Cumhuriyetin 100. Yılında kiralık, kadın işgücü sorunu

Cumhuriyetin 100. Yılında işçiler bakımından en geri üretim ilişkilerine örnek olan kiralık işçilik gösterilebilir. İşgücünün kiralanması biçiminde düzenlenen bu üretim ilişkisi, 6715 sayılı yasa ile hayata geçirildi. Holdinglerin bünyesinde olabildiği gibi, Özel İstihdam Büroları aracılığı ile bir işçinin işgücünün çeşitli yerlerde kiralanabilmesini sağlıyor. 6715 sayılı yasa ile çoğunlukla da kadın işgücü kullanılıyor. Temizlik ve daha pek çok hizmet sektöründe kiralama, özel istihdam büroları aracılığı ile yapılıyor. Holdinglerde bu çalışma biçimiyle holding bünyesindeki çeşitli işyerlerine işgücü gönderilerek gerçekleşiyor. Bazen bu işyerleri başka başka şehirlerde de olabiliyor. İş gücünü kiralayan işçi, ücretini özel istihdam bürosundan alıyor. Özel istihdam bürosu da iş gücünü kiraya verdiği işletme, fabrika, site yönetimi vb.den, işçinin günlük yevmiyesi üzerinden komisyon alıyor.

ESKİNİN DAYIBAŞILARI

Eskinin dayıbaşı denen kişileri, bugün de tarımda ekim, çapa, meyve toplama, soğuk hava depolarında meyve sebze dizme gibi işlerde işin yapılması için kadın işçileri topluyor. Herhangi bir sosyal güvence söz konusu olmuyor.

Bu çalışma biçimi içinde iş gücünü satan kadınlar, konuşma ve isim vermeyi bir daha işe çağırılmama korkusu ile kabul etmiyor. Daha çok günlük sigorta yapılan ya da mevsimlik işlerde çalışıyor. İşçiler dayıbaşı veya Özel İstihdam bürolarına komisyon karşılığı iş güçlerini satıyor.

Düzensiz çalışma, doğrudan emek sömürüsü olan bu sistemle, son zamanlarda çeşitli şirketler aracılığı ile Türkiye’den yurt dışına ve yurt dışından Türkiye’ye işçi getirildiği biliniyor. Pakistan’dan bir şirket, çeşitli holding ve işletmelere S.A.Z U.L LTD şirketi adına FS, “Pakistan’dan Nitelikli İş Gücü/Pakistanlı işçiler” konulu e postaları işe alım müdürlerine göndererek, diğer birçok saygın Türk müşterilerimiz gibi şirketiniz için Pakistanlı işçileri işe alabilirsiniz. Biz her türlü insan gücünün işe alım hizmetlerini sağlayan ve profesyonel, yönetici düzeyinde, vasıflı, yarı vasıflı ve vasıfsız işgücü gibi üst düzey insan gücü çözümlerinde güçlü bir geçmişe sahip bir İK, işe alım ve insan gücü yerleştirme şirketiyiz” diyor.

AVRUPA İŞ KAPISI

Öte yandan, uzun süreden beri benzer bir durumun yani Türkiye’den yurtdışına işgücü transferi yapıldığını biliyoruz. Son zamanlarda Türklerin en çok yerleştiği Avrupa şehirleri haberlerini sıkça okur olduk. Nitelikli iş gücü ve özellikle çifte vatandaş statüsü olan Balkanlardan göç eden Türklerin Avrupa’da çeşitli ülkelere işgücü olarak bazı şirketler aracılığı ile götürüldüğünü biliyoruz.

Emperyalist kapitalizmin, neoliberalizmin 21. Yüzyılda Özel İstihdam Bürolarının, yurt içinde ve çeşitli işçi kiralama şirketleri ile Türkiye’den Almanya’ya, Hollanda’ya seralarda, inşaatlarda, Avrupalının yapmak istemediği işlerde, sayıca daha çok tarım sektöründe çalışmak üzere iş gücü taşıdığı görülüyor.

BOĞAZ TOKLUĞUNA İŞGÜCÜ

Emperyalist kapitalizm, milli devletlere kölelik koşullarında çalışmak üzere ortaçağın, boğaz tokluğuna çalışma düzenini “serbest rekabet ve serbest piyasa” adı altında dayatıyor. Yasal düzenlemelerle, özel İstihdam büroları ile işçi kiralamak mümkün hâle geliyor. Türkiye’de nitelikli iş gücü bu şekilde yurt dışına kayarken, doğudan batıya doğru bir iş gücü akışı görülüyor.

Öte yandan, bu işgücü hareketleri işçilerin örgütlenme mücadelesini, sendika üyeliğini engelleyen bir faktör olarak ortaya çıkıyor. Dünya da emperyalist kapitalizm, liberalizm çöküşe ilerledikçe insan emeğini, vücudunu, işgücünü her türlü yolla sömürerek artı değerin eksilmesini önlemeye, daha çok kazanmaya, daha çok kâr etmeye, bu yolla dünyaya daha uzun süre ve daha çok hâkim olmaya çalışıyor.

EN UCUZU KADIN VE ÇOCUK İŞÇİ

Yurt içinde kiralanan temizlik, tarım işçisi kadınlar, yurt dışında da aynı işlere uygun bulunuyor. Türkiye’ye gelen Afgan, Pakistanlı işçilerin yaşam koşulları ile çeşitli ülkelere giden Türk İşçiler benzer şartlarda yaşayarak ortak kaderi paylaşıyor. Fabrika veya işletmelerin avlularına kurulan konteynerlerde koğuş biçimi içinde yaşam mücadelesi veren bu insanlar dil sorunu, bilgi, tecrübe, anlaşma yetersizlikleri nedeniyle üretilen ürünün kalitesini de etkiliyor. İşgüçlerinin kayıt altına alınıp alınmadığı bir başka sorun olarak ortaya çıkıyor.

Bu hareketlerdeki belirleyici etken, yaşanan ile gidilen ülkenin para biriminin değerindeki fark oluyor. Gidenler ve gelenler sonunda ailelerini de yanına alma umudu ile çalışmaya devam ediyor. Tek tek insanlar üzerinden, işgücünden komisyon alan dayıbaşılık sistemi her düzeyde yukarıdan aşağıya sürüyor. Bazen insanların savaştan, bazen yoksulluktan kurtulması adı altında... Emperyalist sömürü çarkına, on milyon boğaz tokluğuna çalışacak kadın, çoluk çocuk mülteci yetmiyor.