Der Auto

Gidişat başarılı, başta TOGG mühendisleri olmak üzere tüm emekçileri, yöneticileri, ortakları ve politika yapıcıları tebrik ederiz.

Bu yazının ilk bölümü TOGG iş modeli ile ticari segmentte yeni bir ulusal marka yaratma ve küresel bir batarya üreticisini yatırıma çekme üzerine. İkinci bölümü ise mevcut TOGG projesi altyapısı üzerinden kamusal fayda yaratmaya yönelik önerilerden oluşuyor.

ESAS OĞLAN: FARASİS

TOGG projesine aslında Farasis batarya projesi ile beraber bakmak lazım. Bu işlerin kalbi elektrik hücresidir. Muhtemelen TOGG projesi olmasaydı, önemli elektrik hücresi üreticisi Farasis de Türkiye'de yatırım yapmayacaktı. Farasis dünyanın en büyük onuncu elektrikli batarya üreticisi. Batarya aleminin kralı CATL firması ve pazarın 34% kadarına hâkim. Tesla, BMW, Toyota ve Honda'ya mal veriyorlar. Daha sonra 14% pazar payı ile LG, 12% ile BYD, 10% ile Panasonic, 7% ile SK geliyor. Farasis de yüzde 1-2 bandında. (Tabi pazar payının az olması kötü demek değil, bugünün standartlarında çok iyi bir firma ama acaba rekabetçiliğini uzun vadede koruyabilecek mi? Bu sektörün hızlı gelişimi, ilerde 10 tane küresel oyuncuyu kaldıramayabilir.)

Türkiye için elektrikli araç üretmek önemlidir, benzer şekilde lider elektrik bataryası üreticilerini ülkemize yatırıma çekebilmek de çok önemlidir. Bu kapsamda, lider üreticilerden birini daha ülkemizde yatırıma çekebilmek için yeni bir TOGG markası daha oluşturabiliriz ve TOGG ile Farasis in işbirliğini, yeni marka ile de tekrar edebiliriz. Bunlar milyar dolarlık mega fabrikalar olduğu için ülkenin kalkınmasına ve ihracatına büyük katkı sağlayabilirler. Avrupa'da da ülkeler bu batarya üreticilerini kendi ülkelerine çekebilmek için yoğun rekabet halindeler.

BİZİM PAZAR ÖLÇEĞİ BİR OYUNCU DAHA KALDIRIR MI?

Peki TOGG'un yanına yeni bir elektrikli araç projesi konabilir mi? Ülkemizdeki talep ve ölçek buna izin verir mi? Biraz sayılara bakalım. 2023’te ülkemizde Cumhuriyet tarihi rekoru olarak 1,25 milyon binek araç satılmış. TOGG ise 20 bin adet teslim etmiş. TOGG'un vizyonu yılda 175 binli seviyelere çıkmak, ondan sonra zaten hedef Avrupa. Aslında bir adet daha binek elektrikli araç markasını bizim pazar kaldırır. Hadi TOGG'a biraz kuluçka süresi verelim, o kadar yatırım yapıldı, daha ilk senelerinde sıkıştırmayalım, yeni girişimi ticari araç segmentinden başlatalım.

BYD VE TESLA ÖRNEĞİ

Konumuza gelecek olursak, ticari araç piyasasında anlaşılan Türkiye'de gittikçe artan şekilde ulusal bir markaya ihtiyacımız olacak. Elbette devir elektrik devri, hızlı büyüme de belli ki bu elektrikli ticari araç segmentinde olacak. Bu alanda yatırım yapan yerli ve yabancı holding firmaları var ama ya ölçek küçük veya marka ulusal değil.

Dünyada lider elektrikli araç firmalarına baktığımızda, ticari araçları da ürettiğini görüyoruz. Bu alemin global iki liderine bakalım. Amerikan Tesla önce binekten başladı sonra ticariye girdi. Çinli BYD ise önce ticariden başladı sonra binek işine girdi. Bizde TOGG binekten başladığına göre benzer modelde bir firmayı da ticari segmentten işe başlatabiliriz. 10 sene sonra bunlar birbirlerinin alanlarına da girerler, yerli firmalar arasındaki rekabet kaliteyi artırır ve ihracat pazarlarında da daha hızlı büyüme sağlanır. Japonya, Kore, Almanya vb. çoğu araba ihracatçısı ülkede bu sektör tek marka ile değil rekabet halindeki birkaç ulusal marka ile hızla gelişti.

TİCARİDEKİ PAZAR FIRSATLARI

Türkiye'de elektrikli taksi ihtiyacı var, elektrikli minibüs, hafif ticari araç, kamyon, otobüs, TIR, metrobüs (troleybüs), motosiklet, ATV, taksi vs. birçok segmentte üretim yapacak yerli milli bir elektrikli araç markasına ihtiyaç var. Türkiye ölçeği bunun için de gayet uygun. Üstelik ticari araçlarda Avrupa'ya ihracat işi daha kolay, kanallar daha açık. Binek aracı Avrupa'ya ihraç etmek, ticari araçtan daha zor. Bizim hazır Gümrük Birliği anlaşmamız varken bolca sanayi ürününü bu kanaldan Avrupa’ya satmamız gerekli. (Satamayana satarlar). Bu segmentteki firmanın savunma sanayine de bazı ürün gruplarında üretim yapma imkânı olabilir.

META İÇİN YENİ BABAYİĞİTLER LAZIM

TOGG modeli başarılı oldu, ticari araç işinde de benzer şekilde kamu-özel sektör ortaklığında bir model kurulabilir. Yeni markaya Milli Elektrikli Ticari Araç, kısaca META diyelim. TOGG'da bağlantı işleri için Turkcell vardı, Meta'ya Türk Telekom'u alalım. TOGG'daki Zorlu ve BMC'nin yerine SASA'cı Erdemoğlu holding ile Beko Elektronik (veya Aselsan) konulabilir. Bir de İşbankasını alalım, etti 4 ortak. Proje, yatırım safhasında halka arz edilerek belki 5. ortak olarak da küçük borsa yatırımcısı alınabilir. Türkiye'de ticari araç kullanan üretici, nakliyeci, ambarlar, tarım kooperatifleri de ortak yapılabilir. Misal Konya Şeker uygun bir ortak olabilir. Enerjisa elektrik yatırımları konusunda düşünülebilir. Kamu payı eksik kalırsa Türkiye Sigorta uygun ortak olabilir. TCDD istasyonlarına bol miktarda ticari araç giriş çıkış yaptığını düşünürsek, TCDD'nin ortaklığı da uygun olabilir.

