Depremzedeler kendini unutulmuş hissediyor

Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tacettin İnandı, depremin ardından gelinen aşamayı ve sorunları Aydınlık’a anlattı.

İnandı, “Şu anki koşullar da travmatize edici, travmaları rehabilite edecek düzeyde değil.” dedi.

Deprem bölgelerinin hızla değişen ülke gündeminde geri plana düştüğünü ve unutulduğunu ifade eden İnandı, “Deprem Türkiye’nin gündeminde zaman zaman yer aldı ama Hatay'dan, Maraş’tan çok İstanbul'daki olası deprem öne çıkıyor. Deprem bölgesinde toplum, bir anlamda bu yönüyle, kendini unutulmuş ya da yalnız bırakılmış hissediyor,” diye konuştu.

“Yıkım o kadar büyük ki yakın vadede bu sorunları çözmek çok da kolay değil, 10 yıl, belki 20 yıl alır.” ifadesini kullanan İnandı, Hükûmet’in bölgeye kaynak aktarması gerektiğini vurguladı. Prof. Dr. Tacettin İnandı’nın sorularımıza verdiği yanıtları sunuyoruz:

İNSAN İHTİYACINI ÇOK AŞAĞI DÜZEYDE KARŞILAYABİLİYOR

• Bir durum saptaması yapar mısınız, halkın yaşam koşulları, genel sağlık durumu, psikolojisi nasıl?

Bu depremde en büyük hasarı gören il Hatay. Bunu Birleşmiş Milletler rakamlarıyla, AFAD’ın rakamlarıyla, yıkılan bina, ölen insan sayısıyla görüyoruz. Toplam hasarın ve ölümlerin neredeyse yarısı burada oldu. Hatay’ın özellikle Antakya ilçesi Defne, Kırıkhan, Hassa, Samandağ gibi Amik vası üzerinde kurulu ilçeleri, Amanoslar’ın batı tarafında kalan İskenderun, Erzin, Dörtyol, Arsuz gibi diğer ilçelerine göre çok daha büyük hasar aldı. Antakya neredeyse yüzde 90 civarında konut bakımından yok oldu. Halen ne aşamadayız? İnsanlar konteynerlere taşındı. Bir miktar çadırda yaşayanlar var, bunlarn bir kısmı Suriyeli, bir kısmı ev korkusu nedeniyle eve girmek istemeyenler. Ama düzenli çadırkent neredeyse kalmadı.

Konteyner alanları insanların gereksinimlerini, konforlarını ne kadar sağlıyor, bu sıcakta, soğukta, yağmurda, mahremiyetine ne kadar karşılık veriyor? İnsanların ihtiyaçlarını çok aşağı düzeyde karşılayabiliyor. Çünkü bir konteyner yaklaşık 20 metrekare ve dört kişi hatta bazen daha fazla insan bir konteynerde yaşamak zorunda kalıyor.

1 MİLYONU AŞKIN İNSAN BARINAKSIZ, KORUNAKSIZ

Özellikle Antakya civarında en büyük konut tipi konteyner. Onun dışında insanlar az hasar gören evlerde oturmaya başladılar. İnsanların acil ihtiyaçları, barınma ihtiyaçları çözüm bekliyor. AFAD’ın verilerine göre Hatay’da 310 bin bağımsız konut (birkaç ay önce AFAD Başkanı’nın verdiği rakamlar) orta ve ağır hasarlı. Bunun içerisinde ticari iş yerleri yok, sadece konut. Üç ile çarparsanız 900 bin, dört ile çarparsanız 1 milyonu aşkın insan barınaksız, korunaksız kaldı. Evet, dışarıya göç oldu. Şu an bir kısmı dönse de halen dışarıda yaşayan kişi sayısı fazla.

ŞU ANKİ KOŞULLAR DA TRAVMATİZE EDİCİ

Son yıllarda savaşın getirdiği sorunlar, arkasından terör olayları, hepimizin yaşadığı ekonomik sorunlar, sosyal sorunlar, pandemi ve arkasından gelen depremle beraber gerçekten son yıllarda üst üste afet diyebileceğimiz büyük şeyler yaşadık. Şu anki koşullar da travmatize edici, travmaları rehabilite edecek düzeyde değil. Kamu hizmetlerinde ve pek çok hizmette önemli eksiklikler, aksamalar var. Başlangıca göre bir miktar iyileşme var kuşkusuz ama henüz bu yeterli düzeyde değil. Kullanma suları bakımından, barınma, konut bakımından, ulaşım ve altyapı bakımından. Halen yıkım süreci devam ediyor kentte.

