İngiliz kuruluştan dikkat çeken rapor... Dijital avro kamusal müdahale aracı olabilir

Merkezi İngiltere’de bulunan ve finansal sektörün aşırı kârları üzerine çalışma yaparak, daha adil bir para sistemine yönelik öneriler üreten kuruluş Positive Money, Avrupa’da nakitten kopuşun değer akışında ortaya çıkardığı yeni duruma ilişkin bir makale yayınladı. Makalede, dijital avronun kurgulanması sürecinde reel sektörden finansal sektöre doğru yapılan mevcut değer aktarımının kesilebileceği ifade edildi. Dijital avronun bu süreçte bir araç olarak kullanılabilmesi için öneriler sıralandı.

AVRO, KAMU PARASI OLMALI

Makalede, nakit ve kaydi para arasındaki ayırt edici nitelikler şöyle ifade edildi: “Nakit, bugün ekonomide insanların erişebildiği en likit ve güvenli varlıktır. Neden mi? Çünkü devlet tarafından desteklenen kamu parasıdır. Ancak banka hesabımızdaki para özel banka parasıdır. Banka mevduatları, iflas edebilen ve eden özel bankalar tarafından desteklenmektedir. Özel banka parasına güvenmemizin nedeni, gerektiğinde banka mevduatlarımızı anında nakde çevirebileceğimizi bilmemizdir. Ayrıca bir bankacılık krizi sırasında devletin mevduatlarımızı koruyacağına da güveniyoruz.”

BANKALARA BAĞIMLILIK ARTIYOR

Günümüzde nakit paranın reel ekonomide dolaşımdaki paranın yüzde 14'ünü oluşturduğunu belirten makalede, dijitalleşmenin finansal kurumlara olan bağımlılığı artırdığına ve büyük finans kuruluşlarının “başarısız olamayacak kadar büyük olma” sıfatını pekiştirdiğine dikkat çekildi: “Nakit paranın azalması kısmen dijitalleşmenin artmasından kaynaklanıyor - çevrimiçi alışverişi düşünün - ama aynı zamanda bankaların ATM'leri kapatması ve işyerlerinin nakit kabulünü sınırlandırmasından da kaynaklanıyor. Nakde erişimi korusak bile, çevrimiçi dijital ödemeler için özel bankalara ve kart şirketlerine giderek daha fazla bağımlı hale geleceğiz. Dijital ödemeler için bankalara olan bu bağımlılık, nihayetinde çok sayıda insanın finansal olarak dışlanmasına yol açacak ve kişisel verilerin kâr amacı güden şirketlerin eline daha da fazla geçmesi anlamına gelecektir. Dahası, dolaşımdaki para miktarını ve ödeme altyapımızı yönettikleri için bankalar her sıkıntıya girdiğinde vergi mükelleflerinin parasıyla onları kurtarmamız gereken bir sistemi güçlendirmek anlamına gelecektir.”

Positive Money, bu doğrultuda Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB), nakit avronun yerine kullanılabilecek bir dijital avro geliştirmesini desteklediğini ifade etti: “Dijital avro, kamu parasının evrensel olarak erişilebilir ve güvenli bir elektronik şeklidir ve giderek dijitalleşen bir dünyada insanların kamu parasına erişimini sağlamanın bir yoludur. Kamu parası olduğu için, yalnızca finans sektörünün çıkarları göz önünde bulundurularak değil, insanların ve toplumun yararına olacak şekilde tasarlanmalıdır. Dijital bir avro bugün nakit paraya benzer faydalara sahip olmalı ve insanlar için kolayca kullanılabilir olmalıdır.”

TOPLUM İÇİN, MALİYETSİZ VE ERİŞİLEBİLİR AVRO

Makalede, dijital avronun toplumun geniş kesimlerinin çıkarına uygun olması için şu özellikleri taşıması gerektiği yönünde öneriler yapıldı:

“1. Kullanıcıları için herhangi bir maliyet içermemelidir. Avrupa Komisyonu ücretsiz temel dijital avro hizmetleri önermektedir: bireysel ödemeler ve otomatik ödemelerin yanı sıra çevrimiçi ve çevrimdışı işlemler, ücretsiz hesap kurulumu, bakımı ve kartlar gibi temel ödeme araçları da buna dahildir.

2. Yüksek düzeyde gizlilik sağlanmalıdır. Güvenin artırılması için dijital avronun özellikle küçük ödemelerde güçlü bir gizliliğe ihtiyacı vardır. Düşük değerli ödemelerde ve çevrimdışı işlemlerde nakit benzeri bir gizlilik hedeflenmelidir. Düzenleme, gelecekteki gelişmeleri mümkün kılmak için teknoloji konusunda esnek kalmalıdır.

3. Kamu veya kâr amacı gütmeyen aracılar vasıtasıyla erişilebilir olmalıdır. Dijital avro bir kamu malıdır ve bu nedenle kamu bankaları, posta ağları ve yerel yönetimler gibi kamu veya kâr amacı gütmeyen aracılar vasıtasıyla erişilebilirliği garanti edilmelidir.”

BANKALAR LOBİ FAALİYETİ YÜRÜTÜYOR

Öne çıkan bir diğer başlık ise, bankaların lobi faaliyetleri oldu. Daha önce, İngiltere seçimlerine etki etmek için bankaların ve finans kuruluşlarının yürüttüğü lobi faaliyetlerini detaylı olarak açıklayan kurum bu kez de Avrupa Birliği’nde benzer faaliyetler yürütüldüğünü iddia etti: “Paranın geleceği tehlikede. Özel bankalar, dijital para ve ödemeler üzerindeki tekelci piyasa güçlerini sürdürmekte her türlü çıkara sahipler. Dijital avronun potansiyelini baltalamak için Avrupa kurumlarını hedef alan lobi kampanyaları yürütüyorlar. Bu nedenle mücadele etmeli ve dijital avronun para sistemimizi iyileştirmek, daha güvenli ve herkes için daha erişilebilir hale getirmek için bir fırsat olduğunu anlatmalıyız.”