Batarya konusunda META ile ortaklığa çekilmesi gereken küresel oyuncular belli. Askeri alanda küçük ölçekli pil ve batarya çözümleri sunan Aspilsan firmamız da belki gerekli motivasyon, yatırımlar ve ortaklıklar ile projeye katkı sunabilir hale getirilebilir.

Uzun vadede elektrikli araç işinde küresel seviyede yaşayacak firmalar ya kendi pillerini üretiyor olacaklar veya batarya üreticileri ile uzun vadeli stratejik yatırımları kurmuş olacaklar. Geri kalanların işi zor olacak veya onlar butik seviyede ve niş alanlarda üretici olacaklar.

META'da üretim makul bir seviyeye geldiğinde, İstanbul başta olmak üzere, şehir içi tüm mikro dağıtımların kanunen elektrikli ticari araçlar ile yapılması zorunlu kılınabilir. Sanayi yatırımları ile korumacılık düzenlemeleri eşgüdüm halinde yapılabilir.

G20 ülkelerinin çoğunda, biraz zorlama ile ve biraz globalist ajanda ve politik motivasyon ile dahi olsa, yenilenebilir enerji ve elektrikli araç yatırım işleri konusunda ucuz finansman erişimi mümkün. Bu fırsatları da değerlendirebilmek gerekli. Avrupa, bir yandan fosil yakıtlara olan bağımlılığını azaltmak istiyor, daha az Rusya'dan petrol ithal etmek istiyor ve elektrikli araç yatırımları yapıyor, diğer taraftan elektrikli araç işinde de Çin ile rekabet edemiyor ve korumacılık önlemleri alıyor. Türkiye için bu alanda bir fırsat penceresi mevcut. Çin ile Türkiye arasında düzenli tren seferleri çalışmaya başladığında zaten Avrupa pazarı için elektrikli araç üretim merkezi doğal olarak Türkiye olacak. (Batarya hücreleri ve bazı kritik komponentler tren ile Çin'den TR'ye gelecek). Gelelim, mevcut TOGG projesi için önerilere.

TOGG ÖNERİLER

Nisan 21'de bir TOGG yazısı yazmıştım (https://www.ulusal.com.tr/makale/8509054/metin-akgerman/milli-elektrikli-otomobil-projemiz-TOGG-basari-ile-ilerliyor), 107 maddelik öneri içeriyordu, kaldığımız yerden devam edelim.

YATIRIMLAR GAZ KESMEMELİ

108) TOGG'un yatırım ve büyüme konusunda ayağını gazdan çekmemesi gerekli. Bazı ortaklar yorulmuş veya sermaye tüketmiş olabilir, gerekiyorsa bu ortakları değiştirmek gerekli. Borsa İstanbul'da küçük hisse ile dahi olsa halka arz güzel bir yaklaşım olur.

FABRİKA KAMPUSU GELİŞTİRİLMELİ

109) TOGG'un Gemlik körfezinde sahilde fabrikası bulunuyor. Bu bölgede nitelikli istihdamı çekebilmek ve tutabilmek için sosyal ve çevre yatırımlarına ağırlık verilebilir. Bölgedeki akarsu ve körfezde atık su işleme tesisleri vs. sosyal tesisler kurulabilir. TOGG çalışanlarının eşlerinin bölgedeki kamu pozisyonlarında öncelikli olarak ise alınması teşvik edilebilir.) Okul, hastane, kreş, belediye vs.). Bölgenin yeşil dokusuna uyumlu ve bölgedeki köy/kasabaları da kalkındıracak şekilde bahçeli lojman tipi konutların üretimi desteklenebilir.

110) Gemlik fabrika iskelesinden, Yenikapı'ya günlük veya günlük olamasa dahi hafta sonu için feribot seferi konabilir. Fabrikada ilave bir araç teslimat tesisi tasarlanabilir ve İstanbul'dan aracını teslim almaya gelenler feribot ile ulaşım sağlayabilirler.

E-TAKSİ

111) Lüks özellikleri azaltılmış (misal arka kamera sileceği veya bagaj açma motoru vs..) ve ihtiyaca göre uyarlanmış bir taksi modeli üzerinde çalışılabilir. (Sürücü yani koltuğu ters çevrilebilir, sürücü kabını ayrıştırılabilir, sürücü yani kapısı iptal edilebilir, taksiye özel standart renk vs.)

IGA DA OTONOMİ

112) IGA havalimanı başta olmak üzere hem taksi olarak hem kiralık olarak TOGG’ların şehir dışı ziyaretçilerine ulaşımı kolaylaştırılabilir. Havalimanı bölgesinde kurulacak ilave kamera ve anten düzenekleri ile otonom park/vale özelliği eklenebilir.

İLAVE MENZİL RÖMORKU

113) Birkaç sene içinde yüzbinlerce olacak TOGG kullanıcısının acil durumda şarj stresini azaltmak için çeki demiri ile çekilebilen ve kiralanabilen tipte römork tipi mobil şarj ünitesi tasarlanabilir. 100 Km dahi götürse önemli bazı acil durumlarda iş görür, ayrıca TOGG için ilave bir gelir kanalı olabilir.

