Hayvan deyip geçmeyin: Onlar da depremden etkileniyor

Büyük depremde insanlar gibi bizimle yaşayan hayvan dostlarımız da etkilendi. Çok sayıda hayvan telef olurken kedi, köpek hatta koyun ve inek ise canlı çıkarıldı. Kurtarma ekipleri onları kurtarmak için canla başla çalıştı. Çıkan hayvanlar sahiplerine ayrı bir moral oldu. Enkazdan çıkan hayvanların perişan ve şaşkın halde oldukları ise gözlerimizin önünden gitmiyor… Deprem mağduru hayvanlarımızın durumunu, konunun uzmanı Veteriner Hekim Mustafa Daban ile konuştuk. Daban, onların da deprem sonrası özel bir ilgi ve sevgi beklediklerini belirterek bu konuda hassas olunmasını istedi.

ÖNCEDEN HİSSEDİYORLAR

Daban ilk olarak deprem öncesi ve sonrası hayvan davranışlarını anlattı: “Hayvanlar iki gruba ayrılır: Bunlar evcil hayvanlar kedi, köpek, kuş ve diğer küçük hayvanlar; bir de büyükbaş hayvanlar dediğimiz inek, at, sığır, koyun, keçi ve manda gibileri var.

Depremden önce kedi ve köpeklerin davranışlarında, hal ve hareketlerinde değişiklik olduğu bir gerçek. Bu durum bilim dünyası tarafından da kanıtlanmıştır. Hatta köpekler, kediler depremden bir iki gün öncesinden kapalı alanlardan dış ortama çıkar. Yavrusu varsa yavrularını dış ortama aldığı gözlenmiştir. Ayrıca depremden hemen 5-10 dakika öncesinde kedi ve köpekler depremin olacağını hisseder ve hırçınlaşır. Havlama gibi anormal hareketler gösterirler.

Büyükbaş hayvanlarda da deprem öncesi anormal hareketler izlenmiştir. Hayvanda stresli bir durum, olmadık şekilde böğürmeler, melemeler, hareket bozuklukları, huzursuzluk gözlenmiştir.

STRESE GİRİYORLAR

İnsanlar nasıl depremden etkileniyorsa ev dostlarımız kedi, köpek ve diğer kanatlı küçük hayvanlar da etkilenir. Yani bunlar da strese giriyorlar, durgunlaşıyor... Depremde annesini babasını veya kardeşini kaybetmiş bir çocuk nasıl kendini bitkin, yorgun, halsiz, psikolojik bir çöküntü içinde hissediyorsa hayvanlarımızda da bu şekil davranışlar gözlenir. Yine bu hayvanlarda -yavruları varsa yavrularından ayrılmama- ve yine sahibi varsa sahibinden ayrılmama davranışları gözlenir. Onları kaybetme korkusu vardır. Bu hayvanlar yavrusunu besliyorsa sütleri kesilebilir. Bu dönemde beslenmesi anormalleşir; çevreye korkak, ürkek, sürekli kendisine bir tehdit varmış gibi bir yerlere kaçma, sığınma hissi vardır.

Büyükbaş hayvanlardan olan inek, manda ve atlarda da anormallikler çok ciddi şekilde görülür. Kapalı alana girmeme, girerken zorlanma, içeri girdiyse ahıra bağlanmak istememesi gibi davranışlar gösterir. Süt veren hayvanlarda sütlerinde ciddi şekilde düşme gözlenir. Sütte stres hormonu ve ketonüri tespit edilir.

Ayrıca depremden sonra bu hayvanların strese girmesine bağlı olarak beslenme alışkanlıkları değişir; sindirim bozukluğu ve buna bağlı olarak hayvanlarda zayıflama, kilo almada düşme tespit edilir.”

HAYVANLARIN SEZİLERİ

Köpeklerin arama kurtarma çalışmalarında çok yaygın şekilde kullanıldığını belirten Daban, bu konuda şu bilgileri verdi: “Günümüzde birçok canlının depremi önceden bize ilettiği kanısına varılmıştır. Fakat bu konudaki araştırmalar yetersizdir. Örneğin karıncalar deprem olacağını çok önceden sezinliyor ve yuvalarından erzaklarını ve kendilerini dışarıya çıkarıyor.

Bugün arama kurtarma için kullandığımız ve bu amaçla eğittiğimiz dostlarımız köpekler, deprem için de eğitilebilir. Çünkü köpek ve kedilerde olağanüstü duyurular ve hisler vardır. Bundan daha fazla yararlanmalıyız.

Örneğin köpekler, insanların algılayamadığı sesi algılayabiliyor. Onun için evcil hayvanlar bu konuda eğitilebilir, dedektör olarak kullanılabilir. Ben beş yıl köpek eğitmeni olarak çalıştım. Gözlemlerimden söylüyorum onlardan çok daha fazla yararlanılabilir.

Deprem olacağını hisseden evcil hayvanların, gözlemler sonucunda yüksek yerlere, dağlık kayalık yerlere çıktıkları tespit edilmiştir. Özellikle koyun, keçi ve sığırlarda strese bağlı olarak düşük yapma-yavru atma daha fazla tespit edilmiştir.”

SEVGİNİZİ EKSİK ETMEYİN

Mustafa Daban, depreme maruz kalan hayvanlara özel bir ilgi gösterilmesi gerektiğini de belirterek, bu yaklaşımın onların stresli ortamdan çıkmalarına yardımcı olacağını vurguladı. Daban bu konuda şunları anlattı:

“Hayvanlarımıza karşı daha sıcak kanlı olmalıyız. Onlara daha sevecen ve candan davranmalıyız. Kedi ve köpeği kucağımıza alarak onları okşamalı ve sevmeliyiz, iletişim kurmalıyız. Aksi halde kendilerini ıssız yerlere, dağlara doğru atarlar. Sizi ve toplumu terk ederler. Büyükbaş hayvanları da mümkün olduğu kadar açık ortamda bulundurmak gerekiyor. Bir müddet dışarda bulundurmalı, günlük bakımlarını yapmalı, tımar etmeli hatta elimizle dokunarak okşamalı ve sevgi göstermeliyiz. Bir süre böyle yakınlık gösterirsek hayvanlarımız normale dönerler. Hayvan deyip geçmeyelim, insanların 5 duyusu varsa onların 7-8 duyusu vardır. İnsanların duyamayacağı sesleri ve titreşimleri hissederler ve duyarlar. Örneğin, inekler çok zekidir ama bunu kullanma kapasiteleri yoktur. Konuşamadıkları için derdini anlatamazlar ancak hareketleriyle bunu gösterirler.”