En yakın volkanik tehlike Girit adası civarında
Türkiye’nin önünde volkanik patlama riski var mı? Prof. Dr. Doğan Perinçek sorumuza şöyle yanıt verdi: Çok az aktivite gösteren volkanlarımız var. Bunlar deprem oluşturabilir ama lav püskürteceğini sanmıyorum. Fakat Bodrum’un batısındaki adalar yakınında volkanik aktivite ve depremler oluyor
Z. Ruhsar Şenoğlu
Deprem gündemimizden düşmüyor. Türkiye’nin pek çok yerinde volkanik patlama riskinin olduğu da son zamanlarda öne sürülen bir iddia. Prof. Dr. Doğan Perinçek, bu iddianın doğru olmadığını belirtti, “Çok az aktivite gösteren volkanlarımız var. Bunlar deprem oluşturabilir ama lav püskürteceğini sanmıyorum. Fakat Bodrum’un batısında denizde işgal edilmiş olan ‘Oniki Adalar’ yakınında volkanik aktivite ve depremler oluyor” dedi. Perinçek, 2014 yılında bölgedeki hareketliliğe dikkat çekmiş, 15 Temmuz’da sosyal medya hesabından şöyle yazmıştı:
“Datça’nın güneybatısında, Yunanistan’ın işgali altındaki Oniki adalar arasındaki alanda, ilginç bir deprem fırtınası oluyor. Üç günde aynı yerde birbirine çok yakın 42 deprem oldu. Bu alanın hemen kuzeyindeki Mandraki adası aslında bir volkan konisi. Şu anda depremlerin yoğunlaştığı alandaki depremlerin de alttaki volkanik aktivite ile ilgili olduğunu düşünüyorum… Bize çok uzak, sadece jeolojik olarak ilginç bir durum. Bu noktanın hemen yanı başındaki adanın ortaya çıkması volkanik aktivite nedeniyle gerçekleşmiş olması yorumumuzu destekliyor.” Aynı bölgede, 2021 yılında da bir volkanik aktivite silsilesi meydana gelmişti.
‘AKDENİZ, GİRİT ADASININ ALTINA DALIYOR’
Ege denizinde volkanik aktivite olmasının nedeninin Girit adasının güneyindeki ‘dalma batma zonu’ olduğunu belirten Perinçek sözlerini şöyle sürdürdü:
“Akdeniz, Girit adasının altına dalıyor. Alta dalan Akdeniz Levhası (Afrika Levhası) Girit adasının altında ve kuzeyinde eriyor ve daha kuzeyde volkanik aktivite olarak yüzeye çıkıyor.” MÖ. 1600-1650 yılları arasında patlayan Santorini (Thera) volkanının bölgede ölümlere ve tsunamiye neden olduğunu anlatan Perinçek, “Tsunami dalgaları Mısır’ın İskenderiye kentine, kuzeyde Saroz Körfezine kadar ulaştı” diye konuştu. Perinçek, İzmir Bağlararası kazısında tsunami izleri bulunduğunu anımsattı.
POMZA TAŞLARININ TAŞIDIĞI SIRLAR
Çanakkale'nin Ege Denizi kıyılarından 2022 yılında topladığı, Santorini patlamasına ait pomza taşlarının fotoğraflarını gösteren Perinçek, Santorini volkanik patlamasının Mioan Medeniyetinin sonunu getirdiğini anlattı ve şöyle sürdürdü:
“Volkanik patlama sonrası oluşan tsunami dalgaları tüm Ege Denizi’ni ve kıyılarını etkiliyor. Tsunami dalgaları Mısır'ın İskenderiye sahillerinde ve Akdeniz kıyılarındaki birçok kentte yıkıma neden oluyor. Volkandan çıkan küller Ege Bölgesi’ndeki kentlerin üstüne yağıyor. Volkan patlaması sonucu Ege Denizine saçılan pomza taşları su üstünde yüzerek kuzey Ege ve Mısır kıyılarına kadar ulaşıyor.” Perinçek, “Bütün Ege kıyılarında bu taşlardan olabilir” dedi. Pomza taşları hafif oldukları için su üstünde yüzebiliyor ve çok uzak noktalara ulaşabiliyor. Volkandan çıkan lav içinde bol miktarda bulunan gaz nedeniyle pomza taşında gaz boşlukları oluşuyor. Volkanlar lav dışında kül, volkanik kökenli kaya parçaları ve pomza üretiyor.
BODRUM VE DATÇA DOLAYLARINI ETKİLER
Perinçek, “Girit çevresindeki bu hareket Türkiye'yi etkiler mi?” şeklindeki sorumuzu şöyle yanıtladı: “Yarattığı depremler Bodrum ve Datça dolaylarını etkiler. Büyük bir volkanik aktivite beklemiyorum ama eğer yanılıyorsam ve büyük bir patlama olursa o zaman volkan külleri tüm Ege kıyılarında görülür. Santorini patladığı zaman külleri tüm Ege bölgesini etkilemişti. Bilim insanları Ege bölgesindeki göllerde bu küllerin varlığını gözlemledi.
