EPDK'nın dağıtım şirketleri sessizliği

UTKU REYHAN

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), çok tartışılan özel dağıtım ve tedarik şirketleri hakkında yazılı açıklama yaptı. Açıklamada tedarik şirketlerinin kâr marjına yer verilirken, dağıtım şirketlerinin kazançlarına yer verilmemesi dikkat çekti.

Açıklamada tüketiciye elektrik satışını dağıtım şirketlerinin değil, "görevli tedarik şirketlerinin" (GTŞ) gerçekleştirdiği hatırlatıldı. EPDK, 21 özel dağıtım şirketinin "kargo işi, taşımacılık" yaptığının, satış yapmadığının altını çizdi.

EPDK açıklamasında, GTŞ'lerin kâr marjlarının sosyal medyada iddia edildiği gibi yüksek olmadığı, 2021-25 dönemi için yüzde 2,38 olarak belirlendiği belirtildi. Kurumun açıklamasında tüketimi faturalandıran GTŞ'lerin kâr marjına yer verilirken, dağıtım şirketlerinin kâr marjına yer verilmeyerek sadece "kargo işi yapıyorlar" denmesi dikkat çekti. Dağıtım hizmeti de fatura içerisinde yer alan bir kalem.

İKİZ ŞİRKETLER

12 Eylül 2012'de EPDK'nın "Dağıtım ve Perakende Satış Faaliyetlerinin Hukuki Ayrıştırmasına İlişkin Usul ve Esaslar" başlıklı kararı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu kararla birlikte 1 Ocak 2013 itibarıyla dağıtım ve tedarik işlerinin "ayrı tüzel kişilikler" üzerinden yürütülmesi süreci başladı. 21 elektrik dağıtım şirketi, ikiz kardeşleri olan 21 "görevli perakende satış" (tedarik, GTŞ) şirketi kurdu. Böylece dağıtım işini aynı bünyenin bir şirketi, tedarik işini ise diğer şirketi yapmaya başladı. 21 GTŞ ile beraber 1400 kw üzeri tüketimi olan "bağlı olmayan, serbest abonelere" hizmet verme hakkı olan 115 lisanslı tedarik şirketi var. Ancak EPDK'nın 2020 verilerine göre 21 GTŞ'nin toplam tedarikteki payı yüzde 72. GTŞ'lerin bağlı oldukları holdinglerin bir kısmının ayrıca başka isimlerde lisanslı tedarik şirketleri de var. Bu durumda bu oran yüzde 80'lere yaklaşıyor.

DAĞITIM BEDELİ GİZLENİYOR

EPDK, 2019'da aldığı bir kararla faturalarda "Dağıtım Bedeli" bölümünün kaldırıldığını ilan etti. Faturaların yaklaşık yüzde 30'unu oluşturan bu kalem, "enerji tüketim bedeli" başlığı altına gizlendi. EPDK bu kararı şöyle duyurdu:

"Yeni faturada dağıtım bedeline neden yer verilmedi?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; faturalarda yer alan ve ne yazık ki kamuoyunda yanlış anlaşılmalara sebep olan dağıtım bedeli, sadece elektrik faturasının dağıtılmasını, enerjinin evlerimize ulaştırılmasını ya da sayaçların okunmasını kapsayan bir bedel değildi.

Dağıtım bedeli ifadesi; elektriğin şebeke, işletme, yatırım ve personel maliyetlerini de içeren genel ve kapsayıcı bir tanımlamaydı. Ancak kalem kalem bütün bu maliyetlerin 'dağıtım bedeli' adı altında toplanmış olması kamuoyunda yanlış anlaşılmalara sebep oldu.

24 saat kesintisiz elektrik sağlamak için her mevsim koşulunda çalışan işçilerin maaşından, elektrik kesintilerinin önlenmesine yönelik şebeke yatırım maliyetlerine kadar pek çok (trafo tesis edilmesi,yanmayan sokak lambalarının değiştirilmesi,elektrik direklerinin tamiri v.s) maliyeti içeren bu bedel ne yazık ki tüketicilere istenen düzeyde anlatılamadı ve eleştiri konusu haline geldi. Kurumumuz; fatura düzenlemesi ile hem bu yanlış yorumların önünü geçmeyi hem de faturaları, tüketicinin kafasını karıştıracak ibarelerden arındırmayı hedefledi.

Yeni faturada ortaya çıkacak 'enerji tüketim bedeli' önceki dönemlerde farklı isimlerle faturalarda yer alan bütün bedelleri kapsayacak. Enerji tüketim bedeline, faturada yer alacak vergi, fon ve paylar eklenerek nihai fatura ortaya çıkacak."

PERSONEL GİDERİ BİLE FATURALARDAN

Böylece faturalardan dağıtım şirketlerine giden pay olan ve toplam fatura bedelinin yaklaşık yüzde 30'unu oluşturan "Dağıtım Bedeli"nin ismi kaldırılmış ama kendisi korunmuş oldu. Dağıtım bedelinin yaklaşık yüzde 18'i iletim maliyeti olarak devlete ait olan Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)'ye aktarılırken, geri kalan yüzde 72'lik kısım ise dağıtım maliyeti olarak özel dağıtım şirketlerine kalıyor. Dağıtım Bedeli kaleminin içeriği de dikkat çekici. EPDK'nın yukarıda belirtilen açıklamasına göre, dağıtım şirketlerinin bütün yatırım, bakım, onarım gibi harcamaları bu kalemden sağlanıyor. Hatta personel giderleri dahi buradan karşılanıyor. Yani dağıtım şirketlerinin bütün yatırım giderleri ve işletme maliyetleri doğrudan doğruya fatura üzerinden tahsil ediliyor. Öz sermayeleri ya da kazançlarıyla bu işlemleri yapmıyorlar.

KAYIP-KAÇAK BEDELİ DE VATANDAŞTAN

Dağıtım Bedeli içerisinde kayıp-kaçak bedeli de yer alıyor. Şirketlerin sorumlu olduğu teknik ve teknik olmayan kayıplar ile yine şirketlerin tahsil etmek zorunda oldukları kaçak kullanımların bedeli faturaya yansıtılıyor. Tüketici Hakem Heyetlerinin, yerel mahkemelerin ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bu bedelin tüketiciye iade edilmesi yönünde üst üste aldığı kararlar üzerine 17 Haziran 2016'da Elektrik Piyasası Kanununda değişikliğe gidilerek, kayıp-kaçak bedelinin tahsilatı hukuki hale getirilmiş, mahkemelerin bu konudaki inceleme ve araştırma yetkisi düzenleyici işlemlerin uygunluğu ile sınırlanmıştı.