KAMUYA VERİ AKTARIMI

114) Şarj ünitelerine TOGG verilerinin buluta toplu olarak transferini sağlayan veri aktarımı imkânı eklenebilir. (Tercihen mevcut şarj kablosu üzerinden veri transferi ile). Özellikle TOGG’un kamusal güvenlik ve fayda amaçlı topladığı ham verilerin ilgili kurumlara işlenmek üzere aktarımı bu sayede sağlanabilir. Bu özelliğini açarak kamusal güvenliğe destek veren kullanıcıları da mükâfatlandıracak bir teşvik mekanizması kurulabilir veya bu durum kanuni düzenleme ile tüm elektrikli araçlar için standart ve zorunlu hale getirilebilir. Bu tür kamu faydası amaçlı yatırımları kamunun üstlenmesi daha uygun olabilir. Bu kapsamda görüntü, ses, sinyal, konum, hava durumu, titreşim verileri aktarılabilir.

115) Türkiye'nin dört bir yanında bugün için 20 bin, ileride yüzbinlerce mobil bilgisayar dolanıyor olacak. Bunların güçlü enerji depolama sistemleri, son teknoloji işlemci kapasiteleri, görüntü işleme, konumsal farkındalık, yapay zekâ gibi özellikleri olacak. Bu kabiliyetleri kamudaki ilgili birimlerin yapacağı teknoloji yatırımları ile kamusal faydaya çevirebilmesi gerekir. Toplanan bu verilerin analizi ile karayollarının yollardaki hasarları, delikleri tespiti mümkün. Jandarmanın geceleri nerelerde kaçak avcılık yapılıyor ses dalgalarının eşzamanlı işlenmesi ve konum bilgisi ile aktarımı ile mümkün. Yollardaki manyak sürücülerin veya şüpheli yayaların görüntülerinin zaman ve mekân etiketi ile polise aktarılması mümkün. Sivil ve askeri amaçlı kullanılan IHA sistemlerinin radar sinyalleri için role hizmetinin TOGG'lardaki elektronik devreler ile sağlanması ve bu sayede daha uzun menzil, daha keskin konumlama, dağlık alanlarda navigasyon vs. kabiliyet artışları mümkün. Sonuç olarak birçok kamu kurumuzun, TOGG networkunun topladığı verileri işlemek için teknolojik yatırımlar yapmaları uygun olur. Oluşturulacak bu standartların, kişisel veri koruması kapsamında zaman içinde ulusal elektrikli pazarımızı yabancı rekabetten koruma amaçlı kullanmak da mümkündür.

DEPREME HAZIRLIK

116) Deprem başta olmak üzere ulusal felaket durumları için TOGG'ların becerilerini kullanabilecek süreçlerin ve yazılımların hazırlanması uygun olacaktır. Deprem yıkımı sonrasında enkazdan gelen ses ve işi sinyallerinin hemen depremden sonraki ilk 2-3 saat içinde tespiti, TOGG’ların enerji ünitelerindeki enerjinin enkaz kaldırma, sıcak barınma ortamı sağlama, kirli suyu içilebilir hale getirme, aydınlatma ünitelerini besleme, yangın söndürecek pompaların çalıştırılması, deprem sonrası bölge güvenliğinin kamera sistemi ile sağlanması, kopan GSM erişimini alternatif kanallar ( SMS, radyo, uydu) üzerinden veya sınırlı GSM kapasitesi üzerinden sağlama vb. uygulamalar devreye alınabilir. Buradaki kritik konu, deprem sonrasındaki ilk birkaç saatte etrafta erişilebilir ve çalıştırılabilir durumda mutlaka TOGG'ların olacağı konusudur. Bu TOGG'ların sahibi etrafta olmasa dahi deprem bölgesindekilerin uzaktan kapılarının açılması ve çalıştırılması da tasarlanacak acil durum protokolleri ile sağlanabilir). Deprem durumunda ilgili bölgedeki TOGG'ların siren çalmaları uygun olabilir. Deprem verisini TOGG'lar internet bağlantısı üzerinden alabilecekleri gibi özellikle park halindeki TOGG’ların kendi titreşim sensor verilerinin bulutta anlamlandırılması ile deprem tespiti daha erken yapılabilir.

TOGG İLE KAMUSAL GÜVENLİK

117) Halihazırda Teslalar park halindeyken yaklaşan kişileri kameraya alıyorlar. Kameraya aldıklarını belli etmek için de bir kez sarı ışık yakıp söndürüyorlar ve araç sahibinin telefonlarına uyarı gönderiyorlar. Bunlar ülkeden ülkeye mevzuata göre ayarlanabilen güvenlik önlemleri. TOGG'lar için de benzer özellik tasarlanabilir. Hatta yüz tanıması ile aranan şahısların eşkâline uyan kişilerin bilgisi polise bildirilebilir. TOGG seyir halindeyken, yoldaki diğer araç plakalarını tarayıp polis veri merkezinden kontrol ederek sigortasız seyir halindeki araçlar, çakma çakarlı araçlar, emniyet şeridi ihlalleri tespit edilip polise bildirilebilir. TOGG'daki mevcut donanımlar ile birçok trafik kuralı denetiminin otomatik yapılması ve ilgili kurumlara kablosuz ağlardan veya şarj sırasındaki veri bağlantısından bildirilmesi mümkündür.

KASKO

118) TOGG yazılımları ile kolayca sunulabilecek diğer bir hizmet, kasko sigortasının TOGG içindeki uygulamalar ile kolayca alınması olabilir. TOGG'lar, kasko sigortası teklifi alınacak firmalara kullanım riski ilintili verileri, varsa geçmiş kazalar ile ilgili görüntü ve verileri, kullanıcı, ehliyet, ruhsat vs. gerekli bilgileri doğru zamanda göndererek, en uygun sigorta hizmetinin satın alınmasını kolaylaştırabilir. Benzer şekilde arabaya tanımlı elektronik cüzdan ile MTV ödemesi, periyodik araç servisi, araç muayene, OGS/KGS vs. benzeri ödemelerin de otomatik yapılması sağlanabilir. Şehirli insanların hayatında çok fazla fatura, vergi ilintili ödeme ve bürokrasi mevcuttur, bu işler hayatımıza yeni giren akıllı aletler ile ne kadar kolay hale getirilebilirse vatandaşın üzerindeki stres bir nebze de olsa azalacaktır.

