Ekonomi büyüyor emekçiler küçülüyor

Türk ekonomisi salgın sonrası dönemde başladığı hızlı büyümesini sürdürüyor. TÜİK'in açıkladığı verilere göre dönemsel gayri safi yurt içi hasıladaki (GSYH) artış 2022'nin ilk üç ayında geçen yıla göre yüzde 7.3 oldu. Ekonomi geçen yılın aynı döneminde de bir önceki yıla göre yüzde 7.3 büyümüştü. Salgın etkisinin henüz başlamadığı 2020'nin ilk üç ayındaki büyüme de yüzde 4.4'tü. Böylece yılın ilk üç ayında nominal bazda 2.5 trilyon liralık büyüklük yakalandı. Aynı ivmenin sürmesi durumunda bu yıl Türkiye 10 trilyon liralık bir ekonomi haline gelebilir. Dolar bazında milli gelir ise ilk çeyrekte 179.8 milyar dolarda kaldı. Geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.7'lik bir düşüş söz konusu. Milli gelir bir önceki çeyreğe göre de yüzde 1.2 büyüme kaydetti.

TARIM ZAYIF BÜYÜDÜ İNŞAAT İSE KÜÇÜLDÜ

GSYH'yi oluşturan faaliyetlere baktığımızda finans ve sigorta faaliyetlerinin yüzde 24.2 artması dikkat çekti. Kredi büyümesinin bunda etkili olduğu söylenebilir. Bunun yanında kur koruması ile artan kaynak aktarımının da bu büyümede payının olduğu aşikar. Yine salgın sonrası artan dijitalleşme ile birlikte bilgi ve iletişim faaliyetlerinin büyümesinin 2022'nin ilk çeyreğinde de sürdürdüğü görülüyor. Buradaki artış yüzde 16.8 oldu. Hizmetler yüzde 14.9, sanayi yüzde 7.4 büyürken tarımdaki büyüme yüzde 0.9'da kaldı.. İnşaat sektörü ise yüzde 7.2 küçüldü.

İLAVE 2 MİLYAR DOLAR YATIRIM

Üretim tarafı böyleyken harcamalar kısmına baktığımızda hanehalklarının tüketim harcamaları geçen yıla kıyasla yüzde 19.5 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 0.9 ve gayrisafi sabit sermaye oluşumu yani yatırımlardaki artış yüzde 1.1 arttı. TÜİK büyüme verilerini zincirlenmiş hacim endeksine göre açıklıyor. Bu yüzden artışlar enflasyondan arındırılmış verileri içeriyor. Nominal düzeyde yani cari fiyatlarla baktığımızda ise yaklaşık yüzde 94 oranında arttı. İlk çeyrekteki 2.5 trilyonluk büyümenin 1.5 trilyonu hane halkı harcamalarından kaynaklandı. İlk çeyrekte 728.6 milyar liralık yatırım harcaması yapıldı. Bunun 365.3 milyarı makine teçhizat yatırımı oldu. Dolar bazında baktığımızda (İlk üç aylık ortalama dolar kuru TÜİK tarafından 13.88 TL olarak alınmış.) 26.3 milyar dolar ediyor. Geçen yıl bu tutar 24.3 milyar dolardı. Buna göre ilave 2 milyar dolarlık bir makine teçhizat yatırımı söz konusu.

İŞÇİ SINIFI HAKKINI ALAMADI

Mal ve hizmet ihracatı 2022 yılı birinci çeyreğinde yüzde 16.8 artarken ithalatı ise yüzde 2.3 arttı.

Büyüme verilerinde en çok dikkatimizi çeken unsur ise işgücü ödemelerinin milli hasıladan aldığı payın yıllar itibarıyla erozyona uğramasıydı. Gelir yöntemiyle milli gelir bileşenlerinin gayrisafi katma değer içerisindeki paylarına bakıldığında 2022'nin ilk çeyreğinde işgücü ödemelerinin payı yüzde 31.5 olarak hesaplandı. Bu oran geçen yılın aynı döneminde yüzde 35.5'ti. 2020'nin ilk çeyreğinde ise yüzde 39.1'di. Bu bize işçi sınıfının milli hasıladan aldığı payın dramatik bir şekilde son iki yılda 7.6 puan birden düştüğünü gösteriyor. İşçi sınıfının milli gelirden aldığı pay düşerken sermayenin payının ise 5.9 puan arttığını gözlemliyoruz. Yılbaşında yapılan asgari ücret artışının ve şirketlerin verdikleri ara zamların yeterli olmadığı anlaşılıyor.

BÜYÜMENİN YÜZDE 47'Sİ İHRACATTAN

Hazine ve Maliye Bakanı Dr. Nureddin Nebati büyüme verilerine ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, “İlk çeyrekte, iç talebin büyümeye katkısı 3.9 yüzde puan olurken, net dış talep büyümeye 3.5 yüzde puan katkı sağlamıştır. Üretim kapasitemizin güçlenmesi açısından önem arz eden makine ve teçhizat yatırımları yüzde 10.5 artışla on çeyreklik artış eğilimini sürdürmüştür. Küresel ölçekte vuku bulan olaylar neticesinde girdi maliyetlerindeki artışlar üretimimiz üzerinde risk oluşturmasına rağmen üretimi destekleyen politikalarımız sayesinde diğer ülkelerden pozitif ayrışmaya devam edeceğimizi öngörüyoruz." ifadelerini kullandı. MÜSİAD Genel Başkanı Mahmut Asmalı da, “Yılın ilk çeyreğine ilişkin yüzde 7,3’lük büyüme oranı, millî ekonomimize olan inancımızın haklılığını ortaya koymaktadır. Ülkemiz; Avro Bölgesi’nin yüzde 5.1, Çin’in yüzde 4.8, Almanya’nın yüzde 3.8, ABD’nin ise 3.5 oranında büyüdüğü bu dönemde, halihazırda 1’inci çeyreğe yönelik büyüme rakamları açıklanan G20 ülkeleri içerisinde Suudi Arabistan ve İngiltere’nin ardından 3’üncü sırada yer almış ve pozitif ayrışmayı sürdürmüştür.” dedi. Ticaret Bakanı Dr. Mehmet Muş ise Twitter'dan geçtiği açıklamada, “Net ihracatın büyümeye katkısı 3.46 yüzde puan oldu. Bu güçlü büyümenin yaklaşık yarısı (yüzde 47’si) net ihracattan geldi.” bilgisini verdi.