“Gökçeada’da da bu küllerin var olduğunu düşünüyorum. Tsunami bulduğum seviyede bu küller var fakat arkeolojik kayıtlar MÖ. 1650 öncesi tarihi veriyor. Arkeolojik tarihler yanlış yaşlanma vermiş olabilir.”
AKTİF SAYILAN 10 VOLKANİK DAĞ VAR
Prof. Dr. Doğan Perinçek, “Anadolu’da milyonlarca yıl geriye giderseniz çok sayıda volkanik aktivite görürsünüz.” dedi ve son durumu şöyle anlattı:
“Bildiğimiz kadarıyla Türkiye’deki volkanlar çok eski ve aktif değil. Son dönemde herhangi bir aktivite de görülmedi. “Türkiye'deki en son yanardağ patlaması 169 yıl önce, 1855 yılında Tendürek Dağı'nda meydana geldi. Bilinen ve yakın tarihli volkanik patlamalar: Hasan Dağı MÖ. 620, Erciyes Dağı MÖ. 253, Nemrut Dağı (Bitlis) 1692, Ağrı Dağı 1840, Tendürek 1855. “Jeoloji literatürüne göre son 10 bin yılda aktivite gösteren volkanlar aktif kabul ediliyor. Türkiye'de aktif sayılan 10 volkanik dağ var. Bunların tekrar lav püskürtmesini ben şahsen beklemiyorum. Bazı meslektaşlarım uzun zaman içinde bu volkanlar tekrar aktif olabileceği yönünde görüş bildiriyorlar.”
‘IHLARA’YI DEĞİL AKSARAY’I GÖR’
Fotoğraftaki görüntü, Aksaray’ın Çakıllı köyündeki volkan kalıntısı. Çakıllı Köyü görüntünün sağında ortada. Prof. Dr. Doğan Perinçek, fotoğrafı gösterdi ve şöyle konuştu: “Dünyada eşi nadir bulunan bir görüntü. Volkan patlaması sanki 2-2,5 milyon yıl önce değil de dün olmuş gibi. Lav akıntı yönü (oklarla gösterilmiş) ve lavın çıkış noktası belirgin. Fotoğraflarda kırmızı oklar lavın aktığı yönü gösteriyor. Lav akıntısı kısa zamanda soğuma nedeniyle sertleşiyor (taşlaşıyor). Ihlara vadisini görmeye gidenlere Aksaray'ın 52,5 kilometre doğusunda Çakıllı Köyü yakınındaki bu alanı da görmelerini öneririm.”
227 KİLOMETRE UZAKTA KÜL İZLERİ BULUNDU
Ankara Üniversitesi’nin 2009-2019 yılları arasında Çeşme- Bağlararası’nda yaptığı arkeolojik kazılarda bulunan, 3500-3600 yıl önce Santorini adasındaki yanardağın patlaması ile havaya yayılan volkanik küllerin 227 kilometre uzaklıktaki Çeşme- Bağlararası’ndaki izleri, bu patlamanın sanılanın çok ötesinde, çok daha güçlü bir doğa olayı olduğunu ortaya koydu. Patlamanın yarattığı tsunami sırasında hayatını kaybeden genç bir erkeğin iskeleti de bu büyük doğa olayının bugüne kadar saptanan ilk kurbanı olarak kayda geçti. Kazı bulgularına ilişkin değerlendirmeler, Amerika Bilimler Akademisi’nin yayın organı PNAS dergisinin 4 Ocak 2022 tarihli sayısında yayımlandı.
6 ŞUBAT’TA ‘VOLKANİK HAREKET’ İDDİASI BOŞ ÇIKMIŞTI
6 Şubat depremlerinin ardından Maraş’ın Göksun ilçesi Büyükkızılcık Köyü, Kuşkayası Dağının tepesinden “kütle, lav akıntısı” olduğu iddia edilmişti. Ulusal gazetenin biride "Üstü karlarla kaplı dağ yanmaya başladı" diye yazdı.
Kimi uzmanlar, depremin şiddetinin 41 kilometre derindeki mağmayı devindirip meydana getirdiği kırıktan 2000 derecede kızgın, akışkan bazalt püskürterek yanardağ oluşturduğu yorumunu yaptı. Prof. Dr. Doğan Perinçek ve bazı yerbilimciler ise bunun bir heyelan olduğuna dikkat çektiler. Perinçek, gazetelerin dedikodu yaymasını eleştirmiş, sosyal medyada yaptığı açıklamada, “Bölgede oluşan çok sayıdaki heyelandan biri. Duman dedikleri ise heyelan sırasında yükselen toz bulutu.” demişti.
AFAD Sikorsky helikopterini bölgeye gönderdi ve ardından şu açıklamayı yaptı: “Volkanik kül, volkan patlaması ve gaz çıkışı yoktur. Deprem etkisiyle basit bir kütle hareketinden başka bir şey değildir.” Adıyaman Gerger'de dağdan katran şeklinde bir akışkanın aktığı iddiaları da boş çıktı.