İKİNCİ EL PAZARININ KONTROLÜ

119) TOGG'ların ikinci el satışının, TOGG tarafından yakın kontrol edilen bir süreç içinde yapılmasını sağlamak uygun olabilir. Malum araçlarda elektrikli hücreler var ve bunların sağlıklı durumda olduğu konusu ikinci el satışında önemlidir. İdeal olarak, tüm ikinci el satışlarının sadece yetkili TOGG servisleri tarafından bakım yapılmış halde ve garanti sağlanmış kapsamda yapılmasının sağlanması, uzun vadede marka imajının korunması için de uygun olabilir.

TOGG'un, durumu ne olursa olsun, piyasadaki ürünlerini geri satın alma garantisi vermesi uygun olabilir. İkinci el pazar fiyatının altında dahi olsa, arzu eden TOGG sahipleri araçlarını getirdiklerinde derhal ve nakit olarak araçlarını nakite dönebiliyor olmaları müşteri ve TOGG arasındaki güven ilişkisini güçlendirebilir, TOGG için de ilave bir kar merkezi oluşturabilir. Kaza yapmış ve hurdaya çıkmış TOGG hurdalarını dahi TOGG'un sigorta firmalarında bırakmayarak geri alması ve uygun şekilde geri dönüştürmesi ve işe yarayan komponentleri ayıklayarak kendi kontrolünde bir çıkma parça piyasası (ve belki de araç mezarlığı) oluşturması makul olabilir.

EV HÜCRELERİNİ GERİ DÖNÜŞTÜRMEK

120) Ömrünü doldurmuş EV hücrelerine uygun yeni kullanım alanlarının ilgili kamu kurumlarının yönlendirmesi ile bulunması uygun olacaktır. Farklı ülkelerde bu alanda farklı uygulamalar mevcuttur. Evlerde enerji depolaması gibi uygulamalar mümkündür.

MODİFİKASYON ATÖLYESİ

121) TOGG fabrikasına yakın bir alanda onaylı modifikasyon atölyelerinin kurulması için yetkilendirme yapılabilir. Bu alanda müşteri ihtiyacına özel, TOGG tarafından garanti dahilinde modifikasyonuna izin verilen tipteki değişiklikler yapılabilir. Misal, araçları 7 koltuklu hale çevirme, spor versiyona dönüştürme, üstü açık modele çevirme, farklı renkler, farklı koltuklar, taksiye döndürme, özel aksesuarların takılması vs. değişiklikler üretici onaylı tasarım ve komponent kullanımları ile yapılabilir. Siparişe özel araçların hazırlanması yurtiçi pazarda rekabet avantajı sağlayabilir.

122) Karavan kültürü, kovid salgını sonrası dönemde ülkemizde hayli yaygınlaştı. Elektrikli araçlar ve TOGG'lar da muhtemelen karavan çekebilirler ancak TOGG'a özel tasarlanmış bir karavan daha uygun olabilir. Hatta karavana eklenecek ilave elektrik bataryaları ve TOGG bağlantısı ile menzil uzatılabilir. Karavan kamplarındaki elektrik tesisatını, EV şarjına uygun hale getirmek faydalı olur.

ORTAK MÜLKİYET/KULLANIM

123) Misal arabanızı hafta içi ise giderken kullanıyorsunuz, komşunuz ise hafta içi metro kullanıp, hafta sonu araba kullanıyor. Bu gibi tek aracı ortak kullanmaya izin veren durumlarda ortak TOGG mülkiyeti (hafta içi bir kişi, hafta sonu farklı kişi) veya araçların belirli günlerde ödünç verilmesi/kiralanması uygulamasını kolaylaştıran çözümlerin geliştirilmesi faydalı olabilir. Araca binen kişi ehliyeti, parmak izi veya telefonu ile kendisini tanıtır, sigorta yükümlülüğü kendi üzerine geçer ve aracı kullanması bitince anlaşılan yerde bırakabilir. Zaten bu derece ileri teknolojili ve internete sürekli bağlı araçların çalınması, kaybolması gibi bir durum olamaz. Özellikle elektrikli araçlarda gün içi kullanılan saat miktarını bu tür paylaşımlı yöntemler ile artırmak hem aile hem ülke ekonomisine iyi gelir. (Yatırımın birim zamanda ürettiği fayda artmış oluyor)

VESTEL VE YAZILIM İŞLERİNE DESTEK GEREK

124) TOGG sahibi kullanıcılardan gelen geri bildirimlere göre genel memnuniyet yüksek. Donanım tarafı özellikle iyi fakat yazılım tarafında hem hata düzeltme hem yeni özellikler ekleme konularında alınması gereken yol var. Vestel’in sağladığı ekipman ve arabirimler konusunda ise Vestel'in daha iyi iş yapması gerektiği konusunda genel kabul var. Bu bağlamda şirket ortağı olan tedarikçileri dahi daha üst kalite standartlarına zorlayabilecek yönetimsel süreçler devreye alınabilir. Yazılım güncellemeleri ve teknik destek konusunda da ekibin büyütülmesi konuları değerlendirilebilir. Kabul etmek gerekli ki daha aracın yola çıkmasının üzerinden bir sene geçmiş ve hızlı bir hata ayıklama ve iyileştirme döngüsü başlatılmış durumda. Bu durum, bu kadar büyük mühendislik projelerinde gayet doğal karşılanmalı.

KIRSALDA FAYDA

125) Bu tür elektrikli araçların sağladıkları imkanlar ile, özellikle yüksek enerji depolama kapasiteleri ile şehir dışında, kırsal alanlarda ne tür faydalar üretilebilir? Kırsalda, küçük çiftçilerin inekten süt sağdıktan sonra toplanan sütler genelde toplayıcı firma gelene kadar ortam sıcaklığında bekletilir ve kalite kaybı oluşur. TOGG bataryaları ile çayır ortamında dahi toplanan sütlerin düşük sıcaklıkta saklanması mümkün olabilir. Benzer şekilde sahada süt pastörizasyonu mümkün olabilir. Farklı tarım mamullerinin, toplandıktan hemen sonra TOGG bataryaları sayesinde soğukta tutulması mümkündür. Benzer şekilde tarımsal sahada bazı hasat işlemleri için elektrikli araçlar kullanılır ve bunların bataryasını beslemek için de TOGG kullanılabilir. Su kuyusu açılması, su pompasının çalıştırılması, içilemez kirlilikteki suların ultraviyole ışınlaması ve elektrik gerektiren filtreler ile temizlenmesi gibi uygulamalar uygun olabilir. Köy evlerindeki elektriğin kesilme sıklığı şehirden daha fazladır (daha çok kaçak elektrik kullanılır ve trafolar patlatılır), bu durumlarda köy evini TOGG bataryası besleyebilir.

ELEKTRİK ALTYAPI

126) TOGG'ların bir kısmı ev tipi şarj ile şarj edilecektir. Bu gibi durumlarda, ilgili şebekenin elektrik arz kalitesini, voltaj dalgalanmalarını ölçen bazı veriler de toplanarak ilgili elektrik kurumuna gönderilebilir. Böylece bölgede altyapı iyileştirici faaliyetler tetiklenebilir. Gerekli iyileştirmeler yapıldığında zaman içinde ilgili şarj ünitesinin de performansı artacaktır.

127) İstanbul'daki yeni yapılan sitelerde dahi çeşitli müteahhit ilintili veya belediye ilintili sorunlar sebebiyle şantiye elektriği yıllarca kullanılıyor. Fatura da dairelere bölünerek durum idare ediliyor ancak herkes için problemli, itilaf ve stres kaynağı durumlar bunlar. Bu siteler otoparklı site dahi olsa elektrikli araç şarjı problem olmaktadır. İlgili elektrik kurumları ve kamu kurumlarının gerekirse trafo tedarik edip maliyetini ev sahiplerine bölmek ve hatta trafo kamusal alana konacaksa bunun da kirasını almak sureti ile bu tür sorunlara çözüm bulması uygun olabilir. Bu sorunlar çözülmez ise, maddi gücü TOGG almaya yeten kişiler dahi aracı alamıyorlar çünkü şehircilik problemlerini bireysel düzeyde veya site yönetimi düzeyinde çözemiyorlar. Muhtemelen TOGG un pazar payını artırmak için İstanbul'a bolca trafo konması gerekecek.

VALE

128) Gerçekçi olmak gerekirse, TOGG'un üretim kapasitesi, İstanbul'un elektrik altyapı problemlerini çözme hızından daha hızlı artacaktır. Geçici bir çözüm dahi olsa, İstanbul'da belirli bölgelerde şarj ve park sorunu için özel vale servisi devreye alınabilir. Şehirde belli saatlerde yarı zamanlı istihdam sağlanması için de bu durum olumlu olur. Misal Beyoğlu'nda eski bir muhitte bir dairede oturan vatandaş TOGG satın alıyor. Ancak ne park edecek yer var ne de elektrik altyapısı gerekli gücü sağlayabiliyor. Bu gibi durumlarda bölgeye yakın bir işpark veya otoparka bağlı TOGG sertifikalı valeler araçları teslim alıp, şarj edip, istenen yere park edebilirler. Zaten aracın her yeri kamera olduğu için ve araç sahibi telefonundan durumu takip edebileceği için bu servisler yüksek güven seviyesinde sunulabilir ve TOGG'un bazı muhitlerde yaygınlaşmasını kolaylaştırabilir. Bu işleri büyükşehir valilerinin yönetmesi belki

OTONOM SÜRÜŞ YOLCULUĞU

129) Tam otonom sürüş konusunda dünyada birçok EV üreticisi firma çalışıyor. Bu işin hızlı yaygınlaşmasının önünde bazı engeller var. Diğer taraftan bazı özel ekipmanların sağlanması ve sistemlerin kurulması ile kısıtlı otonomi çözümleri sağlanabiliyor. Misal IGA'dan TOGG'a bindiriniz, Ankara'ya otobandan gideceksiniz. Nispeten rahat bir yol, etrafta yayalar, trafik ışıkları vs. yok, otonom sürüse uygun. Mevcut otonom sürüş seviyesini buna müsaade etmiyor ancak başında özel donanımlı ve sürücülü bir rehber aracın olduğu bir TOGG konvoyu olması durumunda, TOGG’ların kumandasını rehber aracın yapması sureti ile otonom sürüş mümkün olabilir. Yani yüksek çevresel farkındalık ve yüksek kamera/işlemci kapasitesine sahip sürücülü bir rehber araç konvoyun başı olur ise, bu aracı 20-30 adet TOGG, tam otonom şekilde takip edebilir. Yani, otoyolda giden bir TOGG aracı, bir otonom konvoy gördüğü zaman bu konvoyun peşine takılıp tam otonom şekilde yol alabilir. Bu konularda Türkiye'nin kendi standartlarını oluşturması ve kendi pilot projelerini devreye alması uygun olacaktır. Yurtdışında oluşturulacak pahalı çözümlerin bize satışını beklemek temelciliğinden kaçınmalıyız.

KİŞİSEL VERİLER

130) Yabancı elektrikli araçların, kamera ve sensörleri ile Türkiye'den ne tür veriler aldığı ve bu verileri nerede işlediği, kaydettiği konuları milli güvenlik ile ilintilidir. Bu konularda ilgili firmalara tüm verilerin ulusal bulut sunucularında tutulması ve ilgili kamu makamlarının ulaşım ve denetimine açık olmasının sağlanması uygun olabilir. Gereklilikleri karşılayamayan yabancı firmalar ilgili özellikleri kapatmalıdır veya faaliyet lisansları iptal edilmelidir.

