‘Gençleri tarıma dahil etmeliyiz’

Sakarya, Türkiye’nin fındık üretiminde önemli iller arasında. Yılda ortalama 90 ile 115 bin ton fındık üretiyor. Ordu ilimizden sonra ikincilikte Samsun ile yarışıyor. Sakarya aynı zamanda diğer illere göre üretimde daha kârlı bir il. Nedeni, geniş ve bitişik araziler, arazi eğiminin az olması, diğer illere göre fındık üretiminin daha yeni olması ve üretimde diğer illere göre gelenekçi değil yenilikçi olması.

Sakarya Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Genç, hem işin ticaretini yapıyor hem de üretimini. Mustafa Genç ile fındık üretimini, sorunlarını ve çözüm önerilerini konuştuk.

- Fındığın Türkiye tarımındaki yeri ve önemi nedir?

Fındık, değerli ve önemli bir tarım ürünümüz. Stratejik tarım ürünü diyoruz. Temel gıda ürünü değil. Biz bugün ürettiğimiz fındığın yüzde 80’ini yurt dışına sattığımız stratejik tarım ürünü diyoruz.
1993-94 yılı olması lazım. 830 milyon kilo fındık rekoltemiz olmuştu. Ondan sonraki yıllarda ciddi anlamda ekim alanlarımız arttı. Ekim alanlarının genişlemesine rağmen ciddi anlamda rekolte artışımız olmadı. Yani 830 milyon kiloyu bir daha göremedik.

ALAN BAZLI VERİM ARTIRILMALI

- Bir dekar yerden ne kadar fındık alıyorsunuz?

Konuşulması gereken bu. Biz fındığın alan bazlı verimini artırmadığımız zaman fiyatı baskılamak ve zorlamak durumunda kalıyoruz. Bu da başka ülkelerin, yani rakiplerimizin fındık ekmesini ve üretmesinin önünü açıyor. Şimdi 20 yıl geriye gittiğimizde yüzde 80'lik dünya pazarımız şu anda yüzde 58'lerde. 10 yıl sonra da yüzde 50'lere kadar gerileyeceği gözüküyor. Neden bunu konuşuyoruz? Bizden sonra en fazla fındık üreten İtalya, Gürcistan, Azerbaycan ve Amerika geliyor şu anda. Dünya pazarında belki yüzde 4'ü alıyor, yüzde 5'i alıyor ama gelecekte tehdit. Dolayısıyla biz alan bazlı verimi artırmak durumundayız.

ÇİFÇİLİK MESLEK OLMALI

- Araziler artıyor ama rekolte neden artmıyor?

Birincisi küresel iklim değişikliği. İkincisi özellikle Karadeniz'deki üreticinin yaşlı olması. Yani genç üreticinin olmaması. Üçüncüsü ise fındık dallarının ve köklerin ihtiyarlaması. 50-60 yılda köklerin değişmesi gerekiyor. Birde arazinin eğimini ve ulaşılabilirliğini eklediğimizde, Karadeniz ciddi anlamda bizi aşağıya çekiyor.

Şunu hep söylüyorum. Çiftçilik bir meslektir. Köyde yaşamaksa bir seçenektir. Benim fındığımın ilacını at, benim fındığımın filizini al, altını temizle, işçi bul, toplat… Bu şekilde olduğu zaman biz telefonla fındıkçılık yapmış oluyoruz. Tabii ki burada yok mu örnek çiftçilerimiz? Yani dönümünden 400 kilo alan, 500 kilo alan? Var tabii örnek çiftçilerimiz. Aynı şekilde diğer ürünlerde de, seracılıkta da, mısırda da, buğdayda da, hayvancılıkta da örneklerimiz var. Üretim bir meslek olmalı.

İŞÇİ 45 GÜN BEKLEMEZ

- Hükümet, Giresun kaliteye 132, levant kalite fındığa 130 lira fiyat verdi. Bu üreticiyi memnun etti mi?

Alım müdahale fiyatı çok değerli. Gönül ister ki 150 lira olsun. Ama bunun bir de satılabilir olması meselesi var. Rakipleriniz de var. Yani karşınızda bir üretici rakip de var. Gerçekçi bakmamız lazım diye düşünüyorum.

TMO 130 lira fiyat verdi ama 45 gün sonra ödeme yapıyor. Bir hafta sonra ödeme yapıyoruz, denseydi çok daha iyi olurdu. Bölgelere göre değişkenlik gösterse bile yüzde 40 ile yüzde 60 toplama ücretine gidiyor. Ondan dolayı bundan bir hafta önce üretici böyle bir durdu ve fındığın dökülmesini bekledi. Süpürmeyle, küremeyle ya da emiş yapan makinelerle toplayarak maliyetini aşağı çekmek için durdu. Akıllıca da bir hareketti. Ama üretici bir ton fındığın 400-500 kilosunu mecburen satmak durumunda kalacak. Çünkü fındık işçisi parasını almak için 45 gün beklemez.

ÜRETİCİ GEÇEN YILIN FİYATINA SATIYOR

130 alım fiyatı var ama şu anda özel sektör fabrikada 110 lira bürüt fiyat veriyor. Dolayısıyla tüccarlar 50 randıman fındığı 105 lira seviyesinde alıyor. Bu yıl randıman düşük olduğu için üretici 85-90 liraya fındığını satıyor. Yani geçen seneki fiyata fındık satıyorsunuz ama iki katı maliyetiniz var.

Müdahale fiyatının olması üretici için bir sigortadır. Ama ödemesinin haftalık olması, üretici için çok daha hayırlı olurdu.

BİLİNÇLİ ÇİFÇİ ÖNEMLİ

- Rekolte ve randımanı yükseltmek için ne yapmak gerekiyor?

Ekim alanlarının bundan sonra bir metrekare dahi büyümemesi lazım. Ekilen araziler diğer bitkisel üretim arazilerinden geçiyor. Dolayısıyla bir tarafı artırırken bir tarafı eksiliyor. Mevcut üretim yapılan alanda biz alan bazlı rekolteyi artırmakla alakalı çalışma yapmamız lazım.

KALİTEYİ ARTIRMALIYIZ

İkincisi, fındığımızın kalitesini artırmamız lazım. Bunu nasıl yapacağız? Çiftçimizin niteliğini ve bilincini artırarak. Bizim diplomalı bir havuzumuz oluştu. İş beğenmeyen bir havuzumuz var. Gençlerimiz için özellikle ilkokuldan başlayarak, tarımı, çiftçiliği özendirecek çalışmalar yapılması gerektiğini düşünüyorum. Gençlere, bunun gelecekte kazançlı olacağını, bu işin çok itibarlı bir meslek olduğunu, gelecek vaat ettiğini anlatmamız lazım.

Yani, öncelikle gençlerimizi tarıma dahil etmemiz lazım. Ve burada iyi tarım uygulamasını, akıllı tarım uygulamasını teknolojinin ve bilginin kullanıldığı bir ortamda İklim değişikliğiyle, hava muhalefetiyle nasıl rekabet edilebilirliğini konuştuğumuz bir duruma gelmemiz lazım. Çözüm bu şekilde başlar diye düşünüyorum. Yani yine eğitime geliyor iş. Sonuçta o da bir devlet politikası olmalı. Kendi başına olmuyor.