Gazetelere mali güvence

Gündemin üst sıralarına çıkan basın kanunu değişikliği, gazetelere ve internet haber sitelerine çok ciddi mali imkanlar içeriyor.

Kanun değişikliği, internet haberciliğine ilk kez getirilen düzenlemeler yönüyle tartışılıyor. Teklif daha çok basın özgürlüğüne olası etkisiyle tartışılırken, gazetelere internet siteleriyle birlikte getirdiği mali imkanların üzerinden atlanıyor. Oysa gazeteleri yaşatan resmi ilanların güvence altına alınması ve artışı, söz konusu değişiklikte en önemli yere sahip.

Gazeteler olarak, en başından itibaren Basın İlan Kurumu (BİK) kanalıyla gelen resmi ilanların verilmesinin icra müdürlüklerinin iki dudağı arasında olmasından şikayetçi olduk. Bu durum gazetelere, özellikle de geçen pandemi döneminde büyük mağduriyetler yaşattı. İcra dairelerinden verilmeyen veya kesilen ilanlar, gazetelerin en çok güvendiği gelire darbe vurdu. İthalata bağlı gazete kâğıdının kriz halini alan maliyeti de eklenince, yazılı basın hem ulusal çapta hem de yerel olarak son dönemde adeta can çekişti.

İLAN VERME ZORUNLULUĞU

Meclis Genel Kuruluna gelecek yasa değişikliği, icra müdürlüklerinin buradaki inisiyatifini elinden alıyor. Değişiklik kabul edilirse, bundan sonra toplam bedeli 500 bin TL’nin üzerinde olan satışların ilanı yerel gazete veya internet sitelerinde zorunlu olarak yayımlanacak. Bedeli 2 milyon TL’nin üzerinde olan satışların ilanı da 50 bin satışı olan gazetelerde yayımlanacak. Böylece gazetelere ilan vermeyip ilanı tahtaya asma uygulaması son bulacak ve resmi ilan gelirleri ciddi bir oranda artacak.

İNTERNET SİTELERİNE PAY VERİLMESİ

Konuyla ilgilenen bazı uzmanlar, “internet siteleri de geliri paylaşacağına göre gazetelerin ilan ve gelir payı azalacak” benzeri yorumlar yapıyorlar. Oysa, bu değişiklik her internet sitesine resmi ilan verileceğini öngörmüyor. Bunun için belirli şartlar olacak ve doğal olarak gazetelerin ilan almaya hak kazanması gibi belli bir süre geçecek. BİK kapsamına alınacak internet sitelerinin hangilerinin haber sitesi niteliklerinin taşıyıp taşmadıkları ayrı bir tartışma konusu.

BELEDİYE KAPISI ÖNÜNDE BEKLENMEYECEK

Basın özgürlüğünün olmazsa olmazı mali özgürlüktür. Bilindiği gibi bugüne kadar belediyeler, kendisine yakın basın mecralarına ilanlarını ve reklamlarını veriyordu. Kimse de onlara “kamu kaynağını eşitsiz kullanıyorsunuz” diye bir yaptırımda bulunamıyordu. Bu değişiklik ise yerel yönetimler dahil bütün kamu kuruluşlarının ve bunların iştiraklerinin, internet sitelerine reklam veya ilan vereceği zaman BİK aracılığı ile verilmesini zorunlu hale getiriyor. Bu şekilde, yalnızca gerekli şartları taşıyan internet siteleri belediye ilanlarını ve reklamlarını kamuoyuna duyurabilecek. Basın kuruluşları böylece reklam geliyor diye belediyenin yanlışını yazmaktan çekinmeyecek.

HABER SİTESİNDEKİ MESLEKTAŞLARIMIZLA EŞİTLİK

İşin mali yönünün yanında yasa değişikliği, birtakım eşitsizliklerin de ortadan kaldırılmasına yarayacak. İnternet haber siteleri Basın İlan Kurumu nezdinde “Süreli Yayın” sayılacak. Haber sitelerinde çalışanlar, basın kartı, basın iş sözleşmesi, sigorta, fazla mesai, yıllık ve haftalık izin gibi yıllardır mahrum kaldıkları özlük haklarına kavuşacak.

BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ KISITLANIYOR MU?

İnternet haberciliğinin her türden denetimden uzak olmasını sürekli eleştiriyorduk. Toplum değerlerini çiğne, ahlaksızlığı, itibarsızlaştırmayı, iftirayı haber kılıfına sokarak yay; haksız kazanç elde et ama bundan dolayı kimseye hesap verme! Son zamanlarda bu işi ne kadar azıttıklarını, örneğin önde gelen bazı sitelerin pornografiyi haber diye sunduklarını gördük. Hatta yaptıkları haberler, sosyal medyadaki yıldırım hızındaki itibar suikastlarıyla insanların hayatına mal oldu. Bu zamana kadar bu türden haber mecralarının denetim dışı tutulması vahim bir hataydı. Şimdi bu düzenleme ile bu alanlara kamu denetimi geliyor.

ELEŞTİRDİĞİMİZ NOKTALAR

Peki yasa değişikliğini olduğu gibi savunuyor muyuz? Hayır. Özellikle kamu düzenini, genel sağlığı, kamu barışını basın yoluyla bozmaya yönelik suç tanımında hapis cezasını öngören maddenin yeniden tartışılması ve ele alınması gerekir. Buradaki tanımlamalarda öznel yorumlara, keyfiliğe açık bir durum olmamalı. İşin cezalandırma boyutunda suç tanımlarının çok açık ve cezalarının da ölçülü olması lâzım. Hukukçuların konuyu daha fazla tartışmasına zaman tanımak gerekir.