Çin, Rusya ve İran'dan ortak deniz tatbikatı

Çin, Rusya ve İran'ın 27 Aralık 2019'da başlattığı CHIRU (Deniz Güvenlik Kemeri) ortak deniz tatbikatının 2'ncisi, Basra Körfezi'nde başlıyor.

Rus ordusuna bağlı Pasifik Filosu'ndan yapılan açıklamaya göre, güdümlü füze kruvazörü "Varyag", denizaltı savunma harbi gemisi "Admiral Tributs" ve deniz tankeri "Boris Butoma"dan oluşan bir deniz görev gücü, İran'a giderek Umman Denizi'ndeki Çabahar Limanı'na demir attı. Açıklamada, “Rusya donanması resmi heyeti, Çabahar Limanı'nda, Rusya, İran ve Çin savaş gemilerinin ortak deniz tatbikatıyla ilgili planlanan konferansa katılacak.” denildi.

Ayrıca Rus gemilerinin Çabahar'da gıda, su ve yakıt ikmali de yapacağı bildirildi.

Basra Körfezi’nde yapılacak CHIRU deniz tatbikatının başlıca hedefleri arasında uluslararası deniz ticaretinin güvenliği ve korsanlarla mücadele gibi konuların olduğu ifade edildi. Rusya'nın Tahran Büyükelçisi Levan Cagaryan, kasım ayında yaptığı açıklamada, üç ülkenin 2022'nin başında ortak askeri deniz tatbikatı yapacağını bildirmişti.

CHIRU TATBİKATI ABD'YE MESAJ

Çin, Rusya ve İran'ın ortak deniz tatbikatı yapma kararı, ABD'nin İran'a yönelik ambargoları ile Umman Körfezi'nde bazı ticaret gemilerinin hedef alınmasının ardından ABD önderliğinde kurulan Konsorsiyum'a yanıt olarak alınmıştı.

Kasım 2019'da ABD; Basra Körfezi, Umman Denizi, Aden Körfezi ve Güney Kızıldeniz'de, “küresel petrol tedarik yollarının deniz güvenliği ile ilgili olarak düzeni ve güvenliği korumak” gerekçesiyle Uluslararası Deniz Güvenliği Konsorsiyumu (IMSC)'nun kurulduğunu ilan etti. Konsorsiyum'un üyeleri arasında Avustralya, Bahreyn, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık, Estonya, Litvanya ve Arnavutluk'un yer aldığı bildirildi.

IMSC'nin kurulmasının hemen ardından Rusya, Basra Körfezi için ayrı bir ortak güvenlik konsepti önerisi sundu ve bölgede iş birliğine dayalı bir güvenlik örgütü kurulması için uluslararası konferans düzenlenmesini önerdi. Pekin, Moskova'nın bu vizyonunu, sunulduktan iki gün sonra onayladı ve böyle bir önerinin “bir bütün olarak dünyanın güvenliğini ve gelişimini sağlamak için son derece önemli olan Basra Körfezi bölgesinde barış ve istikrara fayda sağlayacağını” belirtti. Böylece İran, Rusya ve Çin, ilk kez Basra'da bir ortak deniz tatbikatı planladı. Uzmanlar, bu üçlü tatbikatın önümüzdeki dönem bir konferans ile yeni bir deniz iş birliği örgütüne dönüşebileceğini değerlendiriyor.

TATBİKATIN STRATEJİK ETKİSİ

ABD'deki neo-con'ların ünlü merkezlerinden Jamestown Vakfı da tatbikata ilişkin önemli bir değerlendirme yayımladı. Syed Fazl-e-Haider imzalı analizde, özetle şu değerlendirme yapıldı:

“Körfez'deki gerilimlerin gölgesinde düzenlenen bu ortak deniz tatbikatları; Rusya ve Çin'in İran'a askeri ve siyasi desteğini göstermesinin ötesinde, üç ülkenin ortak çıkarlarını korumak amacıyla yapılan stratejik bir uyumu yansıtıyor. Böylesine güçlü bir üçlü, Ortadoğu'da daha fazla etki sahibi olabilecek ve ABD liderliğindeki IMSC deniz kuvvetine bir meydan okuma sunacaktır. Yakın gelecekte, Hint Okyanusu'nun sorunlu sularında ABD ile Çin arasında büyüyen bir deniz rekabeti görülebilir.”

ÇABAHAR LİMANI'NIN ÖNEMİ

Diğer yandan Rusların demirlediği İran'ın Çabahar Limanı da oldukça önemli bir bölge. ABD'nin ikinci yaptırımlar listesine almadığı Sistan-Beluçistan eyaletine bağlı Çabahar Limanı; Tahran, Kabil ve Yeni Delhi yönetimlerinin yeni ticaret güzergahlarından birisi olma yolunda ilerliyor.

