Irak'ta Kalkınma Yolu için mutabakat zaptı imzalandı

‘IRAK TERÖRDEN ARINDIRILMALI’

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının sosyal medya hesabından yapılan açıklamaya göre Erdoğan, Bağdat'ta Irak Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid ile bir görüşme gerçekleştirdi. Türkiye ve Irak ikili ilişkileri, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları, bölgesel ve küresel meseleler ile terörle mücadele konularının ele alındığı görüşmede Erdoğan, Türkiye'nin terör örgütü PKK ile mücadele konusunda Irak'tan beklentilerinin bulunduğunu, Irak'ın terörün her türlüsünden arındırılması gerektiğini ifade etti. Bağdat ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasındaki ilişkilerin rayına girmesinin ve Türkmenlerin hak ettiği konuma ulaşmalarının Irak'ın istikrarı için önemli olduğunu da belirten Erdoğan, Gazze'deki İsrail zulmünü durdurmak için çabaların devam ettiğini, Müslüman ülkelerin bu süreçte birlik içinde hareket etmesinin gerektiğini kaydetti.

IRAK’TA ÜÇ ÖNEMLİ GELİŞME YAŞANDI

Prof. Dr. Serhat Erkmen, Fikirturu için kaleme aldığı yazıda, Irak’ta son 6 ayda yaşanan 3 gelişmeye dikkat çekiyor:

• Birincisi, ABD’nin Irak’tan çekilme sürecinin güçlü bir biçimde gündeme gelmesi. İran’ın son derece güçlü baskısıyla Irak Parlamentosu’ndan ABD’nin Irak’taki askerî varlığını sona erdirmesine dair görüşmeler yapıldı ve kararlar çıkarıldı. Iraklı yetkililer bu taleplerini Amerikalı yetkililere en üst düzeyden bildirdiler. Amerikalılar söylenenleri duymaz gibi yapıyor. Fakat bu talebin tamamen görmezden gelinemeyeceği, kararın ABD’de kasım ayında yapılacak başkanlık seçimi sonrasına ertelenmesi gerektiğine dair duyumlar artıyor. Irak’tan çekilmiş bir ABD’nin Suriye’deki varlığını devam ettirmesi teknik ve lojistik olarak çok güç hatta çok çok çok güç.

• İkincisi, Irak’taki Parlamento Başkanı’nın görevden alınması ve yeni başkanın belirlenememesi. Irak’ta yazılı olmayan kurallara göre cumhurbaşkanı Kürt, başbakan Şii Arap, Meclis başkanı Sünni Arap olarak paylaşılmıştır. Yani Meclis Başkanı Sünni Arapların sistemdeki gücünü gösteren en önemli makamdır. 14 Kasım 2023’te Türkiye’ye yakınlığı ile bilinen Muhammed Halbusi görevinden uzaklaştırıldı. O zamandan bu yana halen bir Meclis Başkanı göreve başlayamadı.

• Üçüncüsü ve belki de en önemlisi, Kuzey Irak’ta KDP’nin seçimlere girmeme kararı. 2022’de yapılması gereken seçim sürekli erteleniyordu. Sonunda 2024’te yapılması kararlaştırıldı. Fakat bu sefer çok önemli bir şey oldu. Irak Federal Mahkemesi (yani Irak’ın Anayasa Mahkemesi), parlamentodaki azınlık kotaları, seçmen kayıtlarının gerçekliği ve IKBY’nin ödemesi gereken maaşların Bağdat tarafından ödenmesi konularında tamamen KDP aleyhine kararlar aldı. Bu kararlar öylesine bir durum yarattı ki; ilk kez IKBY’de yapılacak bir seçimde KDP belirleyici aktör olmaktan çıktı. Bundan önceki tüm seçimlere kazanma garantisiyle başlayan KDP, bu sefer kazanamayacağı kesin şekilde gireceğini görünce seçime katılmama kararı aldı.

4’LÜ MUTABAKAT ZAPTI İMZALANDI

Irak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında, Kalkınma Yolu Projesi'nde işbirliğine ilişkin 4'lü mutabakat zaptı imzalandı. Bağdat'taki Hükümet Sarayı'nda imzalanan mutabakat zaptı, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Irak Başbakanı Sudani himayesinde gerçekleşti. İmza töreninde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Irak Ulaştırma Bakanı Rezzak Muhaybis, Katar Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı Casim bin Seyf es-Sulayti ile BAE Enerji ve Altyapı Bakanı Süheyl Muhammed el-Mezrui de hazır bulundu.

TERÖR ÖRGÜTÜ PKK’YA ‘MÜLTECİ’ STATÜSÜ

Irak Hükümet Sözcüsü Basim el-Avvadi, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Irak ziyareti öncesi dikkat çeken açıklamalarda bulundu. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyaretiyle Irak-Türkiye ilişkilerinde önemli ve niteliksel bir sıçrama yaşanacak." diyen Avvadi, Irak Ulusal Güvenlik Konseyi'nin PKK'yı "yasaklı örgüt" olarak tanımladığını hatırlattı. Avvadi, şunları kaydetti: "Onlara (PKK) Irak'ta Birleşmiş Milletler (BM) denetiminde 'mülteci' statüsü verilecek ve hiçbir parti veya siyasi faaliyetleri olmayacak. Bu, hemen hemen Irak ve İran arasında imzalanan güvenlik anlaşmasına benzer bir şekilde olacak."

