Gazze operasyonu İsrail ekonomisini vurdu

Savaş İsraille ciddi bir ekonomik yük bindiriyor. Kaynakların savunma alanına aktarılması, işgücünün göçü, üretimde azalma sonuç olarak İsrail’de ekonomik bir küçültme yaratıyor. Önde gelen sektörler kesintilerle karşı karşıya. Yurt içi ve dışından gönüllüler iş gücüne destek vermeye çalışıyor.

SON 14 YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİ

İsrail şekeli son 14 yılın en düşük seviyesine geriledi. Merkez Bankası bu yıl için ekonomik büyüme tahminini yüzde 3'ten yüzde 2,3'e düşürdü.

İsrail savaşa 200 milyar dolarlık rezerv ve ABD'den aldığı, çoğu askeri finansman olmak üzere 14 milyar dolarlık yardımla girdi. Yine de uzmanlar devam eden çatışmanın İsrail ekonomisine milyarlarca dolara mal olacağını ve toparlanmasının geçmişte olduğundan çok daha uzun süreceğini söylüyor. Gönüllüler ekonomik yardımda bulunsa da bu çaba ekonomik açığı kapatmaya yetmiyor.

Kudüs İbrani Üniversitesi'nde ekonomist ve İsrail Merkez Bankası'nda araştırma departmanının eski direktörü olan Michel Strawczynski, önceki iki çatışmanın (2006 Lübnan ve 2014'te HAMAS) maliyetinin GSYH'nin yüzde 0,5'ine kadar çıktığını ve esas olarak turizm sektörünü etkilediğini söyledi. Ancak bu kez Strawczynski, “tahminler bu yılın son çeyreğinde yıllık bazda yüzde 3,5 ila yüzde 15 arasında bir düşüş olacağı yönünde" olduğunu söyledi.

BİRÇOK KASABA TERK EDİLDİ

Özellikle Gazze’ye yakın bölgelerdeki yerleşim yerleri terk edildi. 250 bin kişi tahliye edilip ülkedeki otellere ya da başka yerlerde yaşayan akrabalarının yanına sığınmak zorunda kaldığı için işletmeler kapandı. Ayrıca, çeşitli işlerde istihdam edilen 360 bin yedek askerin göreve çağrılması şirketleri zorluyor ve kar getiren işletmeler olarak devam etmelerini istikrarsız hale getiriyor. Asker celpleri ve ekonominin kısmen dondurulması faaliyetlerde ani bir çöküşü tetikledi ve bankacılıktan tarıma kadar her şeyi altüst etti. İsrail'in önde gelen kredi kuruluşlarından Mizrahi-Tefahot'a göre bu durum hükümete ayda 2,5 milyar dolara mal oluyor.

Tarımsal işgücünün en büyük bölümünü oluşturan 7 bin kadar Tayland vatandaşı, HAMAS’ın operasyonundan sonra İsrail'den kaçtı. Ülkenin serası artık üniversite gönüllülerine bağlı. Durumu kurtarmaya ve meyveleri çürümeden toplamaya çalıştılar, ancak çabaları yetersiz kaldı ve İsrail hükümeti şimdiden bazı ürünleri ithal etmeye başladı.

İsrail'in GSYİH'sinin yüzde 3'ünü oluşturan ve dolaylı olarak toplam istihdamın yüzde 6'sını sağlayan turizm sektörü de ölümcül bir darbe aldı. Başlıca turistik merkezler olan Tel Aviv'deki plajlar ve turistik yerler boş.

GİRİŞİMCİLER DARBE ALDI

İsrail'deki yeni girişim (start-up) sektörü de savaştan nasibini alan sektörlerden. Yatırımcıların yargı reformları nedeniyle kitlesel protestolara sahne olan ülkeden geri çekilmesiyle bu sektör zaten baskı altındaydı. Hükümetin mahkemeleri zayıflatacağı ve iktidardaki politikacıları güçlendireceği iddia edilen yargı reformlarına karşı binlerce kişinin toplanmasıyla sektördeki yatırımlar geçen yıl istikrarsızlık hissiyle yarı yarıya azaldı.

Bir grup küresel risk sermayedarı, İsrailli yeni girişimcileri iflastan kurtarmak için milyonlarca dolar toplamaya çalışıyor. Şirketleri ve ülke ekonomisini baskı altında çökmekten korumak için Iron Nation adlı bir girişim başlattılar. Yedek askerlerin yüzde 20'si teknoloji sektöründe çalışan olarak ikiye katlandı. Girişimin kurucuları şimdiden 150 şirketin, işlerini devam ettirebilmek için 500.000 ila 1,5 milyon dolar arasında bir destek almak üzere yardım talebinde bulunduğunu açıkladı.

BÜTÇE ÖNCELİKLERİNDE TARTIŞMA

Milyarlarca şekele ulaşması beklenen savaş masraflarını karşılamak için ekonomistler hükümeti bütçe önceliklerini yeniden belirlemeye zorluyor. Üç yüz İsrailli ekonomist hükümete açık bir mektup yazarak Başbakan Binyamin Netanyahu ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'i, bazı seçmenleri için hoş olmayan bir dizi önlemi acilen uygulamaya çağırdı. “Ultra-ortodoks” cemaatlere yönelik eğitim programları için ayrılan paranın askeri harcamalara yönlendirilmesini istediler.

Öncelikler, milyarlarca şekelin savunma harcamalarına ve özellikle güney ve kuzeyde etkilenen kişi ve firmaların tazmin edilmesine yönlendirilmesi. İsrail hükümeti işletmelere yardım için 1 milyar dolarlık bir ekonomik yardım planı sundu ve Maliye Bakanı Smotrich "savaş çabalarını ve devletin direncini içermeyen her şeyin durdurulacağı" sözünü verdi.