Çocuğunuz ekranın esiri olmasın

Yapılan sayısız araştırma ekran karşısında fazla zaman geçiren çocukların davranış sorunlarını yaşadığını ortaya koydu. Uzmanlar, uzun süre bir şeyler izlemenin çocukların gelişimini olumsuz etkilediğini vurguluyor. Ekran karşısındaki sürenin uzaması beraberinde bağımlılığı da getirebiliyor. “Teknoloji bağımlılığı” günümüzdeki kullanılan kavramların arasında yer almaya başladı.

Doktorlar artık çocukları akıllı ekran kullanımı konusunda yönlendirmenin, onlara iyi beslenme alışkanlıkları veya trafik güvenliğini öğretmek kadar önemli olduğunu savunuyor. Psikolojik danışman Dr. Ayşe Devrim Burçak, Aydınlık Avrupa’ya konuyu değerlendirdi. Burçak, uzun süre ekran karşında kalan çocukların davranış sorunları yaşadığı görüşünde. Anne ve babalara da tavsiyelerde bulunan Burçak, “Çocuğunuzla zaman geçirin” önerisinde bulundu.

5 YAŞ ALTI ÇOCUKLAR YARIM SAATTEN FAZLA İZLEMEMELİ

Ekran başında uzun süre kalmak çocukları nasıl etkiliyor?

Öncelikle uzun süreden ne anlayacağız? Neye uzun diyeceğiz, neye kısa diyeceğiz? Çünkü bu uzunluk çocukların yaşlarına göre değişen bir durum. Bana sorarsanız, 5 yaşın altındaki çocuklar ekranla hiç karşılaşmamalı. Ancak böyle bir şey çok mümkün görünmüyor. Bu yaştaki çocuklara maksimum 20 dakika yarım saat verebiliriz. Yarım saat, 45 dakikayı geçtikten sonra tekleşmeye başlıyorlar. Çocuklar sadece pasif bir şekilde izleyen olmaya başlıyorlar. 3 yaşın altındakiler hiç izlenmeyebilir. Konuşmanın geliştiği yaş bir buçuk yaş sonrası. Bu yaşta ekran karşısında kalmak konuşmayı geliştirmiyor. Sosyallik anlamında geri plana itilmeleri neden olabiliyor. En güzel yapılabilecek şey oyun grupların içerisinde olmalarını sağlamak.

EKRAN KARŞISINDA NE YAPTIĞI ÖNEMLİ

Yaşlar büyüdükçe durum değişebiliyor. Ekran karşısında olma halinden ne kastettiğiniz önemli. Kastettiğiniz televizyon ekranı mı bilgisayardaki oyun ekranı mı? Ya da çocuk ve ergenlerin sıkça izlediği YouTube, TikTok videoları mı? Şu nedenle bunları biraz ayırmak gerekiyor. Oyunların içerisinde aslında bizim dışarıda sosyalleşme yapamadığımız durumu çocuklar şu anda oyunla yapıyorlar. Özellikle büyük şehirleri düşünün. Birbirlerinin evlerine gitme, gelme olanağı olmayan çocuklar ya da çıkıp sokakta oynama olanağı olmayan çocuklar orayı sokak alanı gibi kullanıyorlar. Bu dönemi ilkokul sonu ortaokul gibi düşünürseniz, çocuğun ekran başında birkaç saat geçirmesi çok sakıncalı değil. Ama oradan kopabiliyorsa.

ÇOCUKLAR 2 SAATTEN FAZLA İZLEYİNCE DÜNYADAN KOPUYOR

Çocuk ekran karşısında ne kadar süre geçirmeli? Çok uzun kalır ise ne gibi sonuçlarla karşılaşılıyor?

Ekran başındaki süre 2 saati geçtikten sonra çocuklar dünyadan kopuyorlar. Bu dönem çocuklarındaki en büyük yaşanan sıkıntılardan bir tanesi kendi başlarına okuyup anlamayı öğrenemiyorlar. İzliyorlar. Her şey işitsel ve görsel.