BURAYA KAYNAK LAZIM

• Konteynerdeki yaşamı iyileştirmek mümkün mü?

Konteyner alanları planlı gelişmedi, farklı yerlerde... Yeniden daha iyisini yaratabilmek için öncelikle bazı adımların atılması gerekiyor. Buradaki koşullar henüz çok ağır. Bir kere şunun kabul edilmesi lazım: yerel imkanlarla bu sorunun üstesinden gelmek mümkün değil, buraya kaynak yöneltilmesi lazım. Ulusal hatta uluslararası düzeyde desteğin önemi çok açık. Buradaki hasar durumuna dikkat etmek gerekiyor.

Demokratik, katılımcı, şeffaf, iyi yönetim ilkeleri ile hareket etmek, toplumu katmak, hesap vermek, ortaklaşmak; farklı düşünceden, farklı inançtan, farklı siyasal kimliklerden insanların bir araya gelerek çalışabilmesi durumunda bu sorunun üstesinden gelmemiz daha kolay. Aklın, bilimin, mantığın ve deneyimlerin ışığında ilerlemeliyiz.

Yıkım o kadar büyük ki yakın vadede bu sorunları çözmek çok da kolay değil, 10 yıl, belki 20 yıl alır.
Dolayısıyla konteyner kentlerdeki yaşam değil tek başına sorun. Bu kenti yeniden yapılandırırken temel hedef, depreme dirençli, afete dirençli bir toplum, bir Hatay yaratmak olmalı. Konut sorununu, ulaşım sorunu başta olmak üzere pek çok şeyi yeniden ele almak durumundayız.

Birleşmiş Milletler’in (BM) afetlerle ilgili epey bir hazırlığı, çabaları var. Çerçeve sözleşmesi var, Türkiye de buna imza atmış. Son yıllarda da işte bir takım planlar bu çerçevede oluşturulmuş. Ancak bu planların daha etkin, daha verimli, daha kullanışlı, uygulanabilir olması gerekiyor. Bunun için de toplumun bilim insanlarının, herkesin katılımıyla bu süreci birlikte yönetmeniz gerekiyor.

HATAY'DAN, MARAŞ’TAN ÇOK İSTANBUL'DAKİ OLASI DEPREM ÖNE ÇIKIYOR

• Bir sosyal medya mesajınız vardı. “600 milletvekilini Hatay'a bekliyoruz. Gelmezlerse biz geleceğiz Ankara'ya” diye?

Buradaki sorumluluklarını unutmamaları için bu tür şeyler yazdım. Gördüğümüz o ki buradaki sorun bayağı geri plana düştü ve unutuldu. Ülkenin gündemi çok hızlı değişiyor. Deprem Türkiye’nin gündeminde zaman zaman yer aldı ama Hatay'dan, Maraş’tan çok İstanbul'daki olası deprem öne çıkıyor. Deprem bölgesinde toplum bir anlamda bu yönüyle kendini unutulmuş ya da yalnız bırakılmış hissediyor.

• Geçim sorunu, işsizlik de var, değil mi?

İşini kaybedenler var. Özel okullar, özel hastaneler kapandı, özellikle sağlık sektöründe çalışanlar işlerini kaybettiler. Ama öte yandan bazı sektörlerde, inşaat sektörü dahil çalışan işçi bulma sorunu var. Kalifiye eleman bulmak zor ama işsiz insanlar var. İş yeri sahipleri işlerini kaybettiler veya önemli gelir kayıplarına uğradılar. İhracatta önemli azalmalar oldu. Bütün bunlar yoksullaşmayı da beraberinde getiriyor bölgede. Başka kentlerimize giden bir miktar Suriyeli göçmen olduğunu tahmin ediyorum. Onlar açısından da koşullar kolay değil, barınma özellikle. İnşaat sektöründe iş bulabiliyorlar ama diğer alanlarda sıkıntı var. n Psikolojik destek konusunda bir etkin çalışma oldu mu Hatay'da? Çok sayıda sivil toplum örgütünün bu yönde destek vermeye çalıştığını biliyorum. Yeni yeni kamu da bunu yapmaya çalışıyor. Psikososyal destek ekipleri sahada dolaşıyorlar, görüşüyorlar. Gerektiğinde vatandaşı hekime yönlendiriyorlar. n Çok teşekkür ederiz.