Çin’in 2008 Wenchuan Depreminden Öğrendiği Deneyim ve Dersler-1: Önce ordu gidiyor

Türkiye'de meydana gelen yıkıcı depremin üzerinden bir aydan fazla zaman geçti. Türk hükûmetinin çabaları artık arama-kurtarma çalışmalarından yeniden inşa ve yardım çalışmalarına kaydı. Mayıs 2008'de Çin'in Wenchuan kentinde de ağır can kayıplarına ve maddi hasara neden olan 8,0 büyüklüğünde büyük bir deprem meydana gelmişti. Şimdi aradan 15 yıl geçti ve Wenchuan nüfusunun çoğunluğu depremin etkisinden kurtuldu. Fakat bu büyük depremde Çin'e özgü bazı uygulamalar ve bu süreçten çıkarılan dersler, Türkiye'deki yıkıcı depremle mücadele etmede faydalı olabilir.

KURTARMADA ÇİN ÖZELLİĞİ

Ordu, Çin'in büyük doğal afetlerinde her zaman kurtarma çabalarının ön saflarında yer almıştır. 1998'deki selde 66 tümen ve tugay, 300 binden fazla asker görevlendirmişti. 2008 yılında Çin’in güneyindeki kar fırtınasında 630 bin asker karla kaplı alana gönderilmişti. 2010 yılında Yushu'daki depremde 10 bin asker harekete geçmiş, 2014 yılında Lushan'daki depremde yaklaşık 400 asker görev almıştı. 2022'de ise Chongqing'deki yangın felaketinde 200'den fazla asker görev yapmıştı. Wenchuan depreminde ise 72 saat içinde Çin ordusu, afet bölgesine yardım etmek için kara, deniz, hava kuvvetleri ve polisten oluşan 146 bin asker ve 75 bin yedek milis seferber etmişti.

Arama kurtarma faaliyeti sırasında Çinli askerler hızlı hareket etti ve büyük bir kararlılıkla görevlerini yerine getirdi. Depremin merkez üssü hala çok tehlikeliydi, sürekli artçı şoklar, ölümcül toprak kaymaları gibi felaketler oluyordu. Ancak askerler, arama kurtarma çalışmalarını gerçekleştirmek için ana şoktan sadece bir saat sonra depremin merkez bölgesine gitti. Elektriğin, ulaşımın ve iletişimin tamamen kesildiği bölgeye gitmek içinse Çin Hava İndirme Ordusu'ndan 15 asker, son derece tehlikeli bir kurtarma görevini gerçekleştirmeden önce son mektuplarını yazdı. Meteorolojik bilgi, yer işaretleri ve komuta rehberliği olmadan askerler, 5 bin metre yükseklikte "kör atlama" yapmaya meydan okudu. Daha önce Çinli paraşütçüler yalnızca maksimum birkaç yüz metre yükseklikten atlamak için eğitilmişlerdi. Bu tür bir kurtarma operasyonu, sivil kurtarma kuvvetlerine kıyasla ordunun vazgeçilmezliğini göstermektedir.

Neden Çin’e özgü afet kurtarmada ordu her zaman ana güçtür?

Birkaç ana sebep vardır. Birincisi, Çin ordusunun büyük afetlerde yardım çalışmalarına katılması yasal zorunluluktur. 1990 gibi erken bir tarihte Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi, ordunun afet kurtarma görevini yürütmesini şart koşan Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun (HKO) Siyasi Çalışmalarına İlişkin Yönetmeliği ilan etti. 1997'de Merkezi Askeri Komisyon, afet kurtarmayı askeri operasyonlar kapsamına resmen dahil eden HKO Komutanlığı Yönetmeliği’ni yayımladı. 7 Haziran 2005 tarihli, 436 sayılı Afet Yardımına Askeri Katılım Yönetmeliği, ordunun arama kurtarmada ana güç olduğunu göstermektedir. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Savunma Kanunu'na göre ordunun kurtarma görevlerini yürütmesi gerekiyor. Ve pratikte, sadece HKO değil, aynı zamanda polis kuvvetleri, milisler ve itfaiye de bu yükümlülüğe sahiptir. Buna karşılık, ABD'de 2000 yılında kabul edilen Robert T. Stafford Afet Yardımı ve Acil Yardım Yasası, federal hükûmetin, eyalet hükûmetinin federal afet yardım birimlerini eyalet hükûmetine yardım etmek üzere seferber etmek için başvurmasını beklemesini şart koşuyor. Afetlerde ABD ordusu pasif bir durumunda. Örneğin, 2005'teki Katrina Kasırgası'ndan sonra, ABD ordusu felaketten ancak üç gün sonra müdahale edebilmişti.