ORTAK BATARYA HÜCRESİ

131) Elektrikli batarya konusu arabalarda olduğu gibi el aletlerinde de popüler durumdadır. Bazı markalar standart bir batarya geliştirmişlerdir ve aynı bataryayı yüzlerce farklı el aletinde kullanma imkânı sunmaktadırlar. Çim biçme makinasında da aynı bataryayı kullanabilirsiniz, vakum makinasında, araba yıkama makinasında veya delme, kesme makinasında da. Bazı arabaların bagajında ise aküye bağlı şarjlı fener bulunmaktadır. Bagaj kapağını açarsınız, feneri arabadan sökersiniz, kullanırsınız ve yerine taktığınızda fener tekrar aküden şarj olur. TOGG içinde benzer bir standart el aleti bataryasını bagajda sökülebilir halde sunmak faydalı bir uygulama olabilir. İhtiyaca göre bu batarya araba yıkama motorunda, lastik şişirmede veya tarla/saha ortamında farklı el aletlerini çalıştırmada kullanılabilir. Yurtiçinde bu batarya standardını TOGG’un TSE ile belirlemesi ve diğer küçük ev eşyası üreticilerinin bu standarda göre aletlerini tasarlaması teşvik edilebilir.

NAVİGASYONDA YERLİ ÇÖZÜMLER

132) Türkiye'de trafik yoğunluğunu Yandex ve Google gibi yabancı uygulamalar sağlıyorlar. Muhtemelen bazı uydu ve GSM sinyalleri bu amaç ile kullanılıyor. TOGG'ların hız ve konum verileri ile de benzer trafik yoğunluğu haritalarının oluşturulması sağlanabilir. Yerli uydu projeleri de TOGG'un GPS, navigasyon ve acil durum haberleşmesi gibi özelliklerini desteklesek şekilde tasarlanabilir.

133) TOGG sahipleri konum, kamera ve sensor bilgilerinin bir kısmını, belirli 3. parti uygulamaların işlemesi için açarak birçok inovatif telefon uygulamasının geliştirilmesine önayak olabilirler.

TOGG NETWORKÜNDEN ŞİFRELİ İLETİŞİM

134) TOGG platformu önemli bir ulusal şifreli haberleşme platformu imkânı da sunmakta. TOGG'larda kullanılan mikroişlemcilere, donanımsal veya yazılımsal olarak bazı ulusal kripto algoritmaları yüklenebilir. Bu sayede, emniyet, polis, TSK gibi kamu birimlerimizin ihtiyaç halinde bu altyapı üzerinden haberleşme imkanları sunulabilir. Bu araçlar sadece Türkiye'de üretildiğinden tüm donanım ve yazılım unsurlarına hakimiz. Araçların fiziken nerede olduğunu biliyor olacağız bu da kriptonun güvenli bir alan dahilinde kullanılacağını garantileyecek. TOGG kullanıcılarının bu olaylardan haberlerinin olmasına gerek dahi yok. Bu altyapı ne zaman işe yarar ve ne işe yarar konularını tartışabiliriz ancak altyapıyı önceden hazırlamakta fayda var, kullanılacak bir alan her zaman bulunur. Haberleşmenin yanı sıra, araçlardaki veri depolama üniteleri de şifreli ve kamusal verileri bir bulutsu yapıda tutmaya imkân verebilir. Tek bir araçta depolanan veri paketleri bir anlam ifade etmese dahi, ağ yapısının tamamı, anlamlı ve güvenli veri depolama hizmeti sağlayabilir.

YEREL KAMUSAL VERİNİN TOGG ÜZERİNDEN AKTARIMI

135) Türkiye yollarında veya yol kenarlarında kamu kurumlarının yönetiminde ve sorumluluğunda olan çeşitli sistemler mevcuttur. Elektrik panolarından tutun, trafik ışıklarına, elektronik su ve gaz sayaçlarından tutun kamera sistemlerine, elektrikli pompalara kadar birçok sistem çalışmaktadır. Bunların bir kısmının internet bağlantısı vardır ve ilgili merkezlere veri aktarabilirler, bir kısmının ise internet bağlantısı yoktur ve olması da anlamlı değildir (maliyet etkin değildir). TOGG araçları bu sistemlerin yakınlarından geçerken çeşitli iletişim protokolleri üzerinden bu verileri toplayıp TOGG’un internet bağlantısı üzerinden ilgili kamu veri tabanlarına aktarılabilirler. Bir örnek çöp toplama sistemleri olabilir. Yurdumuzda henüz kaynağında ayrıştırma yapılmadan atık toplama sistemleri hâkim ancak zaman içinde bunlar değişecek. Yerel çöp merkezlerindeki çöp konteynerlerinin doluluklarının tespiti ve merkeze bildirilerek toplama aktivitesinin tetiklenmesi konusunda TOGG ağ yapısı, maliyet etkin çözümler sunabilir. Türkiye çapında çöp toplama aktivitesi yılda milyarlarca dolarlık maliyettir ve süreçteki küçük yenilikler önemli tasarruf üretir.

BORON ALAŞIMLARI

137) Boron çeliği ve boron fiber gibi bor içeren özel malzemeler, endüstride ve otomotiv sanayinde bazı parçaların imalatında kullanılıyorlar. Türkiye'nin lider bor ürünleri üreticisi olduğunu düşünürsek, yerli araçlarımızda bu tür ürünlere uygulama alanı açmak ve bu konuda ar-ge çalışmaları yürütmek anlamlı olabilir. Bu ürünlerin savunma sanayinde de önemli kullanım alanı bulması muhtemeldir.

TOGG TASARIMLI AKSESUAR SATIŞI

138) TOGG markalı ve TOGG uyumlu aksesuarların tasarlanması ve satılması uygun olabilir. (Port-bagaj, TOGG bataryalarından enerji alacak çeşitli elektrikli aletler, çeşitli römork çeşitleri, TOGG'un bagajına göre optimize edilmiş bavul tipleri, elektrikli bisiklet, e-scooter vs.)

