Enflasyonda tek etki gaz değil

Mayıs ayı tüketici ve üretici enflasyonu açıklandı. Mayıs ayında TÜİK'in tüketici sepetindeki fiyat artış hızı yani tüketici enflasyonu yüzde 0.04 oldu. Böylece yıllık enflasyon yüzde 39.59'a geriledi.

Yurt içi üretici fiyat endeksi de mayısta aylık yüzde 0.65 ve yıllık yüzde 40.76 arttı. Düşüş enerji fiyatlarının gerilemesinden kaynaklandı.

Binde 4'lük aylık oranı 2012'den bu yana görülen en düşük mayıs ayı enflasyonu oldu. Mayısta fiyatı en çok artan ürün grubu, sezon değişimi de olması nedeniyle, yüzde 9.85 ile giyim ve ayakkabı oldu. Bunu yüzde 7.10 ile lokanta ve oteller, yüzde 5.14 ile eğitim takip etti. Gıda ve alkolsüz içecekleri içeren mutfak enflasyonu yüzde 0.71 oldu. Yıllık bazda baktığımızda ise vatandaşın mutfağı yüzde 52.52 oranında zamlandı. Yıllık bazda en çok zamlanan ürün grubu da yüzde 68.98 ile lokanta ve oteller oldu. Hizmet sektöründeki hareketlilik ve maliyet artışları fiyatları etkiliyor.

KARADENİZ GAZI ETKİSİ

Mayısta konut enflasyonunun yüzde 13.79 düşmesi dikkat çekti. Burada devlet tarafından, Karadeniz gazının sisteme verilmesi dolayısıyla vatandaştan bir aylık gaz fatura bedeli alınmaması etkili oldu. Nisan ayında 5.72 lira olan gaz fiyatının mayısta sıfır alındığı görülüyor. Böylece manşet enflasyon binde 4 geliyor. Oysa çekirdek enflasyon oranı yüzde 3.60 olarak hesaplandı. Kamu tarafından finanse edilen bir ürünün enflasyondan düşülmesi ekonomistlerce eleştirildi. TÜİK ise geçen hafta Eurostat'a da danışılarak bu yönde bir karar alındığını açıklamıştı. TÜİK yetkililerinden edinilen bilgiye göre, “takip eden aylarda da tüketime bağlı olarak abone başına 25m3 kullanımın ücretsiz, 25m3 üzeri kullanımların ise ücretli olması sebebiyle, yine Eurostat’ın da tavsiye ettiği şekilde, kullanıma bağlı ortalama birim fiyatın hesaplamalara dahil edilmesi kararı alındı.” Kamu tarafından reçetelerle sübvanse edilen ilaç fiyatları için neden böyle yapılmadığı söylense de orada SGK ödemesi malum. Diğer yandan zaten akaryakıt ve gaz fiyatlarının sübvanse edilen fiyatları kullanılıyor.

En nihayetinde enflasyon yüzde 40'ın altına çekilmiş oldu. Fakat çarşı pazarda da durum öyle mi? Özel kapsamlı göstergelere baktığımızda taze meyve ve sebze enflasyonunun yüzde 4.96 düştüğünü görüyoruz. Antalya Ticaret Borsası'nın her ay açıkladığı Antalya Halleri Endeksinde de mayıs ayında bir önceki aya kıyasla domateste yüzde 15.59; sebzelerde yüzde 36.69 ve meyvede yüzde 17.35 fiyat düşüşü oldu.

Bir başka araştırma ise Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi. Buna göre de 14 yıl sonra bir ilk yaşandı ve market endeksi düştü. Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Bingül Ceviz, “Geçen yılın mart ayından bu yana market fiyatları ilk kez geriledi. Nisan 2023 döneminde 1.763,64 TL’ye dolan market sepetinin maliyeti, Mayıs 2023 döneminde, 10.59 TL azalışla 1.753,05 TL olmuştur. Mayıs 2023 döneminde 350 ürüne ilişkin fiyat ortalamalarındaki değişim yüzde -0.56 oldu. Aylık bazda market ürünlerindeki fiyat gerilemesi bundan 14 ay önce, Mart 2022 döneminde gerçekleşmiş, o dönemde Market Endeksi aylık bazda yüzde 0.32 azalmıştı.

Bu durum, gıda ürünlerinde KDV indiriminin yapıldığı Mart 2022 döneminden 14 ay sonra ilk kez Market Endeksinde gerilemeye işaret etmektedir.” dedi. Araştırma birliğin sitesinde yayımlandı.

DÖVİZ FİYATI ZAM GETİRİR Mİ?

TÜİK'in sepeti elbette çok daha geniş bir ürün ve fiyat yelpazesini kapsıyor. Ancak biz de 14 Mayıs seçimleri öncesi sanal market üzerinden 29 ürün özelinde yaptığımız araştırmada yıllık fiyat artışını yüzde 89.4 olarak bulduk. 14 Mayıs ve 28 Mayıs arasındaki dönemde yaptığımız karşılaştırmada ise 29 ürün özelinde sepetin 82-83 lira daha uyguna dolduğunu tespit ettik. Biz araştırmamızı yaparken en düşük ürün fiyatlarını baz aldık. Bu dönemde seçim öncesi dövizin sabit seyretmesi, akaryakıtta ciddi bir oynama olmaması, yazın gelmesi ile ürün bolluğunun artması, belki zincirlere “seçim öncesi zam yapmayın talimatı gitmesi” ve bazı ürünlerde özel indirimlerin devreye girmesi etkili oldu. Diğer seçimleri ardından sigaraya ve bazı alkol çeşitlerine zam gelmesi, dolar fiyatının 21 TL'yi aşmasıyla haziranda başlayıp temmuzda devam eden bir zam furyasının başlaması muhtemel.