Denize sınırı olmayan Afganistan, hububatını Hindistan'dan ithal ediyor ve aldığı malları ülkesine en hızlı, güvenli ve az maliyetle ulaştırma güzergahının Çabahar Limanı olması nedeniyle ABD'nin burayı ambargodan muaf tuttuğu belirtiliyor. İran'ın Çabahar Limanı ile Hindistan'ın Mumbai Limanı arasında da Orta Asya ile Batı Asya'yı birbirine bağlayacak yeni bir enerji boru hattının kurulmasının planlandığı belirtiliyor. İran'ın resmi ajansı IRNA'nın haberine göre, kurulacak olan yeni boru hattı, Orta ve Batı Asya arasındaki ticareti canlandıracak ve Hindistan'ın bölgedeki etkinliğini artıracak. ABD'nin Çin ile rekabetinde Hindistan'ı yanında tutabilmek için bu limana muafiyet sağladığı bildirilirken, Rusya ve Çin'in bölgeye gelmesinin de önemli bir mesaj olduğu kaydediliyor.

ÇİN, BENDER-ABBAS'TA

İran Bakanlar Kurulu, 29 Aralık 2021'de İran'ın en önemli ticaret ve askeri limanı olan Bender-Abbas'ta bir Çin Konsolosluğu açılmasını onayladı. Bu, Çin'in İran'daki ilk konsolosluğu olacak. İran'ın Pekin Büyükelçisi Mohammad Keshavarz-Zadeh, “İran'ın güneyindeki liman kenti Bender-Abbas'ta Çin Başkonsolosluğunun açılmasının iki ülke arasındaki ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlayacağını” söyledi. Bender Abbas, Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ni birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı'nda yer alıyor. Hürmüz Boğazı'nın kuzey kıyısında Bender-Abbas, güney kıyısında ise sadece 55 kilometre uzaklıkta Arap Yarımadası yer alıyor. Küresel olarak sevk edilen tüm petrolün yüzde 20'si bu sulardan geçiyor ve bu da onu Batı Asya için kilit askeri, ekonomik ve politik öneme sahip en stratejik dar noktalarından biri haline getiriyor. Ayrıca Pekin, Pakistan'ın Gwadar Limanı'nı da geliştirmek için önümüzdeki yıllar içinde milyarlarca dolar yatırım yapacak. Birlikte ele alındığında, “Basra Körfezi ve Pakistan üzerinden Sinciang'a uzanan bir ticaret ve enerji koridoru” oluşacak.

RUSLARIN UZUN SÜRELİ GÖREVİ

Rus görev gücü, 2021'in son günlerinde Vladivostok'tan ayrıldığında bir dizi tatbikat ve ziyaret de planlandı. Japon denizi, Doğu Çin ve Güney Çin denizlerinden geçerek Malakka Boğazı üzerinden Hint Okyanusu'na geçen Ruslar, intikal sırasında çeşitli acil durum tatbikatları yaptı. Ardından Hindistan'ın Kochi Limanı'na yanaşan Rus görev gücü, burada büyük bir törenle karşılandı. Rus gücü Hint gemileri ile geçiş eğitimleri yaptıktan sonra Basra'ya yelken açtı.

Rus görev gücünün Basra'daki tatbikatın ardından bir de Port Victoria ziyareti olacak. Bu ziyaret, Rusya-Seyşeller dostluğunun 105. yıldönümüne denk gelecek. Ağustos 1916'da, I. Dünya Savaşı sırasında efsanevi Rus kruvazörü “Varyag”, Uzak Doğu'dan Kuzey Kutbu'na giderken Port Victoria'ya uğramış ve mürettebat çok sıcak bir şekilde karşılanmıştı. Bu tarih, iki halk arasındaki dostluğun başlangıcı kabul ediliyor.

Daha sonra okyanusun çeşitli bölgelerinde uluslararası manevralara dahil olacak görev gücü, Rusya'nın uzun süre sonra açık sularda yeniden artan etkinliğinin göstergesi sayılıyor.

Geçen yıl Primorsky Bölgesi Bilgi Destek Departmanının (Vladivostok) yaptığı açıklamada, Rus gemilerinin denizlerdeki varlığının 2020 yılına göre 1,5 kat arttığı bildirilmiş; düzenlenen tatbikat sayısındaki artışın ise 1,3 kat olduğu kaydedilmişti.

Rus Pasifik Filosu 2021'de ilk kez 20'den fazla savaş gemisi, denizaltısı, uçak ve helikopterleriyle birlikte Pasifik'in orta kısımlarında operasyonel bir tatbikat gerçekleştirmişti.

14-17 Ekim'de Japonya Denizi'nde Rus-Çin ortak deniz tatbikatına katılan Pasifik Filosu, 1 Aralık'ta da ASEAN-Rusya ortak deniz tatbikatı kapsamında Endonezya'nın Kuzey Sumatra bölgesine gitmişti.