D. KONGO

139) Elektrikli araç konusu uzun bir yolculuk. Bundan 10 sene sonra, yollarımızda milyonlarca elektrikli araç olacak. Bataryalarda kullanılan kobalt ve lityum elementlerinin tedariği tüm dünyada stratejik önem haline gelmiş durumda. Kobalt denince akla gelen tek ülke var, Demokratik Kongo. Türkiye'de de az da olsa üretim mevcut. Uzun vadede hem D.Kongo ile olan ilişkilere özel önem verilmeli, hem de yurtiçinde bu elementleri içeren cevherlerin aranması yoğunlaştırılmalı. Bu cevherlerin bulunması ve üretilmesi demek, bu alanda Türkiye'ye önemli batarya ve yenilenebilir enerji yatırımlarının yolunu açar.

İZCİ KREDİLİ FİNANSMAN

140) TOGG finansmanı için bankaların özel bazı çözümler sunması teşvik edilebilir. TOGG'ların güvenlik başta olmak üzere önemli ölçüde kamusal fayda sunma potansiyeli mevcuttur bu bağlamda uygun finansal çözümler ile desteklenmelerinin rasyonel dayanağı mevcuttur. Türkiye'de krediye ulaşımdaki başlıca sorun, makul gelir ispat edebilme konusudur. Bu bağlamda özellikle emekli ve emekli yakınlarına, memurlara ve belki BES hesabı sahiplerine özel bazı kolaylıklar sağlanabilir. İçinde bulunduğumuz yüksek faiz ortamında ise sunulabilecek makul kredi çözümü "izci krediler" olabilir (Bkz ing: tracker mortgage). Bu tür kredilerde ilgili Merkez Bankasının faiz artırma veya azaltma durumuna bağlı olarak güncel kredi ödemesinin faiz seviyesi de değişmektedir (yani nispeten dengeli ve tarafların riskini azaltan bir yöntemdir). Bizim özel Türk bankacılığı kesimi bu ürünü sevmeyebilir çünkü ürün kredi karlılığını sınırlandırabilir ancak kamunun "ikna yöntemleri" ile bu konu halledilebilir. Bu ürünün bizim emlak piyasasına da uyarlanması uygun olabilir.

ASELSAN’IN YENİ TRANSİSTÖRLERİ

141) Aselsan son dönemde hayli potansiyelli teknolojiler üretmeye başladı. Son dönemde Aesa radarı için galyum nitrat transistörü ürettiler. Bu malzemeler ile yüksek frekanslı sinyal göndermek mümkün ve askeri kullanım alanları dışında sivil kullanım alanları da mevcut. TOGG'ların alansal farkındalıklarının artması, otonom sürüse giden yolculukta ve civardaki sistemler ile çeşitli iletişim protokollerinin geliştirilmesinde bu komponentler kullanılabilir. Benzer şekilde Aselsan'ın son dönemde ürettiği iletişim teknolojileri başta olmak üzere çeşitli teknolojilerine biraz zorlayarak dahi olsa TOGG gibi sivil projelerde kullanım alanı yaratmak faydalı olacaktır. Bu sayede hem Aselsan'a sivil projelerden kaynak aktararak savunma sanayini desteklemek, hem de TOGG'a rekabet avantajı kazandırmak mümkün olabilir.

TOGG AKILLI TELEFONU

142) Dünyanın dev bazı cep telefonu üreticisi firmaları ardı ardına elektrikli araba modellerini tanıtmaya başladılar. Huawei, Xiaomi bunlara örnek. Neden? Çünkü cep telefonlarındaki lityum iyon pil teknolojileri, yazılım, donanım ve iletişim standartları, elektrikli araç teknolojisi ile hemen hemen aynı. Cep telefonlarının teknolojik gelişim yolculuğu bundan sonra elektrikli araçlar ile paralel olarak devam edecek. Bu bağlamda kardeş teknolojiler haline gelen bu iki tüketici elektroniği ürün gruplarının Türkiye'de de benzer şekilde geliştirilmesini destekleyebiliriz. Bu bağlamda orta ve uzun vadede Türkiye'de elektrikli araba liderliğine oynayacak markaların, cep telefonu üretimi yatırımı yapmaları da anlamlı olacaktır. Bu iki alan birbirine dünyada yakınsamaktadır. Tesla'nın kurucusu Elon Musk da akıllı telefon alanında yatırım yapmaya uzak olmadığını ve Apple ve Google'ın kendi platformlarına yönelik ilk "kelek" davranışında bu işin tetikleneceği sinyalini vermişti. Bu kapsamda Musk ile Türkiye merkezli bir ortak akıllı telefon yatırımı da değerlendirilebilir.

YANDEX İLE ORTAKLIK

143) Rusya merkezli olan fakat daha sonra bir kısmı Avrupa şirketi haline dönüşen teknoloji şirketi Yandex'deki gelişmeleri şu aralar yakından takip etmekte fayda var. Rusya-Ukrayna savaşının Yandex firması üzerinde de çeşitli etkileri oldu ve şirketin bir kısmı anlaşılan bölündü. Navigasyon başta olmak üzere hayli ileri teknolojilere sahip olan bu firma ile TOGG'un bazı alanlarda ortaklık kurması veya Yandex'in belirli bölümlerinin satın alınma fırsatları mevcut konjonktürde değerlendirilebilir ve hatta Putin'in Türkiye ziyaretinde ele alınabilir.

TOGG.COM

144) TOGG.com alan adının tescili konusunda bazı hukuki mücadeleler yapıldı ve anlaşılan bunlar kaybedildi. Belki hemen akla Alaattin Çakıcı'nın ziyaret edip ilgili kişilere ricacı olması gelebilir ancak diğer taraftan TOGG markasının pek müthiş bir marka ismi olmadığı konusunu düşünenler de az değil. Belki uzun vadede marka imajı değişikliği konusu gündeme alınabilir.

