Henry Kissinger: Koronavirüs salgını dünya düzenini ilelebet değiştirecek
ABD yeni bir çağ için acil planlama çalışmalarına başlarken, vatandaşlarını bu hastalıktan korumalıdır.
Kovid-19 salgınının gerçeküstü atmosferi akla Bulge Savaşı sırasında 84'ncü Piyade Tümeni'ndeki genç bir delikanlı olarak nasıl hissettiğimi hatırlatıyor. Şimdi, 1944’un sonlarında olduğu gibi, herhangi bir kişiye değil ama rastgele ve yıkarak vuran tam oluşmamış bir tehlikeye yönelik bir duygu var. Ancak o uzak zaman ve bizim zamanımız arasında önemli bir fark var. Amerikan dayanıklılığı temel bir ulusal amaç ile güçlendirildi. Şu anda, bölünmüş bir ülkede, benzeri görülmemiş bir önem ve küresel boyuttaki bir engelin üstesinden gelmek için etkili ve ileri görüşlü bir hükümet gerekmektedir. Toplumsal güvenin sürdürülmesi sosyal dayanışma, toplumların birbirleriyle ilişkileri ve uluslararası barış ve istikrar için çok önemlidir.
Uluslar kurumlarının felaketi öngörebildiği, etkisini önleyebildiği ve istikrarı yeniden sağlayabildiği inancına tutunur ve gelişir. Kovid-19 salgını bittiğinde, pek çok ülkenin kurumları başarısız olarak algılanacaktır. Bu yargının nesnel olarak adil olup olmadığı önemsizdir. Gerçek şu ki, dünya koronavirüsten sonra asla aynı olmayacaktır. Şimdi geçmişi tartışmak sadece yapılması gerekeni yapmayı zorlaştırır.
Koronavirüs benzeri görülmemiş bir ölçek ve vahşilikle vurdu. Hızla yayılıyor ve büyüyor: ABD’deki vakalar her beş günde bir ikiye katlanıyor. Bu yazının yazıldığı şu sırada henüz bir tedavi yok. Tıbbı malzemeler dalga dalga büyüyen vakalarla baş etmek için yeterli değil. Yoğun bakım üniteleri yenik düşme eşiğinin de ötesinde. Test, bırakın yayılmasını tersine çevirmek enfeksiyonun kapsamını belirleme görevi için yetersiz. Başarılı bir aşı 12 ila 18 ay arası bir uzaklıkta.
ABD yönetimi anlık bir felaketten kaçınmak için iyi çalıştı. Nihai test ise, virüsün yayılmasını kontrol altına almak ve ardından da durumu Amerikalılarda kendilerini yönetme kabiliyetine olan güveni koruyan bir şekilde tersine çevirmek olacaktır. Ne kadar geniş ve gerekli olursa olun, kriz çabası koronavirüs sonrası düzene geçiş için paralel acil bir girişim başlatma görevini ortadan kaldırmamalıdır.
Liderler krizle büyük ölçüde ulusal temelde ilgileniyorlar ancak virüsün toplumu çözücü etkisi sınırları tanımıyor. İnsan sağlığına yönelik bu saldırı geçici olmakla birlikte, açığa çıkardığı siyasi ve ekonomik kargaşa nesiller boyunca sürebilir. Hiçbir ülke, hatta ABD bile, tamamen ulusal bir çabayla bu virüsün üstesinden gelemez. Anın gerekliliklerinin ele alınması işbirlikçi küresel bir vizyon ve programla birleştirilmelidir. Eğer ikisini birlikte yapamazsak, her birinin en kötüsü ile karşılaşacağız.
Marshall Planı ve Manhattan Projesi’nin geliştirilmesinden dersler alan ABD, uç alanda büyük çaba sarf etmek zorundadır. Birincisi, bulaşıcı hastalığa karşı küresel dirençlilik sağlayın. Tıp biliminin çocuk felci ve çiçek hastalığının kökünü kurutma gibi zaferleri ya da yapay zekâ aracılığı ile istatiksel-teknik tıbbi teşhis harikalarının ortaya çıkışı, bizi tehlikeli bir gönül rahatlığına sürükledi. Büyük popülasyonlarda enfeksiyon kontrolü ve uygun aşı için yeni teknikler ve teknolojiler geliştirmek zorundayız. Şehirler, eyaletler ve bölgeler sürekli olarak depolama, ortak planlama ve keşif aracılığı ile halklarını salgınlardan korumaