Çevre Bakanlığı müsilajla mücadeleyi anlattı: Öncelikli çözüm, karasal kaynaklı kirlilik yükünün azaltılması

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, müsilajla ilgili Aydınlık’ın sorularını yanıtladı. Bakanlık, “2021 yılında yüzde 51 olan ileri arıtma oranı bugün itibarıyla yüzde 51,7’ye ulaşabilmiş olup, Marmara Denizi’ne deşarj edilen azot-fosfor kirlilik yükünde henüz anlamlı bir azalma sağlanamamıştır.” dedi.

22 EYLEMDEN 19’U TAMAMLANDI

Hazırlanan 22 maddelik Marmara Denizi Eylem Planı’nın 6 Haziran 2021 tarihinde kamuoyu ile paylaşıldığı ve uygulanması yönünde genelge yayımlandığı bilgisini veren Bakanlık, 22 eylemden 19 tanesinin tamamlandığını belirterek, eylemlerden devam edenleri şöyle sıraladı:

• EYLEM-5: Atıksu arıtma tesislerinin ileri arıtmaya dönüştürülmesi.

• EYLEM-9: Kamu-özel sektör işbirliği için kanun düzenlemesi yapıldı, yönetmelik çalışması devam ediyor.

• EYLEM-15: Dere yataklarına yapay sulak alanlar ve tampon bölgelerin oluşturulması.

ÖNCELİKLİ ÇÖZÜM

Eylem Planı’nın yürürlükte olmasına rağmen, 3 yılın sonunda hâlâ müsilaj görülmesinin nedenlerini sorduğumuz Bakanlık yetkilileri şu yanıtı verdi:

“Marmara Denizi’nde müsilaj oluşumunun temel nedeni organik madde yükünün artmasıdır. Sanayi atıkları, evsel atıklar, tarımsal faaliyetlerden kaynaklı azot ve fosfor gibi besleyici maddelerin denize deşarjı, ötrofikasyonu tetikleyerek müsilaj oluşumuna neden olmaktadır. Deniz suyu sıcaklığındaki artış, deniz yüzeyindeki düşük akıntılar ve durağanlık müsilaj oluşumunu hızlandırmıştır. Marmara Denizi’nin yarı kapalı körfez yapıları deşarj edilen kirliliğin yoğunlaşmasına yol açmaktadır.

“Marmara Denizi’nin su kalitesini iyileştirmek ve müsilaj oluşum nedenlerini ortadan kaldırmak için en öncelikli çözüm, karasal kaynaklı (noktasal ve yayılı kaynaklı) kirlilik yükünün azaltılmasıdır. Özellikle, kentsel, evsel ve sanayi atıksularından kaynaklanan noktasal kaynaklı kirlilik yükü, atıksu arıtma tesislerinin deşarj standartlarına kısıtlamalar getirilerek ve tesislerin ileri atıksu arıtma tesislerine dönüştürülmesi sağlanarak azaltılabilir. Bu kapsamda, 2872 sayılı Çevre Kanunu’na ilave edilen ek madde ile havzadaki 1000 m3/gün ve üzeri kapasiteli tesislerin Haziran 2025’e kadar ileri arıtmaya dönüşümü zorunlu hale getirilmiştir.

ANLAMLI BİR AZALMA SAĞLANAMAMIŞ

“Ancak, 2021 yılında yüzde 51 olan ileri arıtma oranı bugün itibarıyla yüzde 51,7’ye ulaşabilmiş olup, Marmara Denizi’ne deşarj edilen azot-fosfor kirlilik yükünde henüz anlamlı bir azalma sağlanamamıştır. Buna bağlı olarak da son dönemde, Marmara Denizi’nin genelinde deniz yüzeyinden 5 ila 25 metre arasında değişen derinliklerde müsilaj oluşumu gözlenmektedir.”

BAKANLIĞIN VE BELEDİYELERİN SORUMLULUKLARI

Müsilajla mücadelede Bakanlığın ve belediyelerin sorumluluklarını, bu sorumlulukların uygulanmamasında yaptırımları sorduğumuz Bakanlık, atık sularını arıtmadan deşarj eden belediye ve işletmelere idari yaptırım uygulandığını kaydederek şöyle yanıt verdi:

“Müsilaj oluşumunu önlemek için öncelikle kirlilik yükünün azaltılması büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda, Marmara Havzası’nda yer alan belediyeler tarafından atıksu arıtma tesislerinin ileri arıtmaya dönüştürülmesi ve atıksu arıtma tesislerinin etkin bir şekilde işletilmesi gerekmektedir. İleri arıtma yöntemleri, deniz suyuna deşarj edilen atıksulardaki azot ve fosfor yükünü önemli ölçüde azaltarak müsilaj oluşumunu önleyecektir.

2124 ADET ÇEVRE DENETİMİ

“Bakanlığımız, müsilajla mücadele kapsamında uygulamaya alınan 22 maddelik Marmara Denizi Eylem Planı kapsamında 6-17 Ocak 2025 tarihleri arasında 7 ilde eş zamanlı denetim ve izleme çalışmaları sürdürülmüş olup, atık sularını arıtmadan deşarj eden belediye ve işletmelere idari yaptırım uygulanmıştır.

“Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatı tarafından Marmara Havzası’nda yer alan 7 ilde 2024 yılında atıksu ve müsilaj konulu; toplam 2124 adet çevre denetimi gerçekleştirilmiş olup, bu denetimlerden çevre kirliliğine neden olan 60 işletmeye 44.531.647 TL idari para cezası uygulanmıştır. 2025 yılında ise 437 adet çevre denetimi gerçekleştirilmiş olup, bu denetimlerden çevre kirliliğine neden olan 14 işletmeye 11.444.925 TL idari para cezası uygulanmıştır.”