50 kuruş olmalı ve bir an önce açıklanmalıdır.
• Salgın nedeniyle, Çay Alımevleri sürekli açık tutulmalı ve her müstahsilin günlük topladığı çay mubaya edilmeli.
• Bunu yapmak için, kurumlar yeni ve yeteri kadar işçi istihdam etmelidir.
• 5 Mayıs’a kadar kontrollü, izinli ve planlı, il dışından üretici gelişlerine izin verilmelidir.
• Fabrikalarda çalışanların fiziki mesafe ve hijyen kurallarına azami uymaları sağlanmalıdır. İşçilerin servis ve vardiya koşulları denetlenmeli, iyileştirilmeli ve kolaylaştırılmalıdır.
• Çaykur’daki mevsimlik işçilerin, il dışında olanlar dahil işe girişleri yapılmalı ve hiçbir ücret kaybına uğramadan ücretleri ödenmelidir
• Valiler ve Kaymakamlıklar koordinasyonunda, 'Çay Tarım Koordinasyonu' oluşturulmalıdır. 11.Çayda yaşanması muhtemel verim düşüklüğü devlet tarafından tanzim edilmelidir.
• Yaş çay üreticilerine bu yıldan başlamak üzere her yıl düzenli gübreleme desteği verilmelidir.