Üreticinin enflasyonu 10 kat birden yükseldi
Mayısta yüzde 0.65 olan yurt-içi üretici enflasyonu haziranda yüzde 6.5'e çıktı. Kasım 2022'den beri dengelenen üretici enflasyonu hizmet tarafındaki katılığa rağmen tüketici fiyatlarını da olumlu etkilemişti. Haziranda durum terse döndü. Temmuz ve ağustosta çarşı pazar zamlanacak.
GAZETE HABERLERİ
Editor
Haziranda yaşanan devalüasyon (TL'deki değer kaybı) kur geçişkenliği ve fiyatlama davranışlarının kura endeksli olması yüzünden enflasyonun ateşini yeniden harladı. Haziranda tüketici enflasyonu yüzde 3.92 olarak hesaplandı. Böylece yıllık tüketici enflasyonu yüzde 38.21 oldu. Son iki aydır yatay seyreden aralık ayına göre hesaplanan fiyat artış oranı da yüzde 15'lerden yükselerek yüzde 20'ye dayandı. Yurt içi üretici fiyatlarındaki seyre baktığımızda tüketici tarafındaki artışın nispeten ılımlı kaldığını görüyoruz. TÜİK'in açıkladığı verilere göre yurt-içi üretici fiyatları endeksi haziranda yüzde 6.5 arttı. Yıllık artış yüzde 40.42 oldu.
ENERJİ İNDİRİMİ KURTARMADI
Yurt-içi üretici fiyatları mayısta yüzde 0.65 oranında artmıştı. Buna göre haziranda on katına sıçradı. Endeks nisanda yüzde 0.81; martta yüzde 0.44; şubatta yüzde 1.56 ve ocakta yüzde 4.15'ti. Ocaktaki zam dalgası dışında geçen yılın aralık ayında yüzde 0.24'lük bir düşüş olmuştu. Kasımdaki artış da yüzde 0.74 ile sınırlı kalmıştı. Üretici enflasyonu tarafında kasımdan mayısa kadarki dönemde eğilim bir önceki yedi aya kıyasla düşüş eğilimindeydi. Bunun tüketici tarafına da yansıması olmuştu. Doğalgaz indirimlerinin de etkisiyle mayısta yüzde 0.04'lük bir enflasyon görüldü. O bakımdan istisna bir ay olsa da önceki iki aya baktığımızda yüzde 2'lerde seyreden bir oran söz konusu idi.
DEVALÜASYON TERSE ÇEVİRDİ
Merkez Bankası'nın Para Politikası Kurulu metninde de vurguladığı üzere hizmet enflasyonunda iyileşme sınırlı kaldı. Elbette bu durum üreticiye nazaran tüketici fiyatlarını aylık bazda daha yukarıda tuttu. Devalüasyon etkisi üretimde maliyetleri artırınca haziranda ibre değişti. Üretici maliyet artışını ürünlere aynı ay yansıtmaya başladı. Üretici fiyatlarındaki artışın ürün fiyatlarına yansımasını İSO İmalat PMI raporunda da gözlemlemiştik: “Anket sonuçlarına göre, girdi maliyetleri ve nihai ürün fiyatlarında önceki aylarda yavaşlayan artışlar, haziran ayında döviz kurunda yaşanan dalgalanmaların etkisiyle yeniden ivme kazandı. Girdi fiyatlarında bir yıla yakın dönemin en hızlı artışı gerçekleşirken nihai ürün fiyatları ise şubat ayından bu yana en yüksek oranda arttı.”
ZAM YAĞMURU BAŞLADI
Haziran 2023 dönemi Market Endeksi verilerini açıklayan Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Bingül Ceviz, “Marketlerde zam yağmuru başladı.” dedi.
Beş farklı il, dokuz farklı market, 350 farklı ürünün bulunduğu, 47 ürün grubu üzerinde yaptıkları araştırmanın sonuçlarını paylaşan Ceviz, “Haziran 2023 döneminde, market sepetindeki ürün fiyatları yeniden artış eğilimine girmiş, Mayıs 2023 döneminde 1.762,81 TL’ye dolan market sepetinin maliyeti, Haziran 2023 döneminde 45.71 TL artışla 1.808,52 TL’ye ulaşmıştır. Haziran 2023 döneminde 350 ürüne ilişkin fiyat ortalamalarındaki değişim yüzde 3.03 olarak gerçekleşti.
Mayıs 2023 döneminde değişimin yüzde -0.42 olduğu dikkate alındığında, market endeksinde sert yönlü hareket kaydedilmiştir. Yukarı yönlü eğilimin nedeninin; seçim sürecinde baskılanan fiyatlar ve seçim sonrası kur, enerji ve asgari ücretteki artış olduğu gözlemlenmektedir.” ifadelerini kullandı.