‘ÜÇÜNCÜ ÜLKELERİN ALEYHİNE DEĞİL’

Milli İstihbarat Akademisi Başkanı Prof. Dr. Talha Köse, Anadolu Ajansı için kaleme aldığı analizde şu değerlendirmelerde bulundu:

“Terör örgütü PKK’nın Kandil, Mahmur ve Sincar’daki mevcudiyeti Türkiye’nin terör örgütü ile mücadelesinin önündeki en önemli engel konumundadır. Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğüne saygı duymakla birlikte Bağdat’ın ülkenin genelinde egemen unsur gibi davranamaması Türkiye’nin PKK ile mücadelesini zorlaştırıyor. “Irak tarafının beklentisi ise ülkenin su sorununun Türkiye ile koordinasyon içerisinde çözülmesidir. Türkiye’nin Fırat ve Dicle’den yeteri kadar su bırakmadığı ve Türkiye’nin suyu siyasi pazarlık için kullandığına dair yanlış algı Irak kamuoyunda yaygın şekilde paylaşıldı. Bu konu Irak kanadında Türkiye ile ilişkileri zehirleyen önemli bir meseledir.

“Ankara’nın Bağdat ile ilişkilerinin güçlenmesi ve Kalkınma Yolu projesinin hayata geçirilmesinin Irak Türkmenlerine de olumlu şekilde yansıması bekleniyor. Irak Türkmenleri Kalkınma Yolu Projesi'nin hayata geçirilmesi ve iki ülke ilişkilerinin geliştirilmesinde köprü konumunda olacaktır. “Kalkınma Yolu Projesi üçüncü ülkeler aleyhinde bir proje konumunda değildir. Aksine proje, hem iki ülke arası ekonomik ilişki potansiyelini artıracak hem de bölgesel refaha katkı sağlayacak bir adımdır. 7 Ekim sonrası ortaya çıkan yeni konjonktür, bölgenin istikrarı açısından birçok yeni soru işareti ve belirsizlikler ortaya çıkardı. Böylesi bir ortamda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Bağdat ziyareti kritik bir hamledir.”

‘NAKLİYE SÜRECİ 25 GÜNE DÜŞECEK’

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Kanal 7'de yayımlanan bir programda Kalkınma Yolu Projesi'ne ilişkin açıklamalarda bulundu. Türkiye'nin stratejik ve coğrafi konumunu iyi değerlendirip yöneterek geleceği buna göre planladıklarını belirten Uraloğlu, "Süveyş Kanalı'ndan 35 günde geçen gemi trafiği var. Ümit Burnu'nda ise bu 45 güne çıkıyor. Kalkınma Yolu'nu bitirdiğimizde nakliye süreci 25 güne düşecek." diye konuştu.

Kalkınma Yolu Projesi kapsamında 1200 kilometrelik demir yolu, otoyol, enerji nakil ve iletişim hattı planladıklarını anlatan Uraloğlu, gelecek sene bunun ilk fazının devreye alınacağını bildirdi. Proje ile Ovaköy'den Avrupa'ya geçecek demir yolu yapılacağını aktaran Uraloğlu, Türkiye'nin bekası için özellikle ulusal ve uluslararası ulaşım projelerinin hayati öneme sahip olduğunu vurguladı. Uraloğlu, Kalkınma Yolu Projesi çalışmalarının beklediklerinden hızlı gittiğine dikkati çekerek, "Ciddi mesafeler aldık, her ay arkadaşlarımız Irak'a gidiyor. Proje neredeyse bitme durumundadır, bunların hepsini resmileştirip, daha hızlı ilerleyeceğiz. Kalkınma Yolu Projesi'nin inşa süresini 5 yıl içinde bitirilebileceğimizi öngörüyoruz." dedi.

‘KYB’YE BASKI OLUŞTURULABİLİR’

ORSAM Irak Çalışmaları Koordinatörü Dr. Bilgay Duman, Anadolu Ajansı için kaleme aldığı analizde şu değerlendirmelerde bulundu: “Gelişen Türkiye-Irak ilişkileri ve teröre karşı atılacak somut adımlar neticesinde Bafel Talabani’nin liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) de desteğiyle terör örgütü PKK’nın ana yaşam alanı haline getirdiği Süleymaniye ve Irak Merkezi Hükümeti’yle iyi ilişkileri olan KYB üzerinde baskı oluşturulması mümkün olabilir. Böylece Türkiye'nin IKBY ile ilişkilerinde de bir rahatlama sağlanabilir. Zira Türkiye’nin Erbil ve Bağdat dengesine verdiği önem açık. Nitekim Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önce sadece Bağdat’a gitmesi planlanırken sonrasında Erbil’i de ziyaret kapsamına alması, Türkiye’nin bu hassasiyetini göstermesi açısından önemli. Türkiye, Erbil ve Bağdat'ı birbirinin alternatifi değil, birbirinin tamamlayıcısı olarak görüyor. Bu noktada, IKBY’nin de terörle mücadelede oluşturulacak işbirliği ve ortak mekanizmalara katılımı terörle mücadeleye katkı sunacağı gibi Bağdat ve Erbil arasındaki işbirliğini de güçlendirerek iki taraf arasındaki uyum ve işbirliğinin yanı sıra ülkenin istikrarına da katkı sunacak.”