Halil Paşa'nın Bakü'de gördükleri

Geçen günlerde bazı meselelerin arka planlarını bilmeden ya da maksadı mahsusa ile bir ağızdan katliam lafı çıkmıştır. (Şeyh Sait emperyalistlerle müzakere yapan kuruluşun emrindedir.) Geçmiş tarihlerde bir günlük yazımda Şeyh Sait’in özetini vermiştim.

Şeyh Sait toprak ağasıdır zengindir ve sürüleri vardır. O ayaklanmayı bastıranlar arasında emperyalizmin de devamcılarından komutan olarak bulunan “Fahrettin Altay Paşa” ayaklanmanın ardında dış kuvvetlerinin olduğunu bana anlatmıştır. Şeyh Sait’in yanında ayaklanmaya katılanlarının bazılarının atlarının heybelerindeki onlara verilen altın keseleri bulunmuştur. O altınlar nereden gelmiştir? Ayaklanma, gereği yapılarak bastırılmıştır.

Şeyh Sait ayaklanmasınını en geniş belgeleriyle Aydınlık’a yazacağım.

GREY VE AV KÖPEĞİ

İmparatorluk 1. Dünya Savaşı öncesinde paylaşım masasına yatırılmıştı. O arada İngiltere’ye giden İttihat ve Terakki’nin kurucusu Talat Paşa bazı anlaşmalar aramış ama İngiliz diplomatı, Hariciye Vekili Sir Eduard Grey, Talat Paşa’ya şunları söylemiştir: “Boşuna zahmet etmişsiniz, bizim çıkarlarımız öyle gerektiriyor.”

Grey’in bu sözleri ortalığa öyle yayılmıştır ki, Fahrettin Altay Paşa, Çanakkale Savaşı sırasında öteki siperlerden kaçıp gelen bir av köpeğine “Grey” adını koymuştur.

Talat Paşa, Grey’in masasında Anadolu topraklarının bölünmüş haritasını görmüştür. İstanbul’a döndüğünde kendisini karşılayanlara “Savaşacağız, durum ortaya çıkmıştır” demişti.

Bu gelişmeler taa Sevr’e kadar uzamıştır. Anadolu’da başlayan Milli Mücadele ve Lozan’da iki esası getirmiştir: Siyasi ve iktisadi tam bağımsızlık.

Paylaşımcılar, “Kemalistlerin kapitülasyonların kaldırılması, siyasi ve iktisadi tam bağımsızlık istekleri kabul edilemez.” diyerek dayatmışlardır. Ama sonuncuda yenilmişlerdir. Fakat bugün çoğu çevrelerde çizilen Sevr haritalarına iyi bakmak gerekmektedir. Şuraya kadar olanlar sadece bazı örneklerdir.

Türkiye bugün dün olduğu gibi dünyanın siyasi ve iktisadi kilit noktasındadır. Şark meselesi bugünün konjönktüründe daha değişik boyutları ile gündemdedir. Evet uluslararası ilişkilerde “edebi düşmanlıklar da edebi dostluklar da” yoktur. Ama Türkiye siyaseti uluslararası ilişkilerde daha dengeli, daha tutarlı politikalar götürmek zorundadır.

(Not: Okuduğunuz bu yazıları yazdığım günlerde bana demediklerini bırakmayanlar şimdilerde bakıyorum da hizaya gelmiş gibiler. Hoş gelmişsiniz)

MART 1994 DEP MESELESİ

Şimdi yaşananlara satır başları ile bakalım:

DEP milletvekilleri ABD Kongresi üyeleri tarafından davet edilmişlerdir. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Stephan Oxman, “siyasi çözüm” isteklerinin ardından bazı DEP milletvekillerinin ABD’ye davet etmiştir.

DEP Genel Başkanvekili Alman Sosyal Demokrat Parti milletvekilleri ile görüşerek gelişmeler konusunda bilgi vermiştir.

Burkay, İngiltere Dışişleri mensupları kanalı ile bazı temaslar aramıştır. Fransa Devlet Başkanı’nın eşi Madam Mitterand, DEP’lilerle yakın temas içindedir.