MARKETLER TAM YANSITMADI
Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi çalışmasının detaylarına baktığımızda haziran ayında devalüasyon etkili fiyat artışlarının çarşı pazara tam yansıtılmadığını gözlemliyoruz. Nitekim marketler özelinde bakıldığında BİM'de yüzde 1.93'lük artış, Migros'ta yüzde 13.31'lük düşüş söz konusu. Yine Carrefour'da da seçilmiş ürünler özelindeki sepet sadece yüzde 0.36 zamlı dolmuş. Fakat Çelikkayalar'da yüzde 10'u aşan ve Şok'ta ise yüzde 7.5'e dayanan bir fiyat artışı gözlenmiş. A101'deki artışlar genel enflasyon ile uyumlu yüzde 3.39'da kalmış. Zincir marketler eldeki stokları bitirmeden fiyat artışı yapmadıklarından haziran ayında esasen yansıma sınırlı kalmış görünüyor. Temmuz ayında yeniden belirlenen asgari ücret ve buna mukabil artan işçi maliyetlerinin etkisini çarşı pazarda göreceğiz. Yine yüzde 25'lik yasal sınır hiçe sayılarak yapılan kira artışları da tüketici fiyatlarındaki konut kalemi üzerinden enflasyonu artırıcı etki yapacak.
KUR ETKİSİ YUKARI YÖNLÜ OLACAK
Enflasyon verilerini yorumlayan Dinamik Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, yıllık enflasyondaki düşüşün kasım ayından beri devam eden ve artık kaybolmaya başlayan baz etkisine dikkat çekti. Liranın zayıflaması yüzünden ithalat fiyatlarındaki artışın etkisiyle yıllık enflasyondaki düşüşün son ayların en küçük seviyesinde gerçekleştiğini ifade eden Erkan, “Burada en önemli husus olarak döviz kurları görünmektedir. Mayıs ayındaki seçimlerden sonra TL, haziran ayında dolara karşı yüzde 20.3 ve avroya karşı yüzde 22.3 değer kaybetmiştir. Sepet bazındaki TL değer kaybı, daha yüksek ithalat fiyatları ve ithal girdi enflasyonu anlamına gelmektedir. Seçim sonrasında döviz kuru tarafındaki müdahalelerin azaltılması ile serbest bir yukarı düzeltme içine girilmesi ve TCMB’nin yüzde 8.5’ten yüzde 15’e gerçekleştirdiği faiz artırımı sonrasında da bu yukarı hareketin devam etmesi itibarıyla yakın dönem TÜFE etkileri yüksek kalabilir.” dedi.
ÜCRET ETKİSİ DEVREYE GİRECEK
“Biz kur tarafındaki yukarı yönlü etkilerin devam edeceğini ve bu etkinin TÜFE’yi önümüzdeki süreçte artıracağını ele alıyoruz.” tespitini yapan Erkan, “Ücret artışlarının da ikinci yarıda TÜFE artırıcı etkileri olacaktır. Liradaki değer kaybına ilave olarak, hükümetin asgari ücrete yüzde 34’lük ara zam yapması ve memur/emekli maaşlarını da yüksek bir şekilde ele alması enflasyonist fiyat baskılarının sürmesine neden olacaktır. Temmuz-ağustos dönemi itibarıyla enflasyonda kademeli yükseliş eğilimine geçilebileceğini düşünüyoruz. Yeni gelen veriler itibariyle, enerji maliyetleri artmamasına rağmen dolar hareketinin daha belirleyici tarafta olacağını düşünüyoruz. Bu kapsamda sene sonu enflasyon beklentimizi de yüzde 40.6 olarak görmekteyiz. Enflasyonun 2024’ün ilk yarısına kadar yüzde 40’ın üzerinde kalmasını bekliyoruz.” ifadelerini kullandı.
EKMEK ZAMMI YANSIMADI KİRA ARTIŞI YÜZDE 75'İ AŞTI
TÜİK verilerine baktığımızda haziranda en çok zamlanan ürün grubu yüzde 11.13 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Bunu yüzde 7.96 ile ulaştırma izledi. Mutfak enflasyonu dediğimiz gıda ve alkolsüz içeceklerdeki artış yüzde 3.02 ile sınırlı kaldı. Yıllık mutfak enflasyonu yüzde 53.92 olarak hesaplandı. Buna göre mutfak genel enflasyonun en az 15 puan üzerinde seyretti. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5'li Düzey) 2023 yılı Haziran ayı itibarıyla, 20 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 6 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 117 temel başlığın endeksinde ise artış gözlendi. TÜİK'in özel kapsamlı göstergelerine baktığımızda taze meyve ve sebzede mayısa kıyasla yüzde 7.68'lik bir artış gözlendi. Antalya Ticaret Borsası'nın açıkladığı hal endekslerinde de bir önceki aya kıyasla domates fiyatında yüzde 1.09'luk düşüşe karşın sebze fiyatları yüzde 10.73 arttı. Meyve fiyatları ise yüzde 2.98 ucuzladı. Hale inen ürün fiyatlarına baktığımızda geçen yıla kıyasla domates yüzde 124; sebzeler yüzde 101 ve meyveler yüzde 118 yukarıda.
TÜİK verisinde Ekmek ve tahıllardaki artış yüzde 1.41'de kaldı. Temmuzda ise ekmeğe zam geldi. Önümüzdeki ay bunun enflasyona etkisini verilerde gözlemleyeceğiz. Kira artışının haziranda yüzde 5.80 olduğu, yıllık artışın da yüzde 75.91'e çıktığı görülüyor.
