Hâlâ F-35 mi istiyorsunuz?

Geçtiğimiz günlerde ABD’de kaybolan F-35’in enkazı bulunmuş. Pilot neden atladı? Pilot atladıktan sonra uçak neden kafasına göre uçmaya devam edip de kayboldu? Bu soruların cevabı henüz yok. İlerleyen zamanda kamuoyuna net bir açıklama yapılacağını da sanmıyorum.

ABD’nin bir trilyon dolardan fazla para harcadığı F-35 uçaklarında sorunlar bitmiyor. Dünyanın en iyi uçağı olacak iddiasıyla başlayan proje, dünyanın en sorunlu uçağını doğurmuştur. 2000’li yılların başında geleceğin muharebe sahasında her türlü görevlere uygun harekat kabiliyetine sahip bir uçak üretilmesi amacıyla; ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Norveç, Danimarka, Kanada ve Türkiye’nin katılımı ile bir konsorsiyum kurulmuştu.

S-400 GEREKÇESİYLE TÜRKİYE'Yİ ÇIKARDILAR

Bilindiği üzere Türkiye 2019'da Rusya’dan S-400 Hava Savunma Sistemi aldığı gerekçesiyle projenin büyük ortağı ABD tarafında sözüm ona cezalandırılarak projeden çıkarılmıştı. Türk kamuoyunda bu olay üzüntüyle karşılanırken bunun Türkiye açısından bir beladan kurtulmak, büyük bir kazanım olduğunu o günlerde ben ve pek çok havacı arkadaşım dile getirmiştik.

F-35 uçağı için 9 ülkede 1500’e yakın firmada parça üretiliyor. Bu nedenle yedek parça temininden tutun da depolanma ve son kullanıcıya ulaşmasına kadar ciddi sorunlarla karşılaşılacağını söylemek için kahin olmaya gerek yok.

Asıl ve en önemlisi de, uçak bizde ama uçağın uçurulması ile ilgili şifreyi ABD nin belirlemesidir. İngiltere’de sabah eğitim uçuşu için uçak başı yapan iki F-35 pilotu uçağı çalıştırmak için şifrelerini girdiklerinde hatalı şifre uyarısı alıyorlar birkaç denemeye rağmen şifre kabul edilmiyor. Sonradan anlaşılıyor ki ABD'deki merkez tarafından bu uçaklara ait genel bir arıza olduğu gerekçesiyle arıza giderilene kadar uçuş kesilmiş. Yaşanan bu olay gösterdi ki, yarın öbür gün ABD’nin istemediği bir harekâtta örneğin PKK’ya ya da Yunanistan’a karşı F-35’i kullanamayacağız.

SORUN YUMAĞI

F-35 satın alan ülkeler, bu uçakları kullanmaya başladıkça pek çok sorunlarla karşılaştı. 2021'de ABD donanmasına ait bir F-35 havada kendi kendini vurdu. Yine aynı yıl İngiliz Hava Kuvvetlerine ait bir F-35 Akdeniz’e düştü. Sonuçta 900 civarında arıza ve hataların giderilmesi için üretime ara verildi. Bu arada ABD kendi hava kuvvetleri için yeni nesil F-16 siparişleri vermeye başladı. Haziran 2023’de Independent de yer alan bir habere göre TechnologyRefresh 3 (Üçüncü Teknolojik Yenileme) güncellemesi tamamlanana kadar ABD Savunma Bakanlığı F-35 almayacağını açıklanmıştı.

F-35 alan ülkelerin ellerindeki uçakları faal tutma oranı hiçbir zaman NATO standardı olan yüzde 70'e ulaşamamıştır. Sürekli arıza ve parça bekleyenlerle bu oran birçok ülkede yüzde 50'lerin bile altında kalmaktadır.

Özetle sorun yumağı haline gelmiş bu projeden çıkarılmak son derece yararımıza olmuş, Milli Muharip Uçağımız KAAN’ın geliştirilmesi yönündeki çalışmalarımız büyük ivme kazanmıştır. Gelelim F-35’in dünyadaki durumuna...

Avustralya, Kanada, Japonya, Güney Kore, İsrail, İngiltere'den yapılan açıklamalara bakalım. Çok sık arıza ve yedek parça akışındaki yetersizliği yanı sıra uçuş maliyetinin yüksekliği gibi nedenlerle F-35'leri yeterince uçuramadıklarını ve bu uçaklardan memnun olmadıklarını dile getirmektedirler.

Son yaşanan F-35 uçağının kaybolma olayı ise bir başka muamma. Muhtemeldir ki uçağın yapay zekâsı uçağı kilitliyor ve kumanda kabul etmiyor. Pilot atlamak durumunda kalıyor. Uçak da yakıtı bitene kadar uçmaya devam ediyor.

PEKİ NEDEN HÂLÂ F-35 SİPARİŞİ VEREN VAR?

Konsorsiyuma katılan ülkeler üretim ortağı olarak bu uçaklardan taahhüt ettikleri kadar alacaklar. Bu ülkeleri bir kenara bırakırsak, sipariş veren ülkelerin hepsi ABD'nin kontrolü altındaki ülkelerdir. Bunların bir kısmı NATO üyesi diğerleri de Asya Pasifik bölgesi ve bazı Arap ülkeleri. Tüm sorunlarına rağmen neden F-35 tercih ediliyor? Bunun iki nedeni var. Birincisi, dünyada beşinci nesil uçak üretiminde Çin (J 20), Rusya (SU 57) ve ABD (F-35, F-22) dışında henüz bir başka seçeneğin olmayışı. İkincisi ve en önemlisi de bu ülkelerin ABD ile ilişkilerini iyi tutma çabası olarak değerlendirilebilir. Ancak bu ülkelerin de alacakları uçak sayısı çok sınırlı kalacağı ve projenin dünyada 4 bin 573 adet üretilmiş ve halen üretilmeye devam eden efsane F-16 'nın yarısına bile ulaşılamayacağı tahmin edilebilir. Sonuç olarak Türkiye bu projeden çıkarılmakla bir beladan ve ABD’ye bağımlılıktan kurtulmuştur. Milli Muharip Uçağımız KAAN’ın geliştirilmesi öne çekilerek önümüzdeki 3-4 yıl içerisinde hizmete alınasının yolu açılmıştır. Milli Muharip Uçağımız KAAN, motor gücü, harekat kabiliyeti ve en önemlisi dışa bağımlılığı asgari düzeyde olacak yedek parça akışı ve buna bağlı faal tutulma oranları ile F-35’e üstünlük sağlamaktadır. F-35 alan ülkeleri bitmek bilmeyen sorunlar beklemektedir.