Denizcilik emisyon kotası tartışmaları körükledi! AB yeşil dönüşümü erteliyor

Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi’nin gemicilik sektörünü kapsayacak şekilde genişlemesi, deniz ticareti yoğun olan AB ülkelerinin tepkisiyle karşılaştı. Yedi üye devlet, kararın iptali için Avrupa Komisyonu’na ortak mektup gönderdi. Üye devletlerin bu tepkisini Aydınlık Avrupa’ya değerlendiren İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Tuğçenur Ekinci Furtana, AB’nin mali yükten kurtulmak için zaman kazanmaya çalıştığını ifade etti.

Avrupa Birliği, yeşil dönüşüm projeleri kapsamında 2026 yılına kadar aşamalı olarak tüm sektörlerde karbon emisyonuna çeşitli vergiler ve kısıtlamalar uygulamayı planlıyor. Bu doğrultuda planlanan bir diğer uygulama da Ocak 2024 itibariyle, ticari gemilere yönelik emisyon vergisi uygulamasının başlaması. Uygulamanın yürürlüğe girmesiyle AB’nin yıllık 11 milyar avronun üzerinde vergi geliri elde etmesi beklenirken, Avrupa ile Asya arasında seyreden tek bir konteyner gemisi için emisyon maliyetinin 810 bin avroyu aşacağı öngörülüyor. Hesaplamalara göre en yüksek vergi yüküyle karşılaşacak olan MSC Grandiosa isimli yolcu gemisi, yıllık yaklaşık 11 milyon avro emisyon vergisi ödeyecek. Yeşil dönüşüm başlığı altındaki birçok politika gibi, bu politika da bazı sektörleri özel olarak olumsuz etkiliyor. Deniz ticaretinin önemli olduğu ülkelerin hükümetleri uygulamaya karşı çıkıyor.

DENİZCİ ÜLKELER TEPKİLİ

Avrupa'nın önde gelen denizcilik ülkeleri, AB'nin kendi sularına giren gemilerden emisyon ücreti alma planlarına karşı çıkıyor ve bu politikanın deniz ticaretini bloktan uzaklaştırabileceğini söylüyor. Financial Times’in haberine göre, İspanya, İtalya, Yunanistan, Portekiz, Güney Kıbrıs, Hırvatistan ve Malta’yı temsilen yedi AB ülkesinin bakanları Avrupa Komisyonu’na bir mektup gönderdi. Bakanlar mektupta, denizciliğin Emisyon Ticaret Sistemi’ne (ETS) dahil edilmesi planlarının durdurulması çağrısında bulundu. Bu hamlenin sınırlı çevresel faydasına karşın, iş dünyasını Avrupa limanlarından uzaklaştırma riski taşıdığı belirtildi. Özellikle ithalat, ihracat ve liman yatırımlarında düşüşe neden olacağı ifade edildi.

AB YEŞİL DÖNÜŞÜMÜ KISMEN ERTELEMEK İSTİYOR

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Tuğçenur Ekinci Furtana, Avrupa ile ticaret yapan üçüncü ülkelerin gemiciliğin ETS’ye dahil edilmesinden önemli oranda etkilenmeyeceğini ancak bu düzenlemenin Avrupa için önemli bir mali yük oluşturabileceğini söyledi. Furtana, üye devletlerin itirazının AB’nin kararı erteleme isteğiyle ilgili olduğunu ifade etti: “Dünyada ticaret yolları AB’ye çıkmak istiyor çünkü AB pazarı zengin. Bütüncül bir hareketle AB bir ticaret kısıtlaması uyguladığında, bundan olumsuz etkilenmez çünkü alternatifi olmayan bir pazar. AB ile ticaret yapan üçüncü ülkeler açısından da rekabet koşulları değişmedikçe bir farklılık olmayacaktır. Öte yandan AB, yeşil dönüşümün bazı aşamalarını ertelemek istiyor. Bunda da en önemli sebep, AB’nin Rusya - Ukrayna savaşı sebebiyle ödediği maliyet. Savaş bu kadar yakınında yaşandığı için, önceden yaptığı planları aynı programda uygulamakta zorlanıyor.”

AB’NİN AMACI MALİ YÜKÜ ARTIRMAMAK

Brüksel, sınırlı yetki alanı dahilinde deniz taşımacılığı emisyonlarını vergilendirme planları kapsamında AB içi ve AB dışı gemilere farklı kotalar uygulayabiliyor. Ticaret gemilerinin iki AB limanı arasındaki yolculuklarda ürettikleri karbon emisyonu için ton başına kredi satın almaları ve bir AB limanı ile AB dışı bir liman arasındaki sevkiyatlarda emisyonlarının yarısı için ödeme yapmaları zorunlu kılacak. Bu yüzden oluşacak boşluklara dikkat çeken bakanlar armatörlerin ek maliyetten kaçınmak için ticareti Fas'ın Tanger Med veya Mısır'ın Port Said gibi Akdeniz kıyısındaki limanlarına yönlendirebileceklerini belirttiler. Bakanlar, gemiciliğin ETS kapsamına alınması durumunda, AB şirketlerinin olumsuz etkilenmemesi için daha kapsamlı ve sıkı önlemler getirilmesi çağrısında bulundular.

Uluslararası ticaretin hızlı olan seçeneğe yöneleceğini ifade eden Furtana “Uluslararası ticaret en kısa yolu pahalı da olsa bulur çünkü ürünü kısa sürede ulaştırmak oldukça kritik. Dayanıklı maddeler dışında tüm ürünlerde bu çok önemli. Bu itirazlar, yeşil dönüşümle ilgili projeleri ertelemek için bir bahane. Bunun için de Akdeniz’deki ülkeler sözcü seçilmiş. Tabii ki denizle bağlantısı olan ülkeler en başta olumsuz etkilenecektir. Yine de uzun vadede fiyatlar yeniden dengeye gelecektir. AB, başta ortaya çıkacak bu ilk zarardan kaçınmak istiyor. ETS’nin vergi getirisi, dış ticaretteki tepkisel ilk düşüşün oluşturacağı kayıptan daha yüksek olmayacaktır.” dedi.

TÜRKİYE’NİN DE UYGULAMASINI TALEP EDEBİLİRLER

Düzenlemenin yürürlüğe girmesi durumunda demir yolu ve kara yolu taşımacılığının artacağını ve AB ile geniş bi kara sınırına sahip olan Türkiye’nin bu durumda kısmen avantaj sağlayabileceğini vurgulayan Furtana, olası risklere de dikkat çekti: “Türkiye, AB ile gelişmiş kara ve demir yolu ağlarına sahip olan bir ülke. Bu açıdan deniz ticaretiyle Avrupa’ya ulaşan ülkelere göre daha avantajlı konuma gelebilir. Öte yandan AB, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi görüşmeleri sırasında Türkiye’den gemiciliğe yönelik aynı emisyon uygulamasının yapılmasını talep edebilir.” Furtana, Türkiye’nin böyle bir emisyon kotası uygulaması halinde olumsuz etkileneceğini ekledi ve AB’nin bu talebi Gümrük Birliği görüşmelerinde Türkiye’nin isteklerine karşı bir koz olarak kullanabileceğinin altını çizdi.