Edebiyatımızın üç kuşak yazar ailesi

Ailenin üçüncü kuşak yazarı Yiğit Bener’in girişimiyle Everest Yayınları yeni bir proje başlattı. Yayınevi, “Yazınsal Akrabalıklar: Benerler” özel setiyle okuru üç kuşak yazar yetiştiren Bener ailesiyle tanıştırdı.

Edebiyatta akraba yazarlara çok az rastlanır. Bu yalnız Türk edebiyatında değil dünya edebiyatında da böyle. Bildiğim kadarıyla bu konuda bir araştırma yok, ama Benerler gibi bilinen bir aile de yok. Edebiyatımızda Bener soyadı hiç şüphesiz önemli bir yere sahip. Beş kişilik yazar ailenin bir arada sunulan kitap serisiyle, baba-dede Raşit Bener’in de yazar olduğunu birçok okur yeni öğrendi.

Yayınevi serinin tanıtımında şöyle diyor; “Bir aile, üç kuşak ve edebiyatın farklı türlerinde yazmış, yapıtlar vermiş beş yazar. Baba Raşit Bener, oğulları Vüs’at O. Bener ve Erhan Bener, kızı Bilge Bener Bölükbaşı ve torun Yiğit Bener. Aile onları yazmaya sevk eden, fikirlerinin, yazdıklarının okunup tartışıldığı, birbirilerinin ilk okurları ve eleştirmenleri oldukları doğal bir edebiyat çevresiydi.”

ÜMİD-İ ÂFİL (KAYBOLAN UMUTLAR) - RÂŞİT BENER

Raşit Bener'in romanı Ümid'i Afil, seriyle birlikte yeniden yayınlandı. Yazar, Ümid-i Âfil adında bir roman yazdığını vaktiyle çocuklarına söylemiş, fakat kitabın tek bir nüshası bile ailede bulunmadığı için, Râşit Bey’in romancılığı zamanla unutulmuş.

Diziyle, Bener ailesi tek bir çatı altında buluşunca, roman, yayımlanışından tam 109 yıl sonra tekrar yayımlandı. Böylece hem aile mirasında hem de edebiyat tarihinde bir edebiyat ailesinin doğuşu, geliştiği koşulları anlamak için yeni bir pencere açıldı.

Râşit Bener’in 1913 yılında Bint-i Halim Seyhan mahlasıyla yayımlattığı Ümid-i Âfil, (erkek kahramanın yol göstericiliğinden vazgeçemese de) feminist bir söylemle örülmüş. Kitap, karakteri üzerinden kadın erkek ilişkilerine eleştirel bir bakış ve köy idealizmi sunan bir aşk romanı. Osmanlı Türkçesinden Halil Solak’ın Latin harflerine, Sevdagül Kasap’ın günümüz Türkçesine aktardığı Ümid-i Âfil yıllar sonra, ilk kez okur karşısına çıktı.

Baba Mustafa Raşit Bener 1890 doğumlu. Türkiye’nin ilk fen doktorlarından ve öğretmen. Bener, Birinci Dünya Savaşı’nda ve Milli Mücadele’de cephede bulunmuş bir Türk aydını.

Raşit Bey Fransızcadan Türkçeye Resimli Fizik Kimya Sözlüğü gibi kendi alanında önemli eserlere imza atmış. Ümid-i Âfil romanın Halim Seyhan takma adıyla önce Kadınlar Dünyası Mecmuası’nda, sonra da kitap olarak yayımlatmış.

USTA KALEM KARDEŞLER

Vüs’at O. Bener ve Erhan Bener Türk edebiyatının isimleri. İki kardeş birbirlerinden farklı çizgilerde ürettikleri eserlerle edebiyatımızda yer bulmuş, çok tanınmış ve sevilmiş yazarlar. Erhan Bener, ağabeyini nasıl bir idol olarak gördüğünü ve okuma sevgisini ondan aldığını, ağabeyinin ilk romanlarının acımasız eleştirmeni olduğunu içtenlikle anlatır.

