Çözüm ‘yakalama’ aşı yöntemi

Kızamık vakalarındaki artış kaygı yaratıyor. En büyük nedeni, Kovid 19 salgınından sonra dünya çapında insanlar arasında yayılan aşı tereddüdü. Vaka artışının salgına dönüşmemesi için yapılması gereken en önemli şeyin, aşılanma oranlarının artırılması olduğu noktasında bütün bilim insanları birleşiyor. Türkiye’de aşılama raporu, 2020’den sonra açıklanmadı. Sağlık Bakanı Koca, son açıklamasında “Çocuklarımızın KKK-I aşı kapsayıcılığının ülke genelinde 95’in üzerinde tutulması sağlanmıştır.” dedi. Yabancılar için aşı kapsayıcılığının “yüzde 87 ile 92 arasında” olduğu bilgisini veren Koca, vaka sayısını ise açıklamadı.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Odabaş, kızamığın yayılmasına temel çözüm olarak, aşılamanın rutin hizmetler içinde sunulmasını, kızamığa duyarlı nüfusların ve yaş grupların ‘takip’ ve ‘yakalama’ ek aşılama programıyla hızla aşılanmasını öneriyor. Aydınlık’a konuşan Odabaş, kızamıkla ilgili gündemdeki sorulara yanıt verdi:

ÖLÜMCÜL HASTALIK AŞI İLE KORUNULUR

Kızamık salgını var mı, yok mu? Boyutu ne?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi 2023 yılının ilk iki ayında, 17 ülkeden bildirilen Kızamık vaka sayısının 2022 yılında bildirilen tüm vakalarda çok olduğunu bildirdi. Son 12 ayda en çok vaka bildirimi yapan ülkeler içinde 610 vaka ile Tacikistan ilk sırada yer alırken bunu, 466 vaka ile Türkiye ve 414 vaka ile Rusya Federasyonu izliyor. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK), Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) ve Türk Pediatri Kurumu dün yaptıkları basın toplantısı ile bu artışa dikkat çekmiştir. Kızamık bulaşıcılığı yüksek olan bir bulaşıcı hastalıktır. Özellikle aşısız gruplarda çok hızlı yayılabilen ve ölümcül komplikasyonlara yola açabilen, aşı ile korunulabilen bir hastalıktır.

Surveyans sistemiyle izleniyor mu? Sonuçlar ortaya çıkmaya başladı mı? Neden açıklanmıyor?

Ülkemizde Kızamık dahil olmak üzere birçok bulaşıcı hastalıkta bilgi akış sistemi mevcuttur. Sadece ulusal bildirim yapılmayıp DSÖ Avrupa bölgesine de vaka bildirimi düzenli olarak yapılmaktadır. Vaka sayıları Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından izleniyor. Sağlık İstatistikleri Yıllığında da yer alıyor.

TACİKİSTAN’DA YÜZDE 99’A ÇIKARILDI

Kızamık hangi yaş grubu için tehlikeli? Büyükler risk altında değil mi?

Kızamık özellikle aşısız 2 yaş altı bebek ve çocuklarda özellikle beslenme yetersizliği olanlarda daha ağır geçiyor.

*'İkinci doz şart, 2019 yılından itibaren bebeklere üçüncü doz uygulanmaya başladı. Üçüncü doz tam koruma sağlıyor' deniyor. Üçüncü doz uygulanan bebek-çocuk sayısı biliniyor mu? Eğer 9. ayda üçüncü doz uygulanmadıysa, iş işten geçti anlamına mı geliyor? Değilse ne yapmak lazım?

DSÖ özellikle Tacikistan’da UNICEF desteği ile vaka sayılarının yüksek olduğu bölgelerde 6 ay-15 ay bebek ve çocuklarda ‘yakalama’ Kızamık aşısı uygulaması ile aşılanma oranlarını yüzde 99’a çıkardı. Türkiye’de de Sağlık Bakanlığı, gerekli olması durumunda önerilen bu yakalama aşılaması uygulamasına başlayacaktır.

Deprem bölgesinde, Gaziantep'in Kızamık vakalarında öne çıktığı doğru mu? Öyleyse neden?

Vakaların illere göre dağılımını bilmiyoruz. Ancak alt yapı ve olağan hizmetlerin kesintiye uğradığı afet bölgelerinde tüm bulaşıcı hastalıkların görülme sıklığında bir artış olacağı biliniyor.

AİLE VE AİLE HEKİMİNİN SORUMLULUĞUNDA

Yüzde 95 aşılama oranı yakalanmazsa Kızamık salgını yayılır görüşüne katılıyor musunuz?

Aşı kapsayıcılığında ülkemizde de yürütülmekte olan Genişletilmiş Bağışıklama Programının hedefi yüzde 95’tir. Bu aşının yüzde 100 koruyucu olması durumunda, yüzde 5lik bir aşısız grup demektir. Kızamık aşısının iki doz yapılması durumunda koruyuculuğu yüzde 95 kabul edilir. Bu durumda duyarlı havuzu daha da artar.

Bebeklikte yeterli aşısı yapılmamış çocuklar için nasıl bir yol izlenebilir?

Aşı eksiği olan bebek ve çocukların tespiti ve aşılanması, aile hekimleri ve ailelerin sorumluluğunda yürüyor.

BAĞIŞIKLIĞI BASKILANAN YETİŞKİNLER RİSK ALTINDA

Eğer büyükler de risk altındaysa onlar için ne yapılabilir?

Kızamık her yaşta görülebilen bir hastalık olmakla birlikte daha çok bebeklik ve çocukluk çağında ya aşı ile ya da hastalığın geçirilmesi ile bağışıklık kazanılır. Ancak yetişkinlik döneminde özellikle bağışıklığı baskılanmış bireyler risk altında.

GÖÇ ALAN BÖLGELERDE AŞILAMA YÜRÜTÜLÜYOR

Göçmen hareketi Kızamık vakalarının artmasında etkili mi? Öyleyse ne yapılmalı?

Yoğun göç alan bölgelerde/illerde aşılama hizmetleri konusunda Göçmen Sağlığı Merkezleri ve Aile Hekimleri ile birlikte ciddi bir aşılama uygulaması, özellikle yürütülüyor.

Sağlık Bakanlığı ve diğer sağlık kuruluşları salgın ya da salgın riskine karşı ne yapıyor, ne yapmalı?

Sağlık Bakanlığının, bulaşıcı hastalıklar ile ilgili beş daire başkanlığı bulunuyor. Özellikle salgınlar konusunda Erken Uyarı Daire Başkanlığı, saha epidemiyologları aracılığı ile salgına yerinde ve erken dönemde müdahale etmektedir. Daire Başkanlığı sitesinde de şu satırlara yer veriliyor: “Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi Başkanlığı olarak bulaşıcı hastalıklar konusunda halka ve sağlık personeline yönelik eğitim programları ve materyallerin geliştirilmesini sağlamak, sağlık personeli eğitimlerini yürütmek sağlık hizmetleriyle ilişkili enfeksiyonlara yönelik sürveyans çalışmasını yürütmek, bulaşıcı hastalık salgınlarının kontrolüne yönelik faaliyetleri yürütmek.”