Çin’den ABD’ye birinci yaptırım dalgası
Çin, ABD’nin Tayvan kışkırtmasına ‘sistematik yaptırımlarla’ yanıt veriyor. Çin etrafındaki denizlerde gerçek mermili tatbikatlar sürerken ABD ile askeri diyalog mekanizmaları devre dışı bırakıldı. Pelosi, Çin’in yaptırım uyguladığı en yüksek düzeydeki ABD temsilcisi oldu.
ÇİN VE ABD ARASINDA
1. Cephe Komutanları Görüşmeleri iptal edildi.
2. Savunma Politikası Eşgüdüm Görüşmeleri (DPCT) iptal edildi.
3. Askeri Deniz Güvenliği Danışma Anlaşması (MMCA) toplantıları iptal edildi.
4. Yasadışı göçmenlerin geri gönderilmesi işbirliği askıya alındı.
5. Cezai konularda yasal yardım işbirliği askıya alındı.
6. Ulusaşırı suçlara karşı işbirliği askıya alındı.
7. Uyuşturucuyla mücadele işbirliği askıya alındı.
8. İklim değişikliği görüşmeleri askıya alındı.
Çin, ABD’nin Tayvan kışkırtmasına karşı bir dizi yaptırım kararı açıkladı. ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Çin’in “ateşle oynamayın” uyarılarına rağmen adayı ziyaret etmesi üzerine ABD-Çin ilişkilerini 1989 Tiananmen Olayları’ndan bu yana en gergin noktaya getirdi. Çinli yetkililer bu ziyaretin ABD hükümetinin sorumluluğunda olduğunu söylediler ve gerekli karşı tedbirlerin birer birer yürürlüğe konulacağını duyurdular.
İlk tepki olarak Çin Ordusu, adayı çevreleyen 6 farklı bölgede gerçek mermi kullanılan, nükleer denizaltı ve uçak gemisi caydırma gücünün yer aldığı tatbikatlar başlattı. Ardından cuma günü açıklanan 8 yaptırımla Çin-ABD arasında başta askeri diyalog kanalları olmak üzere pek çok önemli başlıkta kurulan mekanizmalar devre dışı bırakıldı. Ayrıca ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ve ailesine bir dizi yaptırım uyguladı. Pelosi, Çin’in yaptırım uyguladığı en üst düzey ABD temsilcisi oldu. Önceki gün Sarı Deniz ve Bohay Denizi’nde iki yeni tatbikat duyuruldu.
ASKERİ MEKANİZMALAR DEVRE DIŞI BIRAKILDI
Çin’in açıkladığı sekiz yaptırımın üçü askeri işbirliği alanında. Buna göre Cephe Komutanları artık birbiriyle görüşmeyecek, Savunma Politikası Eşgüdüm Görüşmeleri (DCPT) artık yapılmayacak ve Askeri Deniz Güvenliği Danışma Anlaşması (DPCT) çerçevesinde toplantılar düzenlenmeyecek. İki ülke arasında yıllar içerisinde kurulan diyalog mekanizmaları böylece devre dışı bırakılıyor. Bu, Güney Çin Denizi ve Tayvan Adası yakınlarında benzeri bir kışkırtma durumunda, sıcak çatışma riskinin artması anlamına geliyor.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi’nde (CASS) ABD uzmanı olarak görev yapan Lü Xiang, bu kararla birlikte askeri işbirliğinin “dip noktasına vardığını” söylüyor. Pelosi’nin uçağının ABD Savunma Bakanlığı ve Amerikan Ordusu tarafından korunduğuna parmak basarak bu mekanizmaların “anlamını yitirdiğini” belirtiyor. Ayrıca bu yaptırımların, Çin’in benzeri askeri kışkırtmalara daha kararlı bir şekilde yanıt vereceği şeklinde okunması gerektiğini vurguluyor.
SONRAKİ YAPTIRIMLARIN HABERCİSİ
Global Times’in yaptırımlarla ilgili haberinde iklim değişikliği, yasadışı göçmenler, cezai soruşturmalar ve uyuşturucuyla mücadele gibi konularda işbirliğinin ABD için çok önemli olduğu, Çin’in ise gündeminde çok az yer tuttuğu ifade ediliyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı’nda Nancy Pelosi’ye ve ailesine uygulanan yaptırımın “Çin yasalarına uygun şekilde” alındığı söylenirken içeriğe dair bir ayrıntı verilmedi. Ancak Pelosi’nin Çin topraklarına, dolayısıyla Tayvan adasına girmesini yasaklayan bir madde olduğu iddia edildi. Pelosi’nin ABD müttefiklerine Çin ve Rusya’ya karşı daha saldırgan bir çizgi izlemeleri için cesaret vermeye çalıştığı belirtilirken Çin’in askeri tatbikatlar ve açıkladığı yaptırımlarla benzeri girişimlere karşı caydırıcılığını ortaya koyduğu vurgulandı.
