Dört alanda iş birliği

Bir yandan Ukrayna krizi diğer yandan Kazakistan’daki turuncu darbe girişimi... Bölgede diplomatik trafiğin de yoğun olduğu günleri yaşıyoruz. Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Çinli mevkidaşı ile Çin’in Wuxi (Vuşi) kentinde iki ülke arasındaki iş birliğini güçlendirmeyi ve dünyada artan jeopolitik tehditlere karşı ‘çok kutupluluğu’ güçlendirmeyi vurguladı.

Görüşmede ABD’nin Uygurlar üzerinden kışkırtmaya çalıştığı bölücü politikalar da ele alındı. Çavuşoğlu, Türkiye’nin “Tek Çin” ilkesine bağlı olduğunu ve Çin karşıtı terör faaliyetlerine veya Çin’in egemenliğini ihlal eden herhangi bir faaliyetin Türkiye topraklarında izin verilmeyeceğini söyledi.

‘SWAP’IN ZAMANI GELDİ’

Çavuşoğlu, artan Türk-Çin ilişkilerini ekonomik açıdan ikili para takası (currency swap agreement) zamanının geldiğini ve Türk şirketlerini de böyle bir düzenlemeden yararlanmaya teşvik edeceklerini belirtti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası arasında 30 Mayıs 2019 tarihinde ikili para takası anlaşması imzalanmıştı. Anlaşma boyutu geçen yıl 46 milyar TL’ye ulaşmıştı.

ORTA KORİDOR VE KUŞAK-YOL GİRİŞİMİ

Çavuşoğlu, Türkiye ve Çin arasındaki ekonomik, ticari ve yatırım iş birliği ve karşılıklı bağlantının Türkiye’nin ekonomik gücünü artırmadaki olumlu rolünü takdirle karşıladığını belirtti.

“Orta Koridor” ile ”Kuşak ve Yol Girişimi”nin uyumlaştırılmasını güçlendirmeye hazır olduğunu söyleyen Çavuşoğlu, Türk tarafının ikili nükleer enerji iş birliğini etkin olarak iletletmeye ve yeni enerji gibi alanlardaki işbirliğinin büyük potansiyelini ortaya çıkarmaya hazır olduğunu söyledi.

‘OLİMPİYATLAR SİYASİLEŞTİRİLMEMELİ’

Çavuşoğlu, ABD önderliğinde birkaç ülkecin “diplomatik boykot” çağrısı yaptığı Beijing 2022 Kış Olimpiyatları ile ilgili de Amerika’ya cevap niteliğinde bir çıkış yaptı, Pekin’in Olimpiyatlara 2008 Olimpiyat Oyunları kadar başarılı bir şekilde ev sahipliği yapacağına olan inancını dile getirdi. Türkiye’nin sporun siyasileştirilmemesi gerektiği konusunda hemfikir olduğunu ve Türk sporcuların Olimpiyatlarda yarışmayı dört gözle beklediklerini vurguladı.

Çavuşoğlu ayrıca iki ülkenin artan ilişkilerinin “gerçek çok taraflılığa” hizmet ettiğini söyledi.

Wang Yi de Türk sporcuların Çin’deki Kış Olimpiyatları’na katılmasını memnuniyetle karşıladığını ve onların sorunsuz katılımları için kolaylık sağlayacağını kaydetti.

‘TÜRKİYE KUŞAK VE YOL’U İMZALAYAN İLK ÜLKE’

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi görüşmede, stratejik ortaklar olarak Türkiye ve Çin’in, karşılıklı güveni artırmaları, ortak kalkınma ve güvenlik çabalarını korumalarını ve birbirlerini desteklemelerini belirtti.

“Türkiye, Kuşak ve Yol Girişimi iş birliği anlaşmasını hükümetler çerçevesinde imzalayan ilk ülkedir.” diyen Wang, ayrıca “Ülkelerimiz, birbirlerinin iç işlerine karışmaktan ve uluslararası arenada birbirlerine karşı faaliyetlerden kaçınmalıyız.” açıklaması yaptığı belirtildi. Wang, 2021’in Çin ile Türkiye arasındaki diplomatik ilişkilerin 50. yıl dönümü olması nedeniyle, iki ülkenin Kovid-19 salgınıyla mücadeleye yönelik ortak çabalarla artan kalkınma ivmesini sürdürdüklerini söyledi. Çin tarafının Çavuşoğlu’nun “SWAP anlaşmasını düzenleyelim” önerisine katıldığı vurgulanırken, Wang Yi’nin bununla birlikte şu sözleri eklediği ifade edildi: “Her iki taraf da SWAP düzenlemesini iyi kullanmalı, nükleer enerjiyi ve diğer büyük projeleri ilerletmeli ve yeni enerji alanlarında, 5G ve bulut bilişim konularında iş birliğini genişletmelidir.” Wang, Çin’in Türkiye’den yüksek kaliteli ürün ithalatını artırmaya istekli olduğunu da sözlerine ekledi.

‘TÜRKİYE’NİN BENZERSİZ ROLÜ’

İki ülke, son gelişmelerle beraber Kazakistan meselesini de ele aldı. Wang Yi, “Türkiye’nin bölge konularındaki benzersiz rolüne çok değer verdiklerini ve çok taraflı koordinasyonu güçlendirmeye, diplomaside demokratikleşme sürecini desteklemeye ve yükselen ekonomilerin ortak çıkarlarını korumaya hazır olduklarını” bildirdi.

Çin resmi devlet ajansı Xinhua’daki habere göre Çavuşoğlu, Çin tarafına “ABD, İngiltere ve Avustralya’nın oluşturduğu AUKUS ittifakı” hakkında görüşlerini sordu. Wang Yi’nin bu soruya “Üç ülkenin bu hareketi nükleer silahların yaygınlaşması konusunda kötü bir emsal oluşturuyor. Ayrıca bu tarz ittifaklar bölgesel bir silahlanma yarışmasını da kışkırtabilir.” şeklinde cevap verdi.

ÇKP YAYIN ORGANI: TÜRKİYE, BAĞIMSIZ VE KİLİT BİR ÜLKE

Çavuşoğlu’nun ziyareti, Çin basınında geniş biçimde yer aldı. Çin Komünist Partisi (ÇKP) yayın organı Halkın Günlüğü’nde çıkan haberde “Türkiye, bağımsız bir diplomatik politikaya ve Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bölgede kilit etkiye sahip bir ülkedir. Bu nedenle, Çin’in küresel öneme sahip konularda onunla görüş alışverişinde bulunması önemlidir. Ayrıca Çin’in ABD ve bazı Batılı ülkelerden gelen baskı ve provokasyonlarla başa çıkması gerektiğinde Çin’e uluslararası arenada destek sunabilecek kilit bir ortaktır.” ifadelerine yer verildi. Çin’de İngilizce yayın yapan China Daily gazetesi de “Çavuşoğlu, Çin’in eski bir dostudur. Türkiye Avrasya jeopolitiğinde, Balkanlarda, Kafkaslarda, Arap Yarımadası ve Afrika’da önemli etkisi olan bir dünya gücüdür ve aynı zamanda G20 üyesidir. Çin, Türkiye’nin dördüncü büyük yatırımcı iken iki ülke, Kuşak ve Yolu Girişimi çerçevesinde verimli bir ekonomik iş birliği sürdürmektedir.”

EKONOMİK SORUNLARA ORTAK ÇÖZÜM

China Daily’deki haberde Çin ve Türkiye’nin ekonomik, bilimsel ve teknolojik yenilik konusunda önemli iş birliklerine sahip olduğu vurgulanırken Türk ekonomisinin son dönemde yaşadığı sorunlara ortak çözümler üretilebileceği belirtildi:

“Türkiye ekonomisi son dönemde ciddi sıkıntılar yaşadığına göre, Çin ile birlikte zorlukların üstesinden nasıl gelineceğini tartışmak acildir. Türkiye, iki ülke arasındaki stratejik iş birliği ortaklığı çerçevesinde Çin’in yardımına güvenebilir.”

‘DOĞU TÜRKİSTAN’ AYRILIKÇILIĞINA ORTAK TAVIR

Görüşmede ABD’nin Uygur kışkırtıcılığı da ele alındı. Wang Yi, Çin’in Türkiye’nin ve İslam ülkelerinin çoğunluğunun Çin’in Sinciang’daki haklı duruşunu anlamasını ve desteklemesini umduğunu söyledi ve ekledi:

“Stratejik bir ortak olarak Çin ve Türkiye, karşılıklı güveni artırmak için birlikte çalışmalı ve kendi egemenliğini, güvenliğini ve kalkınma çıkarlarını savunmak için birbirlerini desteklemelidir. Ayrıca, diğer ülkelerin içişlerine karışmama, diğer ulusları hedef alan faaliyetlere katılmama, tarih ve etnik milliyet farklılıkları konusunda karşılıklı anlayışı teşvik etme gibi uluslararası ilkelere bağlı kalmalıdırlar.”

‘TEK ÇİN İLKESİNE BAĞLIYIZ’

Çavuşoğlu, Türkiye’nin “Tek Çin” ilkesine bağlı olduğunu ve Çin karşıtı terör faaliyetlerine veya Çin’in egemenliğini ihlal eden herhangi bir faaliyetin Türkiye topraklarında yapılmasına izin vermeyeceklerini söyledi. Türkiye’nin “Doğu Türkistan İslami Hareketi”ni zaten terör örgütü olarak listelediğini ve Türkiye topraklarında faaliyetlerini yasakladığını da sözlerine ekledi.