Federasyonda ısrar mı iki ayrı devlet mi

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) yarın yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimi için toplamda 11 aday yarışacak. Adayların Kıbrıs meselesinin çözümüne yönelik sunduğu yol haritası, seçimlerin sonucunu belirleyen en önemli faktör olacak.

KKTC’de 26 Nisan'da yapılması gereken cumhurbaşkanlığı seçimi, Cumhuriyet Meclisi tarafından yeni tip koronavirüs (Kovid-19) önlemleri nedeniyle 11 Ekim’e ertelenmişti.

Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Genel Başkanı Tufan Erhürman'ı, Ulusal Birlik Partisi (UBP) Genel Başkanı ve Başbakan Ersin Tatar'ı, Yeniden Doğuş Partisi (YDP) Genel Başkanı Erhan Arıklı'yı aday gösterdi. Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Kudret Özersay genel başkanı olduğu Halkın Partisi (HP)'nden istifa ederek bağımsız aday oldu, Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı da bağımsız adaylığını ilan etti. KKTC’de geçmiş cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kıbrıs meselesinin çözümü için daha çok “federasyon” modeli üzerinde müzakereler yürütülüyordu. Bu seçim öncesinde “iki devletli çözüm” gibi farklı modeller de daha gür sesle dillendiriliyor.

Adayların Kıbrıs meselesinin çözümüne ilişkin vizyonlarının oy oranlarına doğrudan etki yapması bekleniyor. Buna göre öne çıkan adayların Kıbrıs sonunun çözümüne ilişkin çözüm önerileri şöyle:

FEDERASYON'UN TEMSİLCİSİ

2015'te Cumhurbaşkanı seçilen Akıncı, görevi boyunca, Kıbrıs meselesinin federasyon temelli bir anlaşmayla çözülebilmesi için çalışmalar yürüttü.

İsviçre'nin Cenevre kentinde 2017'nin ocak ayında başlayıp haziranda Crans Montana'da devam eden Kıbrıs görüşmelerinde KKTC'yi Akıncı temsil etti, adadaki iki toplum ve garantör ülkelerin bir araya geldiği görüşmelerde çözüm bulunamadı.

Hatta Akıncı, Crans Montana'daki görüşmelerde Rum lider Nikos Anastasiadis'in Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na “Rum toplumunun yetki paylaşımına hazır olmadığı ve artık iki devletli bir çözümün gündeme gelmesi gerektiğini” söylediğini açıkladı. Akıncı, bu açıklamayı Crans Montana masası dağıldıktan 18 ay sonra Ocak 2019'da yaptı ve Rum tarafının federasyonu değil “gevşek federasyon, loose federasyon, desentralizasyondan” modellerini önerdiğini belirtti.

Rum tarafının federasyona “hazır olmadığına” ilişkin açıklamasına rağmen Akıncı son olarak 25 Kasım 2019'da, “çözüm için yeni bir süreç başlatmak” iddiasıyla, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) lideri Nikos Anastasiadis ile görüştü. Kıbrıs meselesinin “iki toplumlu ve iki bölgeli federasyon” temelinde çözüleceğine inanan Akıncı, bunun ada için “en mümkün” çözüm modeli olduğunu savunuyor. Üstelik Rum tarafı artık federasyonu konuşmak bile istemezken...

Akıncı Cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasını da “federasyonda ısrar” üzerine kurdu. “KKTC’nin tanınma şansı var da ben mi reddediyorum? Ama böyle bir olasılık yok” diyen Akıncı'ya göre Kıbrıs’ta çözüm zorlanmazsa ve ‘federasyon bitti’ denirse, bölünmüşlük pekişecek.

ERHÜRMAN: FEDERASYON

2016'da CTP Genel Başkanlığını yürüten Tufan Erhüman Şubat 2018-Mayıs 2019'da dörtlü koalisyon hükümetinde başbakanlık yaptı. Erhüman, Aralık 2018’de adaylığının açıklanmasından sonra adada kapsamlı federal çözümün, barış ve huzuru tesis edeceğini savundu. Erhürman'ın başında olduğu CTP, Ocak 2018’deki genel seçimlerde yüzde 20,95 oy alarak ikinci parti olmuştu.

İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜMÜN GÜÇLÜ ADAYI

Mayıs 2019'da kurulan UBP-HP koalisyon hükümetinde başbakanlık görevini sürdüren Ersin Tatar, Kıbrıs meselesinde 50 yıldır tartışılan federasyon modelinin bir umut olmaktan çıktığını savunuyor. Tatar, egemen eşitlik temelinde bir anlaşma ve Avrupa Birliği (AB) çatısı altında iki ayrı devlet gibi farklı seçeneklerin görüşülmesini destekliyor. Tatar'ın partisi UBP, Ocak 2018'de yapılan son genel seçimlerde yüzde 35,61 oy alarak birinci parti olmuştu.

ARIKLI ŞİDDETLE KARŞI

KKTC'de 2016'da kurulan YDP'nin Genel Başkanı Arıklı, 7 Ocak 2018 seçimlerinde milletvekili olarak Meclis'e girdi. “Dünyanın en geri kalmış ülkelerinde bile insanlar bağımsız devletlerini kurarken dünyanın en onurlu milletlerinden olan KKTC kendi devletinden vazgeçemez” diyen Arıklı, Cumhurbaşkanı seçilirse Rumlarla asla federasyon konusunu görüşmeyeceğini söylüyor. Arıklı, KKTC’yi tanıtacağını ve artık iki devletli çözümün konuşulması gerektiğini belirtiyor. YDP, Ocak 2018’deki genel seçimlerde yüzde 6,99 oy alarak altıncı parti olmuştu.

'İŞBİRLİĞİNE DAYALI ORTAKLIK'

Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, ikinci Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ve üçüncü Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu'nun müzakere heyetinde yer alan Özersay, 2018'de milletvekili seçilirken, bir önceki hükümette olduğu gibi Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı görevini yürütüyor. “Yegane çözüm federasyon değildir” diyen Özersay, geleceğe dönük olarak ortaya koyulması gereken duruşun “Biz burdayız varız, Tanımasanız da varız. Bazı konularda işbirliği yapmak zorundayız, çünkü siz ortaklığa hazır değilsiniz” olması gerektiği görüşünde. Özarsay bu işbirliğinin öncelikli olarak doğalgazda başlayabileceğini savunuyor.

Özersay'ın eskiden genel başkanı olduğu HP, Ocak 2018’deki genel seçimlerde yüzde 17,07 oy alarak üçüncü parti olmuştu.

DENKTAŞ: FEDERAL ÇÖZÜME ESİR ETMEYECEĞİM

Milletvekili Serdar Denktaş, daha önce DP Genel Başkanlığı, Başbakan Yardımcılığı ve çok sayıda bakanlık görevinde bulundu. Denktaş, adaylığını açıklamasının ardından halkın çözüm isteğini, onları hiçbir şart altında, sadece federal çözüm modeline esir etmeyeceğini kaydetti. Çözümü engelleyen tarafın Rum kesimi olduğunu ifade eden Denktaş, Kıbrıs meselesinde tıkanmış ve hiçbir yere varmayan iki toplumlu iki kesimli federasyon tezinden kurtulmaları ve alternatiflerinin var olduğunu hissettirmeleri gerektiğini savunuyor.

Denktaş'ın başında olduğu DP, 2018 yılındaki genel seçimlerde yüzde 7,82 oy aldı.