Dünyada işsizlik düşerken Türkiye’de günden güne artıyor

İşsizlik artık istatistiklere sığmayan büyük bir kişisel ve toplumsal yıkım haline geliyor. İş bulamadığı için kendini yakan insanlar, işsizlik ve ekonomik sıkıntılara dayalı intiharlar ve kendine zarar verme eylemleri giderek artıyor. İşsizlik bir süredir sayılardan, verilerden çıkarak canlı bir insani dram haline geliyor.

Birgün’den Aziz Çelik’in özel haberine göre çaresizlik, umutsuzluk, geleceksizlik ve güvencesizlik dramatik öykülere dönüşüyor. İnsanlar canlarına kıyıyor, ekonomik kriz “yok” diyenlere inat böyle ete kemiğe bürünüyor. İşsizlikte hiçbir iyileşme belirtisi yaşanmıyor. İşsizlik hem dönemsel hem de karşılaştırmalı olarak artıyor.

Sadece güncel (konjonktürel) işsizlik verileri Türkiye’nin işsizlik gerçeğini anlamak açısından yetersiz kalacaktır. Dönemsel ve karşılaştırmalı bir analiz Türkiye’de işsizliğin gerçek boyutlarını ortaya koyması açısından önemli. Türkiye ekonomisi 2018 krizinden sonra yeni iş yaratma kapasitesini ciddi biçimde yitirdi, dahası toplam istihdamda ciddi bir gerileme yaşandı.

Ancak son kriz bir yana, Türkiye’de işsizliğin 2012’den bu yana yıllık ortalamalar düzeyinde düzenli olarak yükseldiğini akılda tutmak lazım. 2012’de yüzde 8,4 olan ortalama işsizlik 2019 Kasım ayı itibariyle yüzde 13’ün üzerinde. Üstelik bu sadece standart dar tanımlı işsizlik. Kentsel, geniş tanımlı, genç ve kadın işsizliği çok daha vahim. 2018 krizi işsizlikteki artış eğilimini hızlandırdı.

Altı çizilmesi gereken diğer bir husus ise işsizliğin Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetleri döneminde önceki döneme göre artış göstermesidir.

Bu, uzun dönemli eğilimi anlamak açısından önemlidir. TÜİK verilerine göre 1989-2002 döneminde yıllık ortalama işsizlik oranı yüzde 8 iken bu oran 2003-2019 döneminde yüzde 10,9’a yükseldi.

Kaynak: DİSK-AR Şubat 2020 İşsizlik ve İstihdam raporu

İşsizliğe ilişkin karşılaştırmalı bir analiz de durumun vahim olduğunu gösteriyor. İşsizlik AB ve OECD ülkelerinde son on yılda düşüş eğiliminde iken Türkiye’de artış eğilimindedir. AB İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, AB 28 ülkelerinde işsizlik oranları 2013’ten itibaren düzenli olarak azalıyor.

2013’te yüzde 10,9 olan AB 28 ortalama işsizlik oranı, 2019 yılı sonunda yüzde 6,4 seviyesine geriledi. AB 28 ülkelerinde 2008 krizi sonrası artmaya başlayan işsizlik 2013’te tepe noktasına ulaştıktan sonra gerilemeye başladı. Türkiye’de ise işsizlik AB ülkelerindeki eğilimin tersine düzenli bir artış içinde (Grafik). AB’nin yüksek işsizlik oranına sahip ülkeleri olan İspanya ve Yunanistan’da işsizlik düşüş eğiliminde iken Türkiye’de artmaktadır.

OECD’nin 2019 3. çeyrek verilerine göre OECD ülkeleri arasında en yüksek işsizlik yüzde 28,8 ile Güney Afrika’da görülürken bu sırayı Yunanistan, Türkiye ve İspanya izlemektedir. OECD üyesi ülkeler arasında işsizlik oranı ortalama 5,2 iken Türkiye bu ülkeler arasında yüzde 13 civarında işsizlik oranı ile en yüksek işsizlik oranına sahip üçüncü ülke olarak yer almaktadır.

Türkiye’nin toplam işsiz sayısının 28 AB ülkesinin toplam işsiz sayısı ile karşılaştırılması çok daha iç karartıcı bir tablo ortaya koyuyor. Türkiye tek başına 28 ülkenin yüzde 27’si kadar işsize sahip. 28 AB ülkesinde toplam 15,8 milyon işsiz varken Türkiye’de 4,3 milyon (dar tanımlı) işsiz bulunmaktadır.

Türkiye’deki işsiz sayılarının AB 28 ülkelerinin işsizliğine oranı düzenli olarak artmaktadır. 2008’de AB 28 ülkelerinde toplam 16,8 milyon işsiz varken Türkiye’de 2,3 milyon işsiz vardı. Türkiye’nin toplam işsiz sayısının AB 28 ülkelerine oranı yüzde 14’tü. 2019’da ise AB 28 ülkelerinde toplam işsiz sayısı 15,8 milyona düşerken Türkiye’nin işsiz sayısı (dar tanımlı) 4,3 milyona yükseldi. Böylece Türkiye’nin toplam işsiz sayısının AB 28 ülkelerinin toplam işsiz sayısına oranı yüzde 27’ye yükseldi (Tablo).

İşsizlik dünyada, Avrupa’da düşerken Türkiye’de neden artış eğiliminde? Ekonomi toparlanıyorsa neden iş yaratamıyor, tersine istihdam azalıyor? Ekonomi iyiye gidiyorsa insanlar neden işsizlik ve yoksulluk yüzünden intihar ediyor? Tartışılması gereken sahici sorular ve sorunlar bunlar. Ülkenin asıl gündemi bunlar…