Japon uzmandan o ile deprem uyarısı: Fay daha kırılmadı

Türk Japon Vakfı tarafından Milli Eğitim Bakanlığı, AFAD ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) Türkiye Ofisi iş birliğinde “Şubat 2023 Afetini Anma ve Afet Risk Azaltma Proje Yarışması Ödül Töreni” düzenlendi. Ödüller dağıtıldıktan sonra Japon deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki Aydınlık’a konuştu. Moriwaki, Türkiye’nin yapı stoku, deprem eğitimi, deprem riskli bölgeler ve afetlere hazırlık konusunda önemli bilgiler verdi.

UYARICI DEPREMLER

Törene katılanlardan Japon İnşaat yüksek mühendisi ve deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki, program sonrası Aydınlık’a konuştu. Moriwaki’nin sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

• Türkiye'nin yapı stokunu ve alınan tedbirleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Türkiye, deprem konusunda Japonya ile aynı seviyeye geldi. Yapı stokundan önce yönetimden ziyade uygulamada sıkıntı olduğunu görüyorum. 99 depreminden önce arar ara küçük depremler oldu. 99 depreminden sonra arada küçük depremler yoktu. Ama maalesef Türk insanı çabuk unutuyor. Hükümetin bunu unutmadan devamını yapması lazım. 99 depreminden sonra hiçbir şey yapılmadı denilemez. Ama çok fazla şeyler yapılmadı. 2019’da Silivri depremi, sonra 2020 Elazığ ve Malatya, Manisa, Muğla, İzmir küçük depremleriyle devamı gelmeye başladı. Bunlar uyarıcıydı.

• Merkezi hükümet ile yerel yönetimler arasında bazı yetki karmaşaları olduğunu görüyoruz. Japonya'da deprem riskine karşı yetkili makam hangisi, uygulama nasıl işliyor?

Yoshinori Moriwaki: Japonya’da yanardağ, sel, deprem, tsunami gibi birçok afet yaşanıyor. Onun için bir Afet Bakanlığı var ve her şeyden sorumlu. Her şey insan için. Onun için bir ayrım ve siyasi hesap yapmamak lazım.

‘1-3 METRE TSUNAMİ OLABİLİR’

• Türkiye'nin deprem kuşakları ve beklenen büyük İstanbul depremi konusunda inceleme ve değerlendirmeleriniz nelerdir?

Bundan sonra nerede deprem olabilir. Doğu Anadolu Fay Hattı uzun süredir kırılmıyordu. 2020’de Elazığ’da iki kez deprem oldu. Sonra Kahramanmaraş ve Hatay. Türkiye’nin fay hattı tam domino taşı gibi gidiyor. Kuzey Anadolu Fay Hattı, 1939 Erzincan depremi, 1941’de Tokat ve sonra doğudan batıya sıra sıra gitti.

Doğu Anadolu Fay hattı iki kola ayrılıyor. Bir kolu Kıbrıs tarafına doğru. Kıbrıs tarafına giden kolda denizin içinde ya da belki Kıbrıs’ta deprem olabilir. Tsunami olursa dalga boyu 3 metreye çıkabilir. Onun için böyle bir deprem halinde o bölgede yaşayanlar ya binaların 3. - 4. katı gibi yüksek yerlere ya da mümkün oldukça denizden yüksek yerlere, dağ tarafına gitmeleri lazım.

‘İZMİR FAY HATTI DAHA KIRILMADI’

İkinci olarak, Doğu Anadolu Fay Hattı’nın devam edebilir. O zaman Karlıova, Tunceli, Muş, Bitlis ve Van bölgesini sayabiliriz.

Üçüncü olarak İzmir’de 2020’de deprem oldu ama o İzmir’den daha çok ileride Ege Denizinde, Yunanistan’da oldu. Ama İzmir’de çok kötü binalarda yıkım oldu. Aslında o kadar sallantı olmadı. Bina yapısı kötü olduğu için 17 bina yıkıldı. İzmir’in kendisinin fay hattı daha kırılmadı. İzmir’de de deprem gelebilir diye söyleyebilirim. Burada Doğu veya Kuzey Anadolu Fay Hatları gibi kalın çizgiler değil, ince ince. Bu yüzden büyük deprem olmayacak ama sık sık küçük depremler gelebilir.

‘İSTANBUL DEPREMİNİ RİSKİNİ YÜZDE 70 AZALTABİLİRİZ’

Dördüncü olarak da Marmara bölgesini söyleyeceğim. Kuzey Anadolu Fay Hattı 1999’da Gölcük, İzmit, Adapazarı’nda fay hattı kırıldı, oradan Şarköy’e kadar. Çanakkale’de tarafında 1912’de deprem oldu, o da Şarköy’e kadar. Arada 110 km boşluk var. Deprem fay hattı domino taşı gibi geldi ve burada daha deprem olmadı, enerji biriktirdiği nokta var. Onun için burada deprem gelebilir. İstanbul’un yakın yerinde Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın kuzey kolu 1509’da ve sonra 1766’da deprem oldu. Arada 257 yıl var. Üzerine 257 yıl eklerseniz 2023’e denk geliyor. İllaki tam 257 yıl aralıkla olmasa da 10 yıl aralığında deprem gelebilir İstanbul’a. Onun için bu depreme hazırlıklı olmak lazım. Hükümet de, belediye de, kişiler de gerekli hazırlığa sahip olursa deprem yıkımını yüzde 70 riski azaltabilir. Bu çok büyük bir rakam.

‘JAPONYA’DA DEPREM EĞİTİMİ İLKOKULDA BAŞLIYOR’

Ben İstanbul’da 32 yıldır yaşıyorum. Depreme hazırlık konusunda eğitim Türkiye’de iyi değil maalesef. Japonya’da bu eğitim ilkokulda başlıyor. Ben de elimden geleni yapmak istiyorum. Ben Türkiye’de ilk defa çizgi roman hazırlayıp, deprem eğitimini kitap yaptım. Bir belediye başkan adayı ‘imar barışı2 vaat ediyor. Türkiye’de kesinlikle imar barışı yapmamak lazım.

BİNANIN SAĞLAMLIĞI İÇİN 3 DENETİM

Deprem konusunda rahat olmak için 3 şey var: Birincisi oturduğun yerin zemini sağlam mı, bakmak lazım. İnternetten öğrenebilir. İkincisi, binaların ruhsat ve iskanı var mı yok mu ona bakmak lazım. Üçüncü olarak, 2000 yılından önce mi sonra mı yapılmış bina.