Uzun süre izlemenin çocukların düşünme becerilerini kısıtladığını düşünüyorum. Yani düşünmesine gerek yok. Birilerinin yaptıklarını ve izlediklerini takip ederek eğleniyor. Diğer yarattığı durum ise okul çağı çocuklarında okuma becerilerini desteklemiyor. Yani okuma ya da araştırma gereksiz bir şeymiş gibi algılanıyor. Bunları dışında çocukların yaratıcılıkları kısıtlanıyor. Örneğin çocuk lego ile oynamak yerine ekranda lego ile oynayanları izliyor. Gerçek lego ile oynamak hiç ilgisini çekmiyor. Yaratmak çünkü ihtiyaçtan doğar. Biraz sıkılmaktan doğar, hiç sıkılmıyorlar. 6 saat orada oturup onu izleyebilir. Onun için sıkılmayan çocuk ya da yetişkin bir şey üretemiyor. Sıkılacak ki bir şey üretebilsin.

Elbette sosyalleşmek anlamında da etkiliyor. İlerleyen dönemde kişilik yapısını da etkiliyor. Ergenlik dönemlerinde özellikle çocuklar dışarıya çıkmak istemiyor. Diğer bir durumda kilo probleminin yaşanması; 8 -10 senedir çocuk ergenlerde obezite var. Ye, iç, oyna, izle, otur ya da bir kısımda hiç yemek içmek de yok.

DAVRANIŞ BOZUKLUKLARINA ETKİSİ VAR

Ekran başında uzun süre kalmak depresyona yol açar mı? Davranış bozukluğu yaratır mı?

Son yıllarda bu konuda çalışmalar var ama doğrudan depresyona yol açar şeklinde değil. Ama ekran; depresif bir noktayken kişinin kaçtığı bir yer haline gelebiliyor. Sorunu çözmek yerine kaçabiliyor. Davranış bozuklukları anlamında ise etkisi var. Özellikle çocuk ve ergenlerde bunu sıklıkla yaşıyoruz. Oyunların ya da izledikleri şeylerin, şiddet içerikli olma ihtimali yüksek. Saldırganlık dürtülerini boşaltmaya yardımcı olması hoşlarına gidiyor. Bu durumu normalleştiriyorlar. Çocuk zihni 12 yaşına kadar soyut düşünmüyor. Öldürmeyi sanki ertesi gün gözünü açıp uyanacakmış gibi normalize edebiliyor. Hem normalleştiriyor hem de gerçekten olmuşçasına korkuya da kapılıyor. Korku problemleri; alta kaçırma, tırnak yeme, parmak emme durumlarına yol açabiliyor. Farklı psikolojik sıkıntılara neden olabilir. Saldırganlığı arkadaşlarına uygulayabiliyor. Bunlar karşılaştığımız durumlar.

ÇOCUKLARINIZLA ZAMAN GEÇİRİN

Ebeveynlere öneriniz ne?

Anne babaların çocukla zaman geçirmesi lazım. Eğer mümkünse birlikte dışarıda zaman geçirmek gerek. Zaman geçirmek derken sadece etkinlik yapmaktan bahsetmiyorum, konuşmak lazım, sohbet etmek lazım. Kendi duygusunu ifade etmeyen, duygu deyince düşünceyi anlatan, sohbet deyince sadece sorgulamakmış gibi konuşan anne babalar var. Çocuğu sorguya çeker gibi değil de kendiniz gününüzü anlatarak sohbet edebilirisiniz. Her şeyin evde konuşulabilir olacağına çocukları inandırmak gerekir.

Sadece yasak getirmek ya da kural koymak değil de bu kuralların arkasındaki mantığı çok uzatmadan çocuklara anlatmakta fayda var. Kuralların arkasında da durmak gerek. Diyelim ki 2 saat izleme süresi var. Siz de 3’üncü saate girmesine izin verir; tutarsız olursanız işler zorlaşır. Ebeveynler model olmanın yanı sıra durduranda olmak durumunda.