Afrika'nın dünya jeopolitiğinde artan önemini de göz önüne alırsak, belki sömürgeciliğe baş kaldırmış öncü Afrikalı liderlerin isimleri model ismi olarak benimsenebilir. "Sankara" kulağa nasıl geliyor?

A. GERÇEKLİK GÖZLÜKLERİ

145) Artırılmış gerçeklik gözlükleri önümüzdeki birkaç yıl içinde hayatımızın her alanına girmeye başlayacaklar ve bu teknolojiler ile araba içinde seyahat halindeki yolcular da hayli yenilikçi kullanıcı tecrübeleri yaşayacaklar. TOGG sistem platformu ile bu teknolojilerin birleştirilmesi ve sadece tüketici olarak değil, teknoloji ve içerik üreticisi olarak bu ekosistemde ürün geliştirilmesinin teşvik edilmesi faydalı olacaktır.

146) TOGG ile yapılabilecek ama yapılmaması gereken bazı konulardan da bahsedebiliriz. Misal, TOGG, içerisindeki sıcaklığı saatlerce, muhtemelen 15 saat kadar süre ile hassas şekilde yönetebilen, programlanabilir kontrol sistemine sahiptir. TOGG'un koltuklarının üzerine içi mayalanmış süt tencereleri koyduğunuzda doğru ısı programı ile 12 saat sonra TOGG'dan "TOGG yapımı" yoğurdunuzu alabilirsiniz. Bu durumda ikinci el satışı sırasında "içinde sigara içilmemiş ve yoğurt yapılmamış" ifadesi eklemekte fayda olabilir.

147) İnternet alışverişlerinin eve teslimatı pazarı da dünya çapında hızla büyümektedir ve bu alanda çeşitli hava ve kara dronları devreye alınmaktadır. Evde olunmayan durumlarda teslimatın TOGG'un bagajına güvenle yapılmasını sağlayacak yazılım çözümleri mümkündür.

BU ALEMİN KRALI

148) Elektrikli oto ve elektrik bataryası dünyasının kralı Çinlilerdir. Türkiye, uzun vadeli plan ve stratejik işbirliklerini buna göre yapmalıdır. Türkiye'nin geleneksel büyük sermayesi, batılı grupların acentesi veya bölgesel ortaklarıdırlar. Çin ve Asya ile olan ortaklıklarda özel sektörümüzün yeni oyuncular ile yola çıkması daha başarılı sonuç verebilir.

AKILLI EV SİSTEMLERİ İLE UYUM

149) TOGG ile akıllı ev sistemlerinin yönetilmesi de hızla devreye alınabilecek güzel bir kabiliyet olabilir. Artık tüm evlerde kablosuz internet sistemleri mevcuttur. Yakın gelecekte tüm evler, ısıtma ve sıcak suyu da cep telefonu uygulaması ile yöneteceklerdir. (Kombiyi programlamak suretiyle). Benzer şekilde kapı zilleri görüntülü ve ağ bağlantılı olacaktır. Tüm bu sistemleri TOGG içinden yönetmek mümkündür ve faydalıdır. Kullanıcı eve yaklaşırken sıcak suyu ve ısıtmayı devreye alabilir, uzaktayken kapı ziline cevap verebilir, güvenlik kameralarını kontrol edebilir vs...

ENERJİ GÜVENLİĞİ

Nadir olmakla beraber, doğal afet, savaş, siber saldırı veya farklı sebeplerden belirli şehirlerde ve hatta ülkenin tamamında elektrik şebekesinin çökmesi durumları yaşanabilir.

Bu gibi durumlarda bazı hayatı iletişim ve ulaşım faaliyetlerinin devam edebilmesi için şehirlerin belirli bölgelerinde, şehir hattının çökmesi durumunda dahi çalışabilecek şarj istasyonlarının kurulması faydalı olabilir. Doğal gaz veya mazot kaynaklı elektrik enerjisi bu bölgelerde sağlanabilir. Rüzgâr türbini ve güneş paneli olan bölgelerde direk şarj bağlantı sistemleri kurulabilir.

YERLİ PAZARI KORUMAK

Türkiye'yi senelerce araba fabrikası yatırımı ile oyalayan ve sonucunda yatırım kararını iptal eden malum bir otomotiv firması mevcut. Bu markanın hala en çok satan ilk 3 marka arasında olması politika yapıcılarımızın beceriksizliğinin de bir göstergesidir. Binek araç pazarımız yılda 1,25 milyon seviyelerine gelmiş, Avrupa’nın en büyük pazarları arasına girmiş, hala muz cumhuriyetinde iş yapar gibi davranışlar sergileyen firmalar yüz bine yakın iç pazarımıza araç satabiliyorlar ve her sene milyarlarca dolar dövizimiz bu işlere gidiyor. Kamu kurumlarımızın yapması gereken sorumlu davranış, ülkemizi fakirleştiren, dip toplamda istihdam kaybı yaratan bu tür markaların kullanımına öncelikle kamu ilintili firmalarda izin verilmemesidir. Tüm bu araçların ikinci el piyasada satılması ve kamuda 100% yerli modellere geçilmesi uygun yaklaşım olur. Bu tür markaların yerli işbirlikçilerine de uygun mesajların verilmesi gerekir.

SONUÇ

Bu yazı ile şunları arzuluyoruz: TOGG projesinin hızla başarılı olması, üretim adetlerinin ve pazar payının artması, istihdamının ve yarattığı ekonomik katkının artması, ithal lüks segmentin önünü tıkayarak ulusal tasarrufları artırması, yerel pazarda kendi kategorisinde egemen olması ve küresel rekabet avantajlarının oluşturulması, elektrikli araçların (veya akıllı cihazların) sağladığı teknolojik olanakların en üst seviyede kamusal faydaya döndürülebilmesi için ilgili politika yapıcıların eyleme çağrılması. Önerilerin bir kısmı uygulanabilir niteliktedir, bir kısmının ise uygulanması hayli zor olabilir veya farklı bazı yaklaşımlar ile uygulanmalarının önü açılabilir.