ALTAY PAŞA’NIN SÖYLEDİKLERİ

Hatıratını yazdığım Fahrettin Altay Paşa bana şunları söylemiştir:

“Bugün Türkiye’de yaşanan terörün ardında dış güçlerin olduğu buradan bölgesel dengeleri etkilemek sonucuna varılmak istendiği açıkça ortadadır. Osmanlı–Türk tarihi süresinde bunun sayısız emsalleri görülmüştür. Terörün başlamasının ardından 1984’te bazı iç ve dış mahfiller tarafından ortaya koyulan “70 yıl yaklaşımları” hatalıdır. Bazı çevrelerce belli maksatlara dayalı olarak ortaya o günleri atılmıştır. İmparatorluk Dönemi’nde Doğu Anadolu’da Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde görülen ayaklanma hareketlerine benzer hareketler görülmüştür.”

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde de Cumhuriyet Dönemi’nde de o aydınlanmaları bastıran kuvvetlerin komutanları arasında bulunan anılarını yazdığım Fahrettin Altay Paşa bana ayaklanmanın ardında dış güçlerin olduğunu söylemiştir. Yani bölgede sadece Cumhuriyet Dönemi’nde ayaklanma hareketi yaşadığını söylemek yanlıştır. Ama hepsinde olduğu gibi bölge halkının büyük çoğunluğu bu hareketlerin dışında kalmıştır.

Bu fotoğraf Altay Paşa'nın bana verdiği bir tarihi belgedir. Erkânıharp Mektebi'nde tahsile başlayan o muhteşem neslin 1900'lü yıllarda mektebin bahçesi. (Elyazılar Fahrettin Altay Paşa'nın elyazılarıdır.)

BAKÜ VE İNGİLİZLER

Bir İngiliz zabitinden ele geçirilen dosyadan İngilizlerin Bakü ve Azerbaycan'ı ve oradaki petrol bölgelerini işgal edecekleri öğrenilmişti. Savaş sırasında emperyalist İngilizler bu bölgeye saldırdılar ve işgale başladılar. Kut'ül Amare'de İngiliz ordusunu ve generalini esir almış olan Halil Paşa kuvvetleri, İngilizlerin üzerine gönderildi. Şiddetli savaşlar ardından müstemlekeci İngilizler bölgeden çekilmeye başlamışlardı.

ERMENİ KATLİAMI

Hatıratını yazdığım Halil Paşa'nın yaşadıklarının bir bölümünü, müstemlekeci ABD Başkanı Biden'e bildirmek isterim. Halil Paşa, Bakü'de ve yan sokaklarda katledilmiş Türklerin, katledilmiş küçük çocukların ve karınlarınadan süngülenmiş Türk kadınların ölüleriyle karşılaşmıştı. Bu bölümü anlatmak uzundur. Halil Paşa'nın hatıratında uzun uzun anlatılmaktadır. İngilizler de Osmanlı İmparatorluğu devetinden aldığı imtiyazlarla Anadolu topraklarını müstemleke haline döndürmüşlerdi.

30 Ekim 1918 günü Osmanlı İmparatorluğu'na mütarekeyi imzalatmışlardı ve işgal dönemi başladı. İngılizler padişah Vahdettin ile de konuşarak Halil Paşa'yı tevkif ettirip Bekirağa Bölüğü hapishanesine koydurmuşlardı. Tevkifden önce Halil Paşa, Mustafa Kemal'e giderek, “Paşam emrinizdeyim” demişti. Mustafa Kemal Paşa, Halil Paşa'yı Bekirağa Bölüğü Hapishanesi'nden kaçırtarak silah temini için Rusya'ya göndermişti.

KİTAPLAR:

Gazeteci-yazar Taylan Sorgun'un Mustafa Kemal Paşa ile beraberlikleri olanların hatıraları ve Sorgun'a birebir anlattıklarından tek kaynak kitaplar:

1-) İmparatorluktan Cumhuriyet'e, Altay Paşa'nın hatıratı ve anlattıkları.

2-) Devlet Kavgası -İttihat ve Terakki-, İttihatçıların Sorgun'a anlattıkları.

3-) Mütareke Dönemi ve Bekirağa Bölüğü, Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya geçmeden önce İstanbul'daki dönemi, o dönemi yaşayanların Sorgun'a anlattıkları.

4-) Bitmeyen Savaş -Kut'ül Amare Kahramanı Halil Paşa-, Halil Paşa'nın hatıratı ve anlattıkları.