Doğu Akdeniz’de sondaj tartışması

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın yanıtları, Doğu Akdeniz’de süren 3,5 yıllık sessizliğin nedenini açıklayamadı. Türkiye, Doğu Akdeniz'de kendisine dayatılan Seville Haritası'nın sınırları dışına çıkan son Navtex mesajını, 2020 yılının Aralık ayında yayınladı. Bu tarihten sonra hiçbir sismik/sondaj gemimiz, müstakbel Münhasır Ekonomik Bölgemizin sınırlarına yaklaşamadı. Batı cephesinin alkışladığı bu tavizkâr tutum, Türkiye’de de eleştirileri beraberinde getirdi. Son olarak CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın yanıtlaması istemiyle yazılı bir soru önergesi verdi. Yavuzyılmaz’ın Doğu Akdeniz’e yönelik önergesinde şu sorular yer aldı:

1. Türkiye'nin kendi kıta sahanlığında kalan bölgelerde doğal gaz arama faaliyetlerini durdurmasının nedeni nedir?
2. Doğu Akdeniz'de gerçekleştirdiğimiz sondaj faaliyetlerinin ardından ortaya çıkan uluslararası ihtilafların giderilmesi ve sorunun çözümü adına aradan geçen 6 yılda hangi adımlar atılmıştır?
3. Ülkemiz, 2018-2019 yıllarında, Doğu Akdeniz'de durdurmuş olduğu sondaj faaliyetlerine tekrar başlayacak mıdır? Bu yönde bir planlama, hazırlık mevcut mudur?
4. Türkiye'nin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Doğu Akdeniz'deki petrol ve doğal gaz varlığı üzerindeki haklarının korunması adına bugüne kadar uluslararası alanda hangi girişimler yapılmıştır?

BAKAN’IN SAVUNMASI AKSEKİ-1

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Yavuzyılmaz'ın bu soru önergesini yanıtladı. "Mavi Vatan" konsepti çerçevesinde oluşturulan "derin deniz arama filosu" ile tüm deniz alanlarında petrol ve doğal gaz arama faaliyetlerine aralıksız devam edildiğini belirten Bayraktar, 2017'de Fatih Sondaj Gemisi'nin envantere eklenmesiyle Akdeniz'de petrol ve doğal gaz aranması için sondaj çalışmalarına başlandığını, bugüne kadar 10 derin deniz kuyusunun sondajının tamamlandığını anlattı. Bakan Bayraktar, Abdülhamid Han Sondaj Gemisi'nin de 2022'nin Ağustos ayından itibaren Doğu Akdeniz'de çalışmalar yaptığını, Akseki-1 kuyusunda sondaja devam ettiğini bildirdi. Akdeniz'deki petrol ve doğal gaz aramalarına ilişkin sismik veri toplama çalışmalarının sürdüğünü ifade eden Bayraktar, şunları kaydetti:

"Karadeniz Sakarya Gaz Sahası'nda keşfedilen doğal gazın hızlı şekilde üretime alınarak vatandaşlarımızın hizmetine sunulması amacıyla sahip olduğumuz derin deniz sondaj ve sismik araştırma gemileri Karadeniz'de yoğun bir çalışma gerçekleştirmiş ve gerçekleştirmeye devam etmektedir. Bu doğrultuda gemilerimizin bir bölümü Karadeniz'e yönlendirilmiştir. Bakanlığımız tarafından Doğu Akdeniz'deki hidrokarbon arama faaliyetleri uluslararası hukuk kapsamında yürütülmekte olup, ülkemizin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin haklarına herhangi bir halel gelmesine de izin verilmemektedir. Akdeniz'deki Fatih ve Yavuz sondaj gemilerimiz 12 bin metre derinliğe kadar sondaj yapabilme kabiliyetine sahip olup şu ana kadar Doğu Akdeniz'de öncelikli arama yapılması kararlaştırılan sahalarda 6 bin metreye kadar sondaj yapılmıştır."

ANTALYA KÖRFEZİ’NİN DIŞINA ÇIKAMIYORUZ

Ancak Bakan’ın verdiği yanıt, CHP’li Yavuzyılmaz’ın sorusunu açıklığa kavuşturmaya yetmedi. Nitekim Bakan’ın Doğu Akdeniz’de sürdüğünü söylediği sismik/sondaj faaliyetlerin tamamı, Antalya Körfezi’nin yakınlarında, sözde Seville Haritası’na uyumlu bir sahada yürütülüyor. Seville Haritası'nın dışına çıkan son Navtex ise Aralık 2020’de yayınlandı.

Örneğin R/V Bilim-2 gemisinin araştırma yapabilmesi için 26 Eylül-8 Ekim 2021 tarihlerini kapsayan Navtex için Yunan medyasında, “Türkler Doğu Akdeniz’de sınırlarımızı kabul ettiler.” yorumları yapılmıştı. Gelen eleştiriler üzerine Milli Savunma Bakanlığı, bu tepkinin doğru olmadığını, Oruç Reis için ilan edilen Navtex'in Yunan tezlerinin ötesine uzandığını açıklamıştı. Ancak yayınladıkları harita da büyük bir hayal kırıklığıydı. Bu bildirimde Seville Haritası'nın sadece 5 mil dışına çıkılmıştı. Bunun dışında Türk kıta sahanlığının sınırlarını ifade eden başka bir Navtex mesajı ise yıllardır yayınlanmadı. Diğer yandan 27 Kasım 2019'da Libya'yla varılan mutabakatın ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), 26-28 boylamları arasındaki yeni bölge için ruhsat başvurusunda bulunmuştu. Enerji Bakanlığı ise bölgede 7 adet yeni saha belirleyerek ihaleye çıkmıştı. İhaleyi TPAO kazandı ve askı süreci 30 Kasım 2020 itibarıyla sonlandı. Fakat TPAO'nun ruhsatları da yaklaşık 3,5 yıl geçmesine rağmen hala verilmedi. Bu süreçte TPAO'ya bağlı hiçbir gemi 26-28 derece boylamı arasında sismik/sondaj faaliyet yürütemedi. Bu durum da özellikle Avrupa Birliği'nde Türkiye'nin geri adımı olarak yorumlandı. Bakan Bayraktar ise neden yıllardır 26-28 derece arasında hiçbir Navtex yayınlanmadığına dair bir bilgi paylaşmadı.