İkincisi, ordunun halk nezdinde son derece yüksek bir güvenilirliği vardır. ÇKP, kuruluşundan bu yana "kitlelerden tek bir iğne veya iplik parçası almamak" ve "halka hizmet etmek" gibi katı bir disiplin uygulamıştır ve bu da olumlu bir imaj oluşturmuştur. HKO, bağımsızlık mücadelesinde kendisinden birkaç kat daha güçlü bir şekilde donatılmış rakiplerini yenmiştir. Üstelik ulus inşa sürecinde devletin verdiği görevleri de üstün başarıyla tamamlamıştır. Böylelikle halkın zihninde oldukça olumlu bir izlenim bırakmıştır. Bu nedenle Çin ordusunun gelişi, insanlar üzerinde güçlü bir psikolojik etki oluşturmaktadır. Çin halkı için HKO'nun gelişi, büyük bir güvenlik duygusu sağlar. Bu da sorunların bir şekilde kesinlikle çözüleceği anlamına gelir. Aynı şekilde Çin halkı da HKO'yu çok desteklemektedir. Ordu afet bölgesine konuşlandırıldığında, her zaman askerleri uğurlayan ve askerleri her türlü yiyecek, hediye ile karşılayan kalabalıklar vardır. Hatta Çin’de "HKO yardım çalışmalarından değil, askeri araçlara atılan hediyelerden zarar gördü." diye bir şaka bile var.

Üçüncü olarak, Soğuk Savaş sonrası dönemde ordu askeri olmayan faaliyetlerde daha sık görev alır hale geldi. Çok kutuplu ve küreselleşmiş bir uluslararası durumun gelişmesiyle, üçüncü bir dünya savaşı çıkma olasılığı çok daha düşüktür. Dolayısıyla ordu, muharebe görevlerine ek olarak, çabalarının büyük bir kısmını afetlere müdahale eğitimine kaydırdı. Merkez Askeri Komisyonu Kitle Çalışma Bürosu Müdürü Tümgeneral Xiao Anshui, Çin ordusunun birleşik konuşlandırmaya uygun olarak özel ekipler oluşturmak için güçler topladığını açıkladı. Bu, büyük bir felaket durumunda kurtarma operasyonlarının hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için mühendislik, kurtarma, deniz arama, hava taşımacılığı ve güvenlik acil durum müdahalesini içermektedir. Ordunun kalitesi belirsiz STK'lara göre yalnızca daha profesyonel değil, aynı zamanda daha örgütlü olduğu ve büyük afetlere müdahalede daha etkin bir rol oynadığı açıktır.

Son olarak, Çin'in sosyalist sistemi, halka öncelik vermesi gerektiğini ve tüm kaynaklarının halkın çıkarlarına hizmet etmesi gerektiğini belirtiyor ve ordu da bunun bir istisnası değildir. Depremden sonra dönemin Başbakanı Wen Jiabao'nun ordu için seferberlik emri çok basit ve güçlüydü: “Sizi besleyen insanlar için size ne yapacağınızı söylememe gerek yok.” demişti. Başbakan, deprem haberini duyduktan sadece bir buçuk saat sonra Wenchuan'a gitmişti. İki saat sonra, bir komuta noktası kurmak için trafiğin neredeyse felç olduğu depremin merkez üssüne girmek için artçı sarsıntılara göğüs germişti. İlk 72 saat içinde durumu kontrol etmek ve yardım çabalarını yönlendirmek için sekiz farklı şehre uçtu. Başbakan olay yerinde depremzedelere söz verdi: "HKO ihtiyaç duyulduğu kadar asker gönderecek. Bir parça umut olduğu sürece elimizden gelenin en iyisini yapacağız!" Bu sözü bu kadar inandırıcı kılan şey, liderlerin halkla her şeyin halkın yararına yapılması gerektiği ve yapılması gerektiği konusunda fikir birliği içinde olmalarıdır.

DEVAM EDECEK