Füruzan hayatını kaybetti! Hep hakkı yenmişlerden yana oldu

Edebiyatımızın önemli isimlerinden yazar Füruzan, 91 yaşında hayatını kaybetti. Füruzan'ın yaşamını kaybettiği haberini şair Elif Sofya, sosyal medya hesabından "Füruzan sonsuzluğa gitti" mesajıyla duyurdu. Füruzan, Çağdaş Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri. 1970'li yıllarda en çok dikkat çeken üç kadın yazardan biri olarak Sevgi Soysal ve Adalet Ağaoğlu’yla birlikte anılır. Yazar, Benim Sinemalarım kitabını 1990’da sinemaya uyarladı. Senaryosunu da kendisinin yazdığı filmi ressam Gülsün Karamustafa’yla birlikte yönetti. Film sinemamızda iki kadın yönetmenin birlikte yönettiği ilk ve tek film oldu. Başrollerini Hülya Avşar ve Yaman Okay’ın paylaştığı Benim Sinemalarım filmi hem gişede büyük başarı kazandı hem de eleştirmenler tarafından Yeşilçam’ın en başarılı filmlerinden biri sayıldı.

TÜRKÇE EDEBİYAT DEĞİL TÜRK EDEBİYATI

Füruzan, son yıllarda sık sık gündeme gele Türkçe edebiyat tartışmasında net tavır alarak Türk edebiyatından yana oldu. Füruzan, bu konudaki düşüncelerini şöyle açıklamıştı; “Dünyadaki edebiyat tasnifleri İngiliz edebiyatı, Rus edebiyatı, Fransız edebiyatı Macar edebiyatı, Türk edebiyatı diye düzenlenir. Macarca, Türkçe edebiyat falan diye bir şey yok. Bunun için uğraşmak müthiş bir ayrıştırma getirir.”

Yazar, Türk öykücülüğünde genellikle toplumun ezilmiş, hakkı yenmiş, duyarlıklı iç dünyaları keşfedilmemiş insanlarını yazar. Füruzan, öykünün yanı sıra şiirden romana, gezi yazısından denemeye ve çocuk edebiyatına kadar edebiyatın farklı türlerinde eserler verdi. Bazı öyküleri tiyatro ve sinemaya uyarlandı. Bunlardan, Benim Sinemalarım, Gecenin Öteki Yüzü ve Ah Güzel İstanbul sinemamızın önemli filmlerinden oldu. İlk öykülerinden itibaren kadın duyarlılığıyla dikkati çeken Füruzan’ın bu duyarlılığını da bütünlüklü olarak ortaya koyduğu 47’liler romanı ile 12 Mart askeri darbesini yazdı.

FÜRUZAN SELÇUK

Gerçek adı Feruze Çerçi olan Füruzan, 29 Ekim 1932'de İstanbul'da doğdu. Yalova Demir Köyü İlkokulu'nu bitiren Füruzan, orta öğrenimini yarıda bırakarak kısa bir süre tiyatro oyunculuğu yaptı. Daha sonra tamamen edebiyata yönelen Füruzan, gözleme dayalı gerçekçi bir anlayışı benimsedi. Karikatürist Turhan Selçuk ile 1958'de evlendikten sonra bir süre Füruzan Selçuk imzasını kullandı. Füruzan, ilk öykü kitabı Parasız Yatılı ile 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazanınca ünlendi. İlk romanı 47'liler ile de 1975 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü'nü kazandı. Füruzan’ın öyküsü, Edirne’nin Köprüleri’yle başlar. Daha önce yazdığı hikâyeler sanki bir hazırlıktır Edirne’nin Köprüleri’ne. Onların bazılarında da gözlem zenginliği, ayrıntı ustalığı, inandırıcılık, insan sıcaklığı vardır ancak bu hikâyeler organik bir bütün olmaktan henüz uzaktırlar. Edirne’nin Köprüleri’nde ise Füruzan ayrıntıları, şaşırtıcı bir kurgu ustalığıyla bütünleştirmesiyle belgesel filmden konulu filme geçen bir rejisör gibidir. O, betimlemeleri ve konuşmaları ruhsal çözümlemeler için bir araç olarak kullanır.

PARASIZ YATILI İLK KİTABI

Füruzan, ilk kitabı Parasız Yatılı ile 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazandı. Bu ödülü kazanan ilk kadın yazar unvanını almasıyla da edebiyat dünyasında ünlendi. Parasız Yatılı kitabını Kuşatma ve Benim Sinemalarım (1973) adlı öykü kitapları izledi. Öykülerinde zor koşullarda yaşayan, bir kenara atılmış kadınları, onların kızlarını, kabuk değiştiren burjuva ailelerin hayatlarını anlatan Füruzan, drama kattığı empatiyle süslü bir anlatımla bu öyküleri geniş kitlelere ulaştırdı. 1974'te ilk romanı Kırkyedililer'i yayınladı. Türkiye tarihine 68'liler olarak geçmiş efsane kuşağı, 1947 doğumluların hikâyesini anlatan kitap çokça okundu ve 1975'te Türk Dil Kurumu Roman Ödülü'nü aldı.

GEÇMİŞE BOYUN EĞMEZ

Füruzan eserlerinde çocuğunu okutmak, gelecek korkusu içinde bunalmış yoksul aileler için tek toplumsal güvenlik umududur. Füruzan’ın insanlarında sürekli bir sevgi özlemi vardır. Fethi Naci’ye göre; “Füruzan sık sık geçmişten söz açar. Anlattığı kişiler, özellikle göçmenler, içinde yaşadıkları koşulların katı gerçekleri karşısında teselliyi geçmişe sığınmakta bulurlar. Ama kişilerin aksine, Füruzan için geçmişe eğilmek, gerçeklerden kaçmak için değil, gerçeklere nüfuz etmek, gerçekleri kavramak, gerçeklerin bilincine varmak içindir. Bunun içindir ki kimi hikâyecilerimizde gördüğümüz, o geçmişten söz ederkenki sulu gözlü tutum Füruzan’da yoktur. Füruzan, geçmişe boyun eğmez; geçmişi –Fischer’in bir sözcüğünü kullanarak söyleyeyim- ‘evcilleştirir’.”

47’LİLER 68 GENÇLİĞİNİN HİKÂYESİDİR

47’liler romanın kahramanları, çoğu yoksul köylü çocukları. İçlerinde küçük burjuva, zengin büyük burjuva ailelere, geniş arazilere sahip toprak ağası ailelere mensup çocuklar da var. Üniversitelerde bir araya geliyorlar ve 1961 Anayasası’nın sağladığı özgürlük ortamında ailelerinde, çevrelerinde yaşadıkları sorunlardan yola çıkıp ülke sorunlarına kafa yormaya başlıyorlar. Aileleriyle yaşadıkları çelişkiler, toplumda gördükleri haksızlıklara, adaletsizlik ve eşitsizliğe duydukları tepkiler onları toplumu değiştirmek gerektiği fikrine vardırıyor. Behçet Necatigil’e göre, “47’liler, yazıldığı günlere yakın Türkiye’nin toplumsal otopsisini yapıyor. Bir yandan bir ailenin tarihçesini sergiliyor, bir yandan da 1968’de üniversite reformu dilekleriyle başlayıp siyasal isteklere dönüşen öğrenci eylemlerini yorumluyor.” Romanın, travmatik bir tarihsel dönemin, 12 Mart’ın ardından yazılmış olması bir yana kadın sorunlarına bugün için bile radikal sayılabilecek yaklaşımla ve orta sınıf insanlarının özlemlerini dile getirmesiyle, hâlâ güncel sayılabilecek bir yapıt ‘47’liler. Füruzan, uzun yıllar sonra yazdığı son kitabı Akim Sevgilim ile 2023’te Erdal Öz Edebiyat Ödülü ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından düzenlenen Sedat Simavi Ödülleri’nde Edebiyat dalında ödüle lâyık bulunmuştu.