Dinozorlar sandığımızdan daha fazla kuş

İlk kez bu kadar korunmuş bir yumurta fosil bulunduğunu ifade eden araştırmacı Dr. Pedram Türkoğlu, ‘Bu yumurta bize Oviraptorgil üyeleri gibi non-avian dinozorların da embriyolojik gelişimlerini kuşlara benzer nitelikte tamamladığını gösterdi’. dedi.

Çin'in Jiangşi eyaletinde bulunan 66 milyon yıllık dinozor embriyosu, bilim dünyasını heyecanlandırdı. Günümüze evrimsel olarak ulaşamayan dinozor türleri de embriyo gelişimi açısından kuşlara benziyor olabilir. Yaşayan Dinozor Kuşların Evrimi ve Atalarının Serüveni adlı kitabın yazarı Dr. Pedram Türkoğlu, "Bu yumurta, oviraptorgil üyeleri gibi non-avian dinozorların da embriyolojik gelişimlerini kuşlara benzer nitelikte tamamladığını gösteriyor." dedi.

Dr. Pedram Türkoğlu

Ganzhou'da bir maden şirketi tarafından 2010 yılında bulunup depoya kaldırılan fosillere ait bulgular, yapılan incelemenin ardından iScience adlı bilimsel dergide yayımlandı. Yumurtadaki embrioya Bebek Yingliang adı verildi. Çalışmanın yazarı ve İngiltere'nin Birmingham Üniversitesi'nde araştırmacı Fion Waisum Ma, embriyoların çoğunlukla kemiklerinin eksik halde bulunabildiğini dikkat çekti.

ŞEKLİ ADAPTASYONUN ÜRÜNÜ

“Yumurta avcısı kertenkele” anlamına gelen oviraptorosaur türüne ait embriyo, tıpkı bir kuşun yumurtası içinde olduğu gibi duruyordu. Türkoğlu, bilim dünyasının yeni keşfi ile ilgili Aydınlık’a değerlendirmede bulundu.

• İçinde embriyo olan başka bir yumurta daha önce bulunmamış mıydı?

Daha önce çok fazla dinozor yumurtası fosili keşfedildi. Ardından görüntüleme yöntemleri ile yumurtanın iç kısmı incelendi. Fakat embriyosu bu kadar iyi korunmuş bir fosil örneği yoktu. Dinozor yumurtalarına baktığımızda morfolojileri (dış görünüşleri) günümüz kuşlarının yumurtasına benziyor. Bazı sürüngenler gibi tamamen yuvarlak değil, oval yapıda. Bu da bir adaptasyon ürünü, yüksek yerlerde yumurtlayan kuşlarda, fiziksel hareket ile yumurtanın yüksekten yuvarlanıp düşmesini engelliyor. Yumurtanın dokusu da günümüz kuşları gibi diffüzyon yoluyla yumurtadaki hava kesesinden karbondioksiti dışarı bırakacak porlara sahip. Embriyonun yumurtadaki duruşu, günümüz kuşların embriyolarına çok benzer. Fakat çoğu yumurtlayan canlıda embriyonun duruşu buna benzerdir zaten. Hatta Citipati osmolskae isimli meşhur bir oviraptorgil örneği vardır, yumurtaları üzerinde ölmüş ve fosilleşmiştir. Bu koca yürekli annenin de kuluçkadaki duruşu aslında tamamen kuşlar gibidir. Kollarını açıp, yumurtalarını korumaya çalışmış.

Kuluçkanın yapısına baktığımızda da toprağı kazma biçimi, timsahlar ve kuşlar ortak yönlere sahip yapıda. Zaten dinozorlar, timsahların da sınıflandırıldığı arkozorlardan köken alan bir taksonomik grup. Dolayısıyla bu benzerlikler, evrimsel değişimlerin ortak yönlerini de çok güzel yansıtıyor. Taksonomik sınıflandırmaları destekliyor.

GELİŞİME İLİŞKİN BİLGİ VERİYOR

• Bu keşif bize ne kazandırdı?

Kuşların birer “avian dinozor” olduğunu tekrar çok harika bir görsellikle destekliyor. Ayrıca oviraptorgil üyeleri gibi non-avian dinozorların da embriyolojik gelişimlerini kuşlara benzer nitelikte tamamladığını göstermiş oldu. Dinozorlar ikiye ayrılır, avian dinozorlar ve bu fosilde keşfedilen türün de dahil olduğu non-avian dinozorlar. Dolayısıyla 66 milyon yıl önce yaşanan Kretase-Tersiyer yok oluşunda dinozorların tamamen yok olmadığını, sadece non-avian dinozorların yok olduğunu tekrar hatırlamalıyız. Filmlerde gösterilen o uzun boyunlu devasa dinozorlar aslında birer non-avian dinozor. Yani “kuş olmayan” dinozor.

BİLDİĞİMİZ GİBİ DEĞİL

Dinozorlar, filmlerde ve görsellerde gösterildiği gibi mi? Pedram Türkoğlu, renkleri nasıl sorusunu yanıtladı: “Non-avian dinozorlar da kuşlar gibi tüylere sahip. Anchiornis huxleyi renkleri tamamen bilinen ilk dinozor türü olmuştu. Keza Sinosauropteryx fosilinde de tüylerindeki melanin proteinleri dahi korunmuş ve kahverengi bantları çok güzel belli oluyor. Hatta o kadar güzel Microraptor fosili var ki, melanositlerdeki melanin analiz edilerek renkleri anlaşıldı. Görüldü ki karga gibi tamamen siyah tüylere sahip! Sadece hem ayaklarında hem de kollarında uçuş tüyleri var! Günümüz kuşlara baktığımızda cinsel seçilim nedeniyle çok renkli türler görüyoruz. Dinozorlarda da cinsel seçilim nedeniyle parlak ve cazip renkler mevcut olduğu anlamına geliyor.”

İLK TÜRKÇE KAYNAK

Aslında tıp doktoru olan Türkoğlu’na dinozorlara olan ilgisini sorduk. 5-6 yaşlarında başlayan merak, giderek araştırmaya dönüşmüş: “Jurassic Park, BBC’nin Walking With Dinosaurs’u ve Disney’in Dinosaur’u beni fazlasıyla etkilemişti. Dinozor figürleri ve oyuncakları toplamaya başladım ancak gerçekçi olanları arıyordum. Sürekli anatomik açıdan kötü gözükenleri eliyordum. Yaşayan Dinozor - Avian kitabı, yaklaşık 2 senelik bir birikimin ürünü. Kitabın isminden de anlaşılacağı üzere dinozorların aslında yok olmadığını, günümüz kuşlar ile olan akrabalıklarını ayrıntılı bir şekilde derlemeye ve anlatmaya çalıştım. Dolayısıyla bu konuda Türkiye’deki ilk Türkçe kaynak oldu.”