‘Güçlendirilmiş istisnai ortaklık’ anlaşması

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron hafta başında Fas’a üç günlük devlet ziyaretinde bulundu. Macron uçaktan iner inmez Kral 6. Muhammed tarafından Kraliyet Muhafızları bandosu ve 21 pare top atışı eşliğinde büyük bir ihtişamla karşılandı.

İki devlet başkanı daha sonra Fransız bayraklarıyla süslenmiş Rabat sokaklarından geçerek tören arabasıyla kraliyet sarayına gittiler. Baş başa görüşmenin ardından, “güçlendirilmiş istisnai ortaklık” deklarasyonunu imzaladılar.

Macron'a çok sayıda bakan, iş dünyası lideri, entelektüel ve eğlence dünyasından şahsiyetler eşlik etti. Aralarında İçişleri Bakanı Bruno Retailleau, Ekonomi Bakanı Antoine Armand, Eğitim Bakanı Anne Genetet ve Fas kökenli Kültür Bakanı Rachida Dati'nin de bulunduğu dokuz Fransız bakan hazır bulundu.

İÇERİĞİNDE NELER VAR?

Fransa Cumhurbaşkanı ve Fas Kralı 6. Muhammed'in huzurunda on milyar avro değerinde sözleşme ve yatırım anlaşmaları imzalandı. Anlaşma demiryolu taşımacılığı, su, liman sektörü, eğitim ve sivil korumayı kapsayan yirmi iki sözleşmeden oluşuyor.

Özellikle Fransız Egis grubu, Tangier-Marrakesh yüksek hızlı tren hattının ikinci bölümünün yapımında yer alacak (Birinci bölümü 2018’de yapılmıştı). Ayrıca Fransız Total Energies Fas'ta “yeşil hidrojen sektörünü geliştirmek”, Fransız Engie ve Fas Office Chérifien des Phosphates yenilenebilir enerjileri de içeren bir “enerji dönüşümünde ortaklık” için bir anlaşma imzaladı.

Ayrıca Fransız uçak motoru ve ekipmanı üreticisi Safran, Fas'ın Kazablanka kentinde amiral gemisi LEAP motoru için bir bakım ve onarım tesisi kuracak. Aynı zamanda sivil koruma, doğal çevrede yangınla mücadele, limanlar, eğitim, yüksek öğrenim, inovasyon ve araştırma, kültür ve video oyunları alanlarında da bir dizi niyet beyanı imzalandı.

Son olarak EDF, ülkenin doğusundaki Taza rüzgâr santralinin genişletilmesi için bir mutabakat zaptı imzaladı.

FRANSA BATI SAHRA SORUNUNDA FAS’I DESTEKLİYOR

Aslında bütün bu sözleşmelerin arka planında Fransa’nın Batı Sahra sorununda Fas’a verdiği destek yatıyor. 50 yıldır işgali altında bulundurduğu Batı Sahra Fas için hassas bir konu. Rabat, ortaklarını ve düşmanlarını ve dış politikasını onların Batı Sahra konusundaki tutumlarına göre belirliyor.

Fransa, Batı Sahra’nın bağımsızlığını destekleyen Cezayir ile ilişkilerini düzeltme çizgisinden dolayı on yıllardır Batı Sahra konusunda tarafsız kalıyor ve net tutum almıyordu. Bu da Fas ile ilişkilerin gerilmesine yol açmıştı.

Ancak 30 Temmuz 2024'de Cumhurbaşkanı Macron, Fas'ın özerklik girişimini desteklediğini açıkladı. 50 yıldır Batı Sahra’da işgalini sürdüren Fas’ın en büyük destekçisi ABD. Donald Trump döneminde Fas ile İsrail arasında ilişkilerin “normalleşmesiyle” Fas, İsrail’in de desteğini almıştı.

Batı Sahra’nın bağımsızlığının karşısında olan Fransa ilk kez açık bir şekilde resmî olarak Fas’ın Batı Sahra’da özerklik planını desteklediğini açıkça ifade etmişti.

Fransa’nın bu kararı, Batı Sahra’nın bağımsızlığı için mücadele eden Polisario Cephesi’ni kararlı olarak destekleyen Cezayir’in tepkisini çekti. Cezayir hükümeti “Fransa’nın bu kararından kaynaklanan tüm sonuçlara katlanacağını” ve Fransız hükümetinin “tek başına tam ve eksiksiz sorumluluk taşıdığını” açıkladı.

ABD gibi Fransa’da Fas’ın işgali altındaki Batı Sahra’da özellikle enerji, tuzdan arındırma ve altyapı sektörlerinde yatırım yapma olanağı elde edecek gibi görünüyor.