Üçüncü kardeş Bilge Bener Bölükbaşı ise biraz daha geride kalmayı tercih etmiş. Yazmaya radyo oyunları ile başlamış, TRT Ankara Radyosu’nda dramaturg olarak görev yapmış. Bilge Bölükbaşı adıyla 2003’te yayımlanan, Beyaz Yolculuk adlı romanıyla tanıştı okur. Bu roman; Ödül adıyla yeniden yayımlandı.

TORUN YİĞİT BENER

Ailenin üçüncü kuşağı Yiğit Bener, başta Louis Ferdinand Céline'in Gecenin Sonuna Yolculuk kitabı olmak olmak üzere, Fransızcadan Türkçeye birçok eser çevirdi. Roman, öykü, çocuk kitabı, deneme türlerinde eserler verdi. Üçüncü romanı Heyulanın Dönüşü, 2012 Orhan Kemal Roman Ödülü'ne, Öteki Düşler öykü kitabı da 2018 Yunus Nadi Ödülü'ne değer görüldü. Kitapları, çok sayıda makale ve öyküleri Fransızcaya çevrilerek Fransa'da da yayımlandı.

Yiğit Bener, altı kitaplık ‘Yazınsal Akrabalıklar-Benerler’de üç kuşak edebiyatımıza üç kuşak yazarların kitaplarından örnekler içeriyor. Yazınsal Akrabalıklar’da M. Raşit Bener’in otobiyografik eseri ‘Velvele-i Hayat’, kızı Bilge Bener Bölükbaşı’nın sunuşuyla yer alıyor.

Kardelen Akçam’ın tasarımıyla da özel bir kutuda sunulan sette yer alan Erhan Bener’in “Loş Ayna” romanı, kardeşi Vüs’at O. Bener tarafından “Yabancı” adıyla oyunlaştırmış. Yine iki kardeş yazar, Buzul Çağının Yalnızları’nda yaşama ve edebiyata dair bir söyleşi yapıyor.

Erhan Bener’in “Civcivler” öyküsüne ise oğlu Yiğit Bener, “Civcivin Torunu” öyküsüyle cevap veriyor. Vüs’at O. Bener’in tamamlanmamış öyküsü Titanic’in Kaptanı’nı tamamlama görevini de Yiğit Bener üzerine almış.

Yazınsal Akrabalıklar dizisinin altıncı kitabı ise Yiğit Bener’in hazırladığı “Benerler Yazın Ağacı” adını taşıyor. Fotoğraflarla bezenmiş bu çalışmada 1890’dan günümüze doğru gelen bir kronolojide, madde madde Bener ailesinin edebi yaşamını anlatılıyor.

AİLEDE BİR OTYAM’LI

M. Raşit Bener’in kardeşi ünlü felsefecilerimizden Cemil Sena Ongun, ki Erhan Bener felsefi yönelimlerinde amcasının etkisi olduğunu anlatır söyleşilerinde. Erhan Bener’in eşi, Eşref Yiğit Bener’in annesi Neşecan Otyam. Neşecan Hanım’ın ağabeyleri; röportaj denince hemen anımsanan yazar, gazeteci, ressam Fikret Otyam, şair ve yazar Nusret Kemal Otyam ve besteci, orkestra şefi ve müzik yazarı Nedim Otyam.

“Yazınsal Akrabalıklar”, hem üç kuşaktır yazar olan bir aileyi tanımak hem iki kardeş Vüs’at ve Erhan, hem de üçüncü kuşak Yiğit Bener’in metinler arası kurduğu ilişkileri görmek açısından etkileyici bir çalışma. Zaten okuyup sevdiğimiz, değer verdiğimiz yazarları eserleri aracılığıyla ve aile ilişkileri içinde yeniden tanırken, baba M. Raşit Bener’in, kız kardeş Bilge Bölükbaşı Bener’in eserlerini de okumuş, öğrenmiş oluyoruz.