Eskişehir'in beyaz altını: Ocakçılar çıkarıyor sanatkarlar işliyor

Ticari olarak işlenebilir en kaliteli lüle taşı yataklarının bulunduğu Eskişehir'de toprağın 30 ila 40 metre derinliğinden lüle taşı çıkaran ocakçılar, dedelerinden kalma mesleğin yanında kültürel mirası da yaşatıyor. ABD, Yunanistan, Çekya, Fransa, İspanya ve Fas'ın bazı bölgelerinde de çıkarılan, pipodan takıya, satranç takımından büstlere kadar birçok ürüne dönüşen lüle taşının Eskişehir'deki yatakları, Alpu ilçesindeki Türkmentokat ve Karatepe mahalleleri arasındaki Sarısu ocakları ile Margı, Beyaz Altın ve Başören mahallelerinde bulunuyor. Eskişehir'in en önemli ve en bilindik hediyelik eşyalarından "beyaz altın" olarak adlandırılan lüle taşı, zor şartlarda binbir güçlükle yerin metrelerce derinliğinden gün ışığına çıkarılıyor.

KÖSTEBEK YUVALARI GİBİ

"Ocakçı" adı verilen kişiler, dedeleri ve babalarından öğrendikleri yöntemlerle yüzeyden itibaren dik inen kuyular kazarak, dağınık yumrular halinde bulunan lüle taşına ulaşıyor. Kuyuların yanı başına kurdukları jeneratör yardımıyla çalıştırdıkları kırıcı delici alet ya da kazma ve çekiç yardımıyla kas gücüne dayanarak yerin altındaki lüle taşına ulaşmak için gayret gösteren ocakçılar, kazanç elde ederken bir geleneği de yaşatmayı amaçlıyor. Metrelerce derinlikten çıkarttıkları "beyaz altın"ı vitrinde görünce tüm yorgunluklarını atan ocakçılar, çabalarının ürüne dönüşmesinin mutluluğunu yaşıyor. Ocakçıların lüle taşını çıkarttıktan sonra terk ettiği madenler ise köstebek yuvalarını andırıyor.

30-40 METRE YERALTI

Ömürlerini bu mesleğe adayan ocakçılardan lüle taşı madenciliğini 22 yıldır sürdüren Ahmet Erdoğan (38), haftanın 6 günü çalıştığını söyledi. Her sabah saat 9'da işbaşı yaptığını belirten Erdoğan, hava kararıncaya kadar çalışmaya devam ettiğini söyledi. Erdoğan, mesleğin zorluğunu şöyle anlattı: "Yerin 30-40 metre altında çalışıyoruz. Kış mevsimlerinde çalışma şartları daha zor oluyor. İlk 3-4 yıl zorlandım ama alıştım. Kazdığımız madenler mermerden daha sert zemine sahip. Günlük 1 ila 2 metre kazabiliyoruz. Zor bir iş. Çıkarttığım lüle taşının durumuna göre günlük 50 ila 150 lira arasında kazanıyorum. Nasibimizde ne varsa o. Para kazanmaya başlayınca insan yorgunluğunu atıyor. Kahvaltımızı ve öğle yemeklerimizi yerin altında yapıyoruz." Son yıllarda lüle taşına ilgiden duyduğu memnuniyeti dile getiren Erdoğan, yerin metrelerce altından çıkardıkları madenin sanatkarların ellerinde güzel eserlere dönüştüğünü vurguladı. Erdoğan, "Yaptığımız işin, emeğimizin karşılığını görünce mutlu oluyoruz. Vitrinde işlenmiş lüle taşını görünce, 'Bu benim yerin 40 metre altında çıkarttığım taş' diyerek gurur duyuyorum" ifadelerini kullandı.

LÜLE TAŞI BULMAK ZORLAŞTI

25 yıldır madenlerde çalışan 43 yaşındaki Salim Soydoğan da lüle taşını eskiden kazmayla, daha zor şartlarda çıkarıldığını anlattı. Soydoğan, "Şimdi kırıcı delici alet ve jeneratör kullanıyoruz. Çoğu alan daha önceden kazıldığından şimdilerde lüle taşı bulmak çok zor. Günlük ekmek parası için kazmaya devam ediyoruz" diye konuştu. Sarısu ocaklarındaki lüle taşı madenlerinde 27 yıldır çalışan Yasin Erdoğan ise madenciliğin çok zor bir iş olduğuna dikkat çekti.