Çin, Pelosi ziyaretinin sıcak saatlerinde Tayvan adasından bazı meyve de deniz ürünleri ticaretine kısıtlama getirmişti. Tayvan, yüksek teknoloji aletlerinin temel bileşeni olan çiplerin üretiminde kullanılan yarıiletkenlerin dünyadaki merkezlerinden birisi. Batı’da yaptırımların bu alanlara da sıçrayabileceğine ilişkin bir endişe hâkim.
Global Times’a konuşan Çin devlet kaynaklarına yakın bir uluslararası ilişkiler uzmanı “ABD ve Çin arasında pek çok pratik çalışmanın durdurulduğunu ve ABD, Çin’in stratejik çıkarlarına karşı eylemlerine devam ederse, diğer işbirliği mekanizmalarının da iptal edilmesi için hazırlık yapıldığını” söyledi. Gazeteye konuşan uzmanlar ayrıca Çin’in yürürlüğe koyduğu yaptırımların “tek seferlik değil, sistematik nitelikte olduğunu” vurguladı.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOZUNU ELİNDEN ALDI
ABD’nin özel olarak tepki verdiği yaptırım, iklim değişikliği işbirliğinin durdurulması oldu. Eski Dışişleri Bakanı ve mevcut İklim Değişikliği Özel Temsilcisi John Kerry, “Çin sadece bizi değil, bütün dünyayı cezalandırıyor.” açıklaması yaptı.
Çin medyasında ise ABD’nin Çin’le iklim değişikliği işbirliğini hiçbir zaman ciddiye almadığı vurgulandı. ABD’nin Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerine ulaşmak için Pekin’le ortak çalışmaları derinleştirmek yerine, Çin’in yeşil enerji teknolojisindeki hızlı gelişimi sınırlandırmayı hedeflediğine işaret edildi. Bu kapsamda ABD’nin Çinli güneş ve rüzgâr enerjisi firmalarını “tehdit” olarak görerek ek gümrükler ve yasal zorlaştırmalar uyguladığı belirtildi.
Ayrıca Çin’in salgın koşulları ve tedarik zincirlerindeki kesilmelere rağmen 2030 Karbon Salınımı Azaltma hedeflerine bağlı kaldığı hatırlatıldı. Bu hamlenin, Çin’in küresel ısınmayla mücadeleye katkılarında hiçbir değişikliğe sebebiyet vermeyeceği kaydedildi.
ÇİN’E 160 ÜLKEDEN DESTEK
Tayvan gerginliğinde ABD’nin hüsrana uğradığı bir diğer konu da dünyanın verdiği tepki oldu. Tayvan adası etrafına tatbikatların yapıldığı bir bağlamda 160’tan fazla ülke “Tek Çin” ilkesine bağlılığını yineledi. Buna karşın ABD’nin yakın müttefiki olan Japonya ve Avustralya dışında hiçbir Atlantik ülkesi, ABD’nin Çin düşmanı çizgisine dahil olmadı. Örneğin Güney Kore, Çin’in karşı tedbirlerini eleştirmekten imtina eden “gerginliğin dindirilmesi” yönünde itidalli bir açıklama yaptı. Avrupa Birliği ülkelerinden de yapılan tekil açıklamalarda da tek taraflı olarak Çin’i suçlayan ifadelere yer verilmemesine dikkat edildi.
‘DOLARIN ÇÖKÜŞÜ HIZLANDI’: ÇİN, ABD TAHVİLLERİNİ ERİTİYOR
Çin’in sessizce uyguladığı bir yaptırımın da elinde tuttuğu ABD hazine bonolarını elden çıkarmak olduğu vurgulanıyor. Çin, uzun yıllardır bir “barış vergisi” olarak ABD hazine bonoları satın alıyor ve ABD’nin devasa dış borcunun finansmanına önemli bir katkı yapıyordu. Çin’in satın aldığı Amerikan tahvilleri, en yüksek 1,3 trilyon dolar düzeyine çıkmıştı. Özellikle önceki ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı ticaret savaşından sonra bu miktar azalma eğilimine girdi. ABD Hazine verilerine göre, Çin’in elindeki ABD hazine bonoları, Pelosi’nin ziyaret haberlerinin gündeme geldiği temmuz ortasında 12 yıldır ilk defa 1 trilyon dolar düzeyinin altına düşerek 980 milyar dolar oldu.
Çin’in resmi yayını Global Times, bu gelişmeyi, Pelosi ziyaretinin “doların çöküşünü hızlandıracağı” değerlendirmesiyle birlikte haberleştirdi. Makalede “ABD ekonomisinin belkemiği olan ABD doları, Washington’ın diğer ülkeleri çökertmek için para birimini sürekli silah olarak kullanması yüzünden zaten rağbet kaybediyordu. Rusya-Ukrayna çatışması, doların güvenilirliğine çok ciddi bir darbe vurmuştu. Pelosi’nin ziyareti de ABD ekonomisine uzun vadede doların güvenilirliğini tüketecek bir etki yapacaktır.” yorumuna yer verildi.
‘SAVAŞA HAZIRLIK’ TATBİKATLARINA DEVAM
Çin, ülkenin kuzey kıyılarındaki Bohay Denizi ve Sarı Deniz'in güneyinde gerçek cephane ve mühimmatın kullanıldığı tatbikatlara başlayacağını bildirdi. Deniz Güvenliği İdaresinden yapılan açıklamada, başkent Pekin'in yakınlarındaki Bohay Denizi'nde 8 Ağustos ve 8 Eylül arasında, Sarı Deniz'in güneyinde ise 7-15 Ağustos'ta yürütülecek askeri tatbikatlar nedeniyle söz konusu bölgelerin gemi trafiğine kapatılacağı belirtildi.
Pekin'in yaklaşık 300 kilometre güney doğusundaki Bohay Denizi, kuzeyinde Liaodong ve güneyinde Qiadong yarımadalarının sınırladığı, Sarı Deniz Körfezi'ndeki bir iç deniz konumunda bulunuyor. Sarı Deniz'in güneyinde de ayrı bir tatbikatın başlayacak olması tüm bölgedeki gemi trafiğini fiili olarak kısıtlayacak.
Çin ordusu, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin geçen haftaki ziyaretinin ardından Tayvan çevresindeki altı bölgede gerçek cephane ve mühimmatın kullanıldığı tatbikatlara başlamıştı. Bugün öğle saatlerine kadar sürmesi öngörülen tatbikatlar, Çin'in egemenlik ihtilafı içinde olduğu Ada'nın çevresinde fiili bir abluka oluşturmuştu. Tatbikatlar nedeniyle bazı bölgeler, gemi ve uçak trafiğine kapatılırken, boğazda güvenlik endişesi nedeniyle seferlerin aksadığı bildirilmişti.
VATAN PARTİSİ’NİN DESTEĞİ XİNHUA’DA YER ALDI
Çin’in 8 dilde yayın yapan uluslararası haber ajansı Xinhua, dünyanın önde gelen siyasi partilerinin Tayvan kışkırtmasına karşı Çin’e verdiği desteği haberleştirdi. Dünyanın dört bir yanından mesajlar haberleştirilirken Türkiye’yi temsilen Vatan Partisi Genel Başkanı Dr. Doğu Perinçek’in mesajı içeriğiyle birlikte yer aldı. Perinçek’in “Pelosi’nin ziyareti Çin’in egemenliğinin ciddi bir ihlalidir. ABD, Tayvan sorununda uluslararası hukuku görmezden gelerek ve önceki taahhütlerini çiğneyerek bütün dünyaya güvenilmez bir ülke olduğunu bir kez daha göstermiştir.” vurgusu öne çıkarıldı.
Haberde Türkiye dışında Avustralya, Belarus, Brezilya, Endonezya, Etiyopya, Filistin, Hindistan, İngiltere, İran, İspanya, Kamboçya, Kenya, Kosta Rika, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, Küba, Laos, Lübnan, Nepal, Nikaragua, Pakistan, Peru, Rusya, Senegal, Sri Lanka, Somali, Suriye, Tacikistan, Uruguay, Ürdün, Yemen, Yunanistan ve Zambiya’dan siyasi partilerin desteğine yer verildi.
