Esad 12 yıl sonra Suudi Arabistan'da

Beşar Esad liderliğindeki Şam yönetiminin ABD'yi geriletmesi, ülkede kontrolünü her geçen gün artırması, Arap coğrafyasında dengeleri değiştiriyor. Suriye'nin yeniden Arap Birliğine dönüşü gündemdeyken, BAE'den sonra Suudi Arabistan'la da diplomatik ilişkiler inşaa edilmeye başlanıyor. Aydınlık'ın edindiği bilgilere söre Esad önümüzdeki ay Suudi Arabistan'a resmi ziyarette bulunacak. Davet, Riyad yönetiminden geldi. Ziyaretin Özbekistan'da 15 Eylül'de yapılacak Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) toplantısı öncesinde yapılacağı öğrenildi. Esad, Suudi Arabistan'a son ziyaretini 2010'da yapmıştı.

10 YIL SONRA BAKAN ZİYARETİ

Ziyaret sürpriz değil. Bir süredir altyapısı hazırlanıyor. Suudi Arabistan, Ağustos 2011'de büyükelçisini çekerek, Şam ile diplomatik ilişkileri askıya almıştı. Geçen yıldan bu yana ise normalleşme adımları konuşuluyor. Hatta atılmış adımlar var.

Suudi Arabistan İstihbarat Başkanı Halid el-Humeydan başkanlığında bir heyet, geçen yıl mayıs ayı başında, Şam'a gönderildi. Humeydan'ın Esad ve Suriye Ulusal Güvenlik Bürosu Başkanı Ali Memluk'le görüşmesiyle Suriye ile doğrudan iletişim kanalları açıldı. Aynı ay içinde Şam'dan Suudi Arabistan'a resmi ziyaret yapıldı. Turizm Bakanı Muhammed Rami Rıdvan Moritini, Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü'nün (UNWTO) toplantısına katılmak üzere Suudi Arabistan'a gitti. Bu, savaşın başlamasının ardından, 10 yıl sonra yapılan ilk bakan ziyareti oldu. Moritini de ziyareti Suudi Arabistan Turizm Bakanlığı ve UNWTO'nun daveti üzerine gerçekleştirdi.

Sonrasında Suriye Cumhurbaşkanlığı Danışmanı Buseyna Şaban, iki ülkenin ilişkilerinin normalleştirilmesi çabalarının sonuçlarının yakında gözlemlenebileceğini açıkladı.

Bu dönemde Katar merkezli Al Jazeera, Suriye muhalefetinden Hür Subaylar Hareketi'nin üst düzey bir isminin açıklamalarını aktardı. Suudi Dışişleri Bakanlığı ve Suudi Genel İstihbarat Direktörlüğü ile yakın ilişkileri olduğu belirtilen muhalif, “Suudi hanedanlığında siyasi hava değişti, kraliyetin pek çok üst düzey üyesi, özellikle de Veliaht Prens Muhammed bin Selman, Esad ile yeniden muhatap olmak için can atıyor. 'Zaman değişti, Arap Baharı tarih oldu ve bölge yeni jeopolitik karakteristikleri olan yeni bir geleceğe geçiş yapıyor' tavrı ağır basıyor.” dedi.

ŞİÖ'YE GÜÇLÜ ZEMİN

Son günlerde yaşanan gelişmeler ışığında ŞİÖ toplantısının önemi artıyor. Buradaki temaslar ve birlikte verilecek görüntü, Atlantik'e karşı Asya cephesinin önemli bir mesajı olacak. ŞİÖ öncesi atılan adımlar, birliği kuvvetlendirecek yolda taşları diziyor. Tahran'daki Astana Zirvesi, ABD'nin, Rusya'yı Ukrayna üzerinden ve İran'ı da Biden'ın aynı dönemdeki Arap ülkeleri turuyla yalnızlaştırma çabalarına darbe vurmuştu. Bir süredir sekteye uğrayan Suriye eksenli Türkiye-Rusya-İran zirveleri Tahran'da iki yıl aranın ardından yüzyüze yapılmış ve üç lider 'kontrol bizde' mesajı vermişti. Ortak mesaj; ABD Suriye'nin kuzeyinden çıkarılmalı. Suriye yönetimi de verdiği mesajlarla Astana masasında olduğunu gösteriyor.

Hemen ardından Cumhurbaşkanı, Rusya'nın Soçi kentine giderek Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le görüştü, ilişkileri güçlendirecek kararlar aldı. En önemlileri Suriye ve ekonomi konuları... Esad'ın Suudi Arabistan ziyaretini de bu adımların devamı olarak görmek mümkün. Nitekim Suudi Arabistan'ın yanısıra Suriye'nin de ŞİÖ toplantısına katılması bekleniyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Soçi dönüşü yaptığı açıklamada 15 Eylül'de Özbekistan'da olacağını duyurmuştu. Tayvan gerilimine ilişkin soru üzerine Erdoğan “Eylül ayında Şanghay Beşlisi, Özbekistan’da toplanacak. Görüşmemizde Sayın Putin de rica etti; nasip olursa biz de inşallah oradaki toplantıya katılacağız.” demişti.

ZİYARETLER BAE İLE BAŞLADI

Suriye lideri Beşar Esad, savaşın ardından bir Arap ülkesine ilk ziyaretini 18 Mart'ta Birleşik Arap Emirliklerine (BAE) yaptı. Esad burada önce Dubai Emiri Şeyh Muhammed bin Raşid Al Maktum ile görüştü. Dubai Emirliği resmi Twitter sayfasından yapılan açıklamada, Al Maktum'un Dubai'de, iki ülke arasındaki kardeşlik ilişkileri çerçevesinde Esad ile bir araya geldiği aktarıldı. Al Maktum'un görüşmede Suriye’yi “kardeş” olarak niteledi. Esad sonrasında Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid Al Nahyan ile bir araya geldi. Ziyarette işbirliği ve dostluk mesajları verildi. BAE, 2018'de Şam elçiliğini tekrar açmış, 2021’de de BAE Dışişleri Bakanı Şam’a gitmişti.

BÖLGEDE TEMASLAR ARTIYOR

Arap Birliği Zirvesi, iki yıl aradan sonra kasımda Cezayir’de düzenlenecek. Suriye’nin Arap Birliği'ne geri alınması konusunda Arap dünyasında henüz ortak bir tavır yok. Ancak birçok Arap ülkesi ile Şam arasında yakınlaşma süreci yaşanıyor.

Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra, 22-26 Temmuz tarihlerinde Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un özel temsilcisi olarak Irak'ın ardından Şam’a gitti. Lamara geçen yıl düzenlediği basın toplantısında da “Daha önce de söylemiştik, Suriye’nin Arap Birliği’ne geri dönme vakti gelmiştir. İç işlerine müdahale edilmeksizin Suriye’nin Arap Birliği’ndeki koltuğu kendisine iade edilmelidir.” açıklaması yaptı. Geçen yıl Suriye Savunma Bakanı Ali Abdullah Eyyüb, Ürdün'ü ziyaret etti. Ürdün Kralı Abdullah da Esad’la telefon görüşmesi yaptı. 2019'da Tunus, Suriye’nin Arap Birliği’ne geri dönüşüne destek vereceğini açıkladı. Mısır ve Bahreyn de Suriye'yle normalleşme ve Arap Birliği'ne dönüşünden yana.