‘Gizemli hepatiti anlamak için daha fazla bilimsel çalışma yapılmalı’

ŞAFAK ERDEM

Avrupa niteliği tam olarak tespit edilemeyen hepatit vakalarını konuşuyor. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi, nisan ayında başta İngiltere olmak üzere Avrupa genelinde 166 gizemli hepatit vakası olarak bilinen hastalık görüldüğünü açıkladı. Raporda, vakaların nedeninin belirlenmesi için çalışmaların sürdüğü, fakat çocuk nüfusuna yönelik risk düzeyinin henüz net olarak değerlendirilemediği ifade edildi.

Avrupa’nın gündemindeki hepatit hakkındaki soru işaretlerini Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Ramazan İnci’ye sorduk.

Hepatit nedir? Nasıl bulaşır?
Hepatit; karaciğerin inflamasyonudur, yani iltihabi reaksiyon. Hepatitin en sık nedeni hepatit virüsleridir (A,B,C,D,E, viralhepatit). Hepatit çeşitli yollarla bulaşabilir. Enfekte kan ve kan ürünleri ile bulaşabilir. Yine enfekte olmuş bir donörden (vericiden) doku veya organ nakli ile bulaşabilir. Örneğin vücudun delinmesiyle yapılan piercing gibi çeşitli estetik işlemler steril olmayan koşullarda yapılırsa, bu da hepatitin bulaşmasına sebebiyet verebilir.

BELİRTİLER KARIN AĞRISI, İSHAL VE KUSMA

Avrupa bu konuda tedirgin. Hastalığın belirtileri ve etkileri, nelerdir?
Dünya Sağlı Örgütü konuyu gündemine aldı. Açıklamalarda “Çocuklarda nedeni bilinmeyen sarılık salgını” olarak ifade ediliyor. En çok bildirim İngiltere’den geldi. İspanya, Danimarka, Hollanda, İtalya, Norveç, Fransa ve en son Japonya’dan bir vaka bildirimi geldi. Vakaların yaş dağılımı 1 ay ile 16 yaş arasında. Vakaların yaklaşık yüzde 10’u karaciğer nakli gerektirecek kadar ileri.
Bildirilen vakaların klinik belirtileri içinse şunları görüyoruz: Önce karın ağrısı, ishal ve kusma şikayetleri bildiriliyor. Ardından akut sarılık denilen karaciğer iltihabı tespit ediliyor.

Bu yaygınlaşan hepatit virüsünün bizim bildiğimiz hepatit A, B, C versiyonlarından farkı nedir? Bu bir varyant mıdır?
Sarılık virüslerinde bilinen beşli vardır. Bilinen virüslere bağlı sarılık etkenlerine hepatit (sarılık) virüsleri adı verilir. Bunlar: Hepatit virüsleri A, B, C, D ve E virüsleridir. Ne var ki bildirilen çocuk sarılık vakalarının hiçbirinde bunlar tespit edilmemiştir.
Bu virüsün niteliğiyle ilgili tartışmalar yoğun. Hatta aşıyı da işaret edenler var. Peki sarılık virüsleri değilse etken nedir? Vakaların büyük çoğunluğunda Adenovirüs tespit edildi. Yine test edilenlerin az bir kısmında da koronavirüs tespiti var. İkisinin birlikte görüldüğü vakalar da söz konusu. Peki sarılık sorumlusu koronavirüs mü, Adenovirüs mi? Ya da her ikisi mi? Son zamanlarda altta yatan etkenin Adenovirüs olduğuna dair bir hipotez ileri sürüldü. Ancak yine de vakalardan tespit edilen Adenovirüs tip 41 ile şimdiye kadar benzer ağır bir tablo ilişkilendirilmedi.
Adenovirüsler, genellikle kendi kendini sınırlayan enfeksiyonlara neden olan yaygın virüslerdir. İnsandan insana bulaşır. En yaygın biline şekli: Solunum yolu hastalıklarıdır. Ancak türüne bağlı olarak gastro-enterit (mide veya bağırsak iltihabı), konjonktivit (göz nezlesi ve mesane enfeksiyonu) gibi başka hastalıklara da yol açabilir. İnsanlarda hastalık yapabilen 50'den fazla farklı Adenovirüs türü vardır. Son salgında tespit edilen Adenovirüs tip 41, genellikle solunum belirtilerinin eşlik ettiği ishal, kusma ve ateş olarak kendini gösterir. Etkilenen çocukların büyük çoğunluğuna Kovid-19 aşısı yapılmadığından, Kovid-19 aşılarının yan etkileriyle ilgili hipotezler şu an desteklenmemektedir. Var olan riski tam olarak değerlendirmek ve yönetmek için diğer bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan nedenlerin ayırıcı tanıda dikkate alınması gerekir. Şüpheli etken olan Adenovirüslere karşı henüz bir aşı yok.

KOVİD-19’DAKİ ÖNLEMLER UYGULANMALI

Tedavi yöntemleri neler? Hastalıktan nasıl korunuruz?

Dünya Sağlık Örgütü, mevcut bilgilere dayanarak İngiltere veya vakaların tespit edildiği diğer ülkelerle seyahat ve/veya ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama önermemektedir. Kontrol ve önlem için vakaları belirlemek ve nedenini araştırmak için daha fazla bilimsel çalışma yapılması gerekiyor. Adenovirüs ve diğer yaygın solunum yolu enfeksiyonlar için Kovid-19pandemisinde uyguladığımız bilinen önlemler ile, düzenli el yıkama ve öksürürken, aksırırken daha dikkatli olmak gerekir.

Dünya Sağlık Örgütü, başta İngiltere ve Amerika’da çocuklar arasında görülen şiddetli sarılık vakaları nedeni ile bir uyarı yayınladıktan sonra anne babalar hangi belirtilere dikkat etmeli?

Sarılık, karaciğerin iltihaplanmasıdır. Akut sarılık, genellikle belirtileri hızlı bir şekilde ortaya çıkan ve altı aydan fazla sürmeyen iltihaplanmayı ifade eder. Sarılık belirtileri geniş kapsamlıdır. Birçok yaygın hastalıkla karışır.
Sarılık hastası bir çocukta ateş (düşük dereceli veya hafif), yorgunluk, eklem veya kas ağrısı, iştahsızlık veya mide bulantısı, ishal ve kusma görülebilir. Çocuklarda özellikle karaciğerin bulunduğu sağ üst karın bölgesinde karın ağrısı veya hassasiyet olabileceğini ve bir çocuk karnında şiddetli ağrı belirtisi gösterdiğinde acil tıbbi yardıma başvurması önemli. Bazı çocukların daha koyu idrarı, soluk veya kil renkli dışkıları olabilir. İlk değişiklik gözlerde: Beyaz kısım sararır. Sarılıkta derinin rengi de sararır. Sarılığın ayırt edici bir işaretidir. Bazen karaciğer iltihabı olmasına rağmen ve sarılık belirtisi göstermemesi de mümkündür.
Bilinen sarılık nedeni virüslerden bazılarının aşıları var. Aşılar sarılık virüsüne karşı koruyuculuk sağlar. Örnek B tipi sarılık bazı durumlarda karaciğer kanserine kadar ilerleyebilir. Bu nedenle sarılık aşıları ihmal edilmemeli.

‘Gizemli hepatit virüsünde Kovid-19 gibi bir yayılma beklemiyoruz’

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, 13 ülkede görülen 'gizemli hepatit' virüsü vakalarında birinden diğerine bulaş olmadığını söyledi. Ceyhan, vakaların tamamının birbirinden bağımsız hastalar olduğunu da belirtti.
Ceyhan, Türkiye’nin A ve B tip hepatit aşılaması noktasında başarılı olduğunu, fakat bu yeni virüsün pek karşılaşılmayan bir virüs olduğunu ifade etti.