Gemiyi tersaneden dershaneye taşıdı

Türk gemi inşa sanayi, zorlu yollardan geçerek bugünkü imkan ve kabiliyetlerini kazanabildi. Neredeyse her yıl gururla denize indirdiğimiz MİLGEM'lere giden yol; maalesef cehalet taşlarıyla döşeliydi. Yıllarca Batı'dan pompalanan Türklerin asla denizci bir millet olamayacağı fikri, kendi içimizde de denizcilik işlerinin ihmal edilmesiyle baş göstermişti. Birilerine göre biz açık denizlere çıkamaz, kendi gemilerimizi yapamazdık. Hatta satın almak kârlı, montaj ise basitti. Zihinlerde kuruldumu statüko, kolay kolay yıkılmıyor.

Bugün MİLGEM'lerle övünürken hep şu cümleyi kullanıyoruz: Kendi tasarımımız! İşte Türk gemi inşa sanayisini montajın ötesine geçiren mihenk taşı, Ord. Prof. Dr. Ata Nutku'ydu. 31 Ocak 1994'te kaybettiğimiz Ata Nutku, Cumhuriyet tarihine modern gemi sanayisinin kurulması için gösterdiği çabayla kazındı. Cumhuriyet’in ilk araba vapuru Kartal’dan ilk 6 bin 500 tonluk kuru yük gemisi Abidin Daver’e, 2 bin 500 tonluk yüzer havuzdan Atak mayın gemisine kadar sayısız ilke imza atmış olan Ata Nutku, İTÜ Gemi Enstitüsü’nün ile Model Deney Havuzu'nun da kurucusuydu. Bahriyemizin gurur kaynağı, değerli hocamızı bir kez daha saygıyla anarken, onun Türk gemi inşa sanayisine kattıklarını anlatması için sözü Amiral Cem Gürdeniz'e bırakıyoruz:

SÜRGÜNDE DOĞDU

"Deniz Mühendisi Yüzbaşı Ata Nutku 1904’te Preveze’de doğdu. 1923 Deniz Harp Okulu mezunudur. Binbaşı rütbesindeyken 1928 yılında İtalya’dan alınan ilk 'Tepe' sınıfı muhriplerin kabul testlerine Ansaldo Tersanesi'nde iştirak etmişti. 1931 ile 1938 yılları arasında Cumhuriyet tarihinin ilk yerli yapım gemisi olan 1250 tonluk Gölcük Yağ Gemisi’ni Gölcük Tersanesi’nde bin bir zorlukla inşa edebilmiş ve 1939 yılında İngiltere’ye gemi inşa yüksek mühendisliği eğitimine gönderilmişti. Türkiye’de gemi inşasının babası unvanını kazanmış bir deniz subayı ve ordinaryüs profesörlük unvanına sahip bir bilim adamı olan Ata Nutku, 10 Eylül 1943 tarihinde İTÜ bünyesinde, ilk kez Gemi İnşaatı Yüksek Mühendisliği bölümünün açılmasına liderlik etmiştir."

TEKNOLOJİK KADERİ DEĞİŞTİREN MÜHENDİS

"Onun mühendislik dönemi 33 yıllık Abdülhamit istibdadının gemi söküm ve yıkım mirasının karanlığında başladı. Karanlık geçmiyordu. Devrimlere rağmen, geçelim karacı generalleri, deniz subayları bile Türkiye’de gemi inşa edilebileceğine inanmıyordu. Nisan 1933’te dönemin Milli Savunma Bakanı Zekai Apaydın’a Mühendis Yüzbaşı rütbesi ile yazdığı mektup ibretlik bir belgedir. Mustafa Kemal’in ışık saçan bir evladı olarak Savunma Bakanı’na adeta Türkiye’de gemi yapılması ve Gölcük Tersanesi’ne yetki verilmesi için yalvarmaktadır:

'Çıplak arsalarda İtalyanların destroyerlerimizi nasıl inşa ettiklerini gördük. Muhterem beyefendi, memlekete semeremizi ve feyzimizi vermek için çırpınıyoruz. Projeyi Vekâlet’e gönderdiğimizden beri iki sene geçti. Erkânı Harbiye, Fen Sanat projeyi tasdik ettiler. Fakat önümüzde büyük cehalet duvarı var. Deniz İmalat Şubesi önce hiçbir inceleme yapmadan ve aynı tezgâhlarla ecnebilerin yaptığı işleri unutarak itiraz etti. Bir sene evvel materyal listelerini gönderdiğimiz halde malzemeler sipariş edilmemiştir. Bir geminin nasıl yapıldığını görmemiş olan ve bilmeyen İmalat Dairesi bu geminin yapılamayacağını iddia etti ve bu gemi için ayrılan tahsisatı başka yere sarf etmek istedi... Tersanede bomboş bekliyoruz. Vekil Beyefendi, Türkiye şimdiye kadar ilk defa gemi inşa etmiyor. Cehaletin ve entrikanın söndürdüğü o ocaklar ve leylek yuvası olan bacalar, bu tarihin tanıklarıdır ama ne yazıktır ki mezar taşlarıdır. Onlar şimdi bizi seyrediyorlar! Eğer biz itimat telkin edemiyorsak, neden burasını (Gölcük Tersanesi’ni kastediyor) tamamıyla kapatmıyoruz? Kendimizi ve her şeyimizi vakfettiğimiz mesleğimizde emeklerimizin ve bilgimizin boşa gitmemesi ve memleket vazifemizde bizi başarılı kılmak için vereceğiniz en küçük bir fırsata ve işarete hazır olduğumuzu arz eyler ve hizmetlerimin kabulünü istirham ederim.'

"Cumhuriyet, ilk gemisini Binbaşı Ata Nutku sayesinde bu mektuptan ancak 3 yıl sonra denize indirebildi ve 5 yıl sonra tamamlayabildi. Emekli Amiral Afif Büyüktuğrul hatıratının tören günü olan 24 Eylül 1935 tarihli sayfasında şunları yazıyor: 'Gölcük Tersanesi yapısı ilk gemi olarak Gölcük Yağ Gemisi bugün denize indirildi. Yüzbaşı Ata Nutku inşa kararı almak için bir hayli uğraştı. Çünkü Gölcük fabrikaları bu geminin yapılmasını istemiyorlardı. Açık açık 'Bu gemi yapılmayacak, nihayet bu gemileri hurdacılara satacağız' gibi çirkin sözler de harcanıyordu. Bu reaksiyon o kadar şiddetli idi ki bugün gemi teknesi denize indirilirken hiçbir tören yapılmamıştı. Gemi bizler ve Ata’nın arkadaşları huzuruyla sessiz sedasız denize indirilmişti.'

CESARETSİZ BİLGİ VE TECRÜBE ANLAMSIZDIR

"Bugün Türk Donanması MİLGEM’i dizayn ve inşa edebiliyorsa ardında Ata Nutku ve onun ruhunu taşıyan cesur denizciler vardır. Evet bilgi ve tecrübe çok önemlidir. Ancak cesareti olmayan bilgi ve tecrübe bir işe yaramaz. Ata Nutku aynı zamanda bir cesaret abidesidir. 31 Ocak 1994’te ebediyete uğurladığımız Türk gemi inşasının mümtaz lideri ve Cumhuriyet tersaneciliğimizin kurucu babasının aziz hatırası önünde saygı ile eğiliyorum."