Gaz Forumu'ndaki gerçek tuzak GKRY

Doğu Akdeniz Gaz Forumu, geçen yıl 6 ülkenin imzasıyla kuruldu (Mısır, Yunanistan, GKRY, İsrail, İtalya ve Ürdün). Bu ülkelerden beşi Forum Tüzüğü'nü kendi parlamentolarında onayladı. Böylece Tüzük'nün yürürlüğe girmesi için yeterli sayıya ulaşıldı. Filistin başta Doğu Akdeniz Gaz Forumu'nun bir bileşeni olarak toplantılara katılsa da, 22 Eylül 2020'de Kahire'deki buluşmada yer almayarak Tüzük'ü imzalamadı. Forum üyelerinin "daimi gözlemci" olmasını istediği ABD ise 13 Ocak'ta resmi başvurusunu yaptı. Bu yıl içinde Fransa ve BAE'nin de Forum'a katılması bekleniyor.

Doğu Akdeniz Gaz Forumu'ndaki tüm bu gelişmeler üzerine Türk Dışişleri, "Doğu Akdeniz’de içinde Türkiye ve Kıbrıs Türkleri'nin olmayacağı hiçbir girişim başarılı olamayacaktır" açıklamasını yaparken, geçen günlerde İsrail'den olumlu bir mesaj geldi. İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz yaptığı açıklamada, "Türkiye, bölgesel işbirliğinin bir parçası olarak Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na katılmak isterse bundan memnuniyet duyarım" ifadelerini kullandı.

İşte İsrail'in bu mesajını, Doğu Akdeniz Gaz Forumu'nun önündeki projeleri ve Türkiye'nin önceliklerini Akdeniz Ülkeleri Enerji Şirketleri Birliği (OME) Hidrokarbonlar Müdürü Doç. Dr. Sohbet Karbuz ile konuştuk.

'FORUM'UN ELİNDE SOMUT PROJE YOK'

• Değerli Sohbet Hocam, İsrail'in mesajına geçmeden önce Gaz Forumu'nu biraz daha tanıyalım. Bu birlikteliğin amacı ve öncelikli projeleri neler?

"Forum'un amacı bölge ülkeleri arasında gaz konusunda işbirliğini artırmak. Forum'un öne sürdüğü somut bir proje yok. Doğu Akdeniz Gaz Boru Hattı ve 2 elektrik kablo projesi gündemde. Birisi Kıbrıs- Mısır; diğeri İsrail- Kıbrıs-Yunanistan arasında. Tabi ki tüm ülkeler, 'Bu projeler Forum'un öncelikli projeleridir' diyemiyor. Farklı görüşler var. Ancak elektrik enterkoneksiyonu, hayata geçmek için daha çok şansa sahip. Tüm projelerin en büyük sorunu finansman. Gaz boru hattının finansmanı için AB fonlarına güveniliyordu ama bu ümitler artık suya düştü. Sadece politik söylemlerden öteye geçemeyen bir proje haline geldi."

• Peki Türkiye'nin Forum'da yer almaması bu projeleri nasıl etkiler?

"Tüm bu projelerin hayata geçirilmesinde Türkiye olmazsa olmaz diye bir şey söz konusu değil. Yalnızca boru hattı veya kablonun geçeceği deniz bölümünde yetkinin kime ait olduğu ihtilaf konusu olduğundan, hukuki ve politik bir sarmala girilebilir. Ancak Türkiye'nin uluslararası hukuka göre bir veto hakkı gibi bir şey söz konusu değil."

• Bu projelerin finansmanı nasıl karşılanacak? Ne kadar sürdürülebilir?

"Projeler ticari ve kârlı olmadığı sürece finansman bulmaları çok zor. Üye ülkelerin de bu projeleri ceplerinden karşılayacaklarını sanmıyorum. Finans kuruluşlarının da özellikle gaz boru hattına maddi destek yapacağını sanmıyorum. Ortada uzun vadeli al-sat anlaşması yok. Gazı almayı ve satmayı taahhüt edenler de yok. Dolayısıyla ortada sadece kağıt üzerinde kalmış olan bir politika malzeme var."

'ŞARTNAME'NİN KABULÜ ÇOK SIKINTI YARATABİLİR'

• İsrail, geçen haftalarda Türkiye'nin Forum'a dahil olabileceğine yönelik mesajlar verdi. Türkiye'nin Gaz Forumu'na dahil olması mümkün mü? Hangi proje ile bu birlikteliğe katılabilir?

"Türkiye'nin Forum'a dahil olmasındaki en büyük pürüz Kıbrıs sorunu. Tanımadığınız bir ülkeyle nasıl ortak amaçlar için çaba gösterip başkanlık bildirgeleri imzalayacaksınız? Türkiye davet edilse bile bu sorun yüzünden katılacağını sanmıyorum. Avrupa Birliği'ne katılmak da çok farklı değil bu açıdan. Sizin bir üyeniz olacağım ama üyelerden birini tanımıyorum nasıl denir? Ayrıca Türkiye'nin katılsa bile Forum Şartnamesi'ni kabul etmesi gerekiyor. Bu şartnamenin kabulü çok sıkıntı yaratabilir. Tüm bunlar göz önüne alınarak Forum Tüzüğü hazırlandı; Türkiye'nin muhtemel katılımı olursa bunları kabul etmesi gerekir ve kabul ederse bile bile kendini Kıbrıs konusunda köşeye sıkıştırsın diye..."

• Peki Türkiye ile Mısır arasında bir enerji işbirliği kurulabilir mi?

"Türkiye, Mısır ile ilişkilerini düzeltmeli. TPAO orada arama ve üretim süreçlerine katılabilir. Gaz ticareti gelişebilir. Böylece Türkiye'deki enerji şirketleri için Mısır'da yatırım kapıları açılmış olur."