Güney Afrikalı soydaşlarımız Türkiye’deki depremlere sessiz kalmadı

Tarihten günümüze bakıldığında coğrafik uzaklığa rağmen Güney Afrika Müslümanlarının birçok konuda Türk halkını desteklediği görülür. Balkan Savaşlarında ve özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun Libya savunmasında Güney Afrika Müslümanlarının maddi manevi desteği azımsanmayacak kadar büyüktür. Bu konuda Hilal-i Ahmer Cemiyeti’ne yapılan yardımların makbuzları, gerek Cape Town Milli Arşivi’nde gerekse Osmanlı Arşivi’nde birbirlerini teyit etmektedirler.

Güney Afrika basınında yer alan ve Türkiye’de elim bir hadise olan depremlerden birisi 1912 yılı Erzurum depremi ve 1939 yılı Erzincan depremidir. Osmanlı İmparatorluğu dönemine ve diğeri Türkiye Cumhuriyeti dönemine denk gelen her iki depreme de Güney Afrika Müslümanları kayıtsız kalmayıp yardım göndermişlerdi. Yakın zamanda meydana gelen Elazığ depremine yine Güney Afrika’dan bazı Osmanlı ailelerinin yardım göndermesi bu hususu tarihten günümüze okurlara sunmamıza vesile oldu. Bu sebeple Güney Afrika Cumhuriyeti-Türkiye ilişkileri ekseninde Afrika basınına yansıyan yönüyle Tükiye’deki depremleri ele almayı gerekli görüyoruz.

1912 ERZURUM DEPREMİ

Erzurum şehrini yerle bir eden 1912 yılı depreminde şehirdeki binaların yıkıldığı ve ciddi bir can kaybının yaşandığı anlaşılmaktadır. Güney Afrika Müslümanları, mesafelere rağmen Türkiye’deki dindaşlarını yalnız bırakmamış, topladıkları yardımları Johannesburg’daki Osmanlı Başkonsolosuna vermişlerdir.

Natal şehrinde yayınlanan Indian Opinion gazetesinin 10 Ekim 1912 tarihli haberine göre, Osmanlı Başkonsolosu Ohannes Majakyan’a Erzurum’daki deprem mağdurları için elli bin pound gönderilmişti. Haberde aynı zamanda Türkiye’ye karşı hususi bir muhabbet beslendiği ve Osmanlı Devleti’nin Libya’da savaşan mücahitlerine de dua edildiği kaydedilmişti. Bir başka gazete haberine göre ise, Erzurum depreminde 3 bin 681 hane zarar görürken 791 kişi vefat etmişti. Güney Afrika Müslümanları bu haberleri itina ile takip ederek Türkiye’ye her koşulda yardım göndermeyi ihmal etmemişti.

1939 ERZİNCAN DEPREMİ

26/27 Aralık 1939 tarihinde Erzincan şehri ciddi bir deprem yaşamıştı. 117 bin hanenin tarumar olduğu depremde, 33 bin vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 100 bine yakın vatandaşımız da yaralanmıştı. Bu tarihte Cape Town arşivindeki bir belge Güney Afrika’da kalan Osmanlıların ne kadar hayırsever olduklarını ortaya koyuyor. Belgeye göre, 1939 yılında Cape Town Müslüman Cemiyeti Başkanı Pilot Ebubekir Rüşdü Ataullah, Güney Afrika Müslümanlarından para toplayarak Londra Büyükelçiliği aracılığıyla Ankara’ya göndermişti.

Pilot Rüşdü Ataullah Bey Osmanlı Devleti’nin 1862 yılında Güney Afrika’ya İslâm eğitimi vermek için gönderdiği Erzurumlu Müderris Seyid Ebubekir Efendi’nin torunuydu. Rüşdü Bey, Güney Afrika’da doğup büyüdüğü halde Birinci Cihan Harbi’nde Türkiye’ye gidip Şam ve Irak cephesinde İngilizlere karşı savaşmış ve Lawrence’e karşı bölgede istihbarat faaliyetlerinde bulunmuştu. Savaştan sonra Güney Afrika’ya geri dönmüş, fakat dede toprağı Anadolu’yu hiçbir zaman unutmamıştı. Mustafa Kemal Atatürk vefat edince Güney Afrika’da onun adına mevlit okutmuştu. 1939 yılı Erzincan depreminde Cape Town’dan Ankara’ya gönderdiği bağış belgesi, Güney Afrika-Türkiye ilişkilerinin bilinmeyen fakat çok kıymetli bir teferruatıdır.

ELAZIĞ DEPREMZEDELERINE AFRIKA’DAN DOST ELİ

24 Ocak 2020 tarihinde Elazığ depremini Güney Afrika, Türkiye’deki kadar hızlı öğrendi. Güney Afrika’daki Osmanlı kökenli aileler aynı hassasiyetle davranarak Cape Town Nurul İslâm Camii’nde toplanarak Elazığ depreminde hayatını kaybedenler için mevlit okuttular. Pilot Rüştü Ataullah Bey’in torunu Güven Ataullah aynı hassasiyeti göstererek Elazığ depremine önemli bir miktarda bağışta bulundu.

Türkiye’den ırak olsa da Güney Afrika’daki Osmanlı aileleri tarihte olduğu gibi her daim Türkiye’yi anavatanları olarak görmektedirler. Yedi kuşaktır Güney Afrika’da yaşamaları, Türkçeyi unutmuş olmaları bu muhabbete mani olmamıştır. Güven Ataullah Bey, “Felaketler veya zelzeleler her milletin başına gelen doğal afetlerdir. Fakat Türkiye’de doğal afet olduğu zaman onları Güney Afrika’daki kardeşlerinin unutmadığını bilmelerini isteriz” diyerek, Türkiye’ye selam ve sevgilerini gönderiyor...

Birinci Dünya Savaşı’nda İngiliz casusu Lawrence’e karşı savaşan Rüştü Ataullah Bey, eşi Hacire Hanım ve kucağında torunu Güven Ataullah ile, 1970 Johanesburg.

Afrika basınında birçok defa Erzurum depremi konu edilmiş, yaralı ve ölülerin miktarı gazetelerde rapor edilmişti. (Mafeking Mail and Protectorate Guardian, August 14, 1912, Mafeking, South Africa.)

Güney Afrika Müslümanlarının Erzurum depremine gönderdikleri bağışla ilgili haberler, Müslümanların Türkiye’ye olan sempatisi olarak kaydedilmişti. (Indian Opinion, August 24, 1912, Durban, South Africa.)

Pilot Ebubekir Rüştü Ataullah Bey 1939 yılında Cape Town Müslümanlarından topladığı bağışları Londra sefareti yoluyla Erzincan depremi mağdurları için Ankara’ya göndermişti.(National Archives of South Africa (NASA) MHG 12197/75 Atala, Ebubekir Rustu. 1975.)

Güney Afrika Müslümanları 1912 yılında Erzurum depreminde mağdur olanlar için toplamış oldukları bağışları Johannesburg’daki Osmanlı Başkonsolosu Ohannes Majakyan Bey’e teslim etmişlerdi. (Indian Opinion, October 12, 1912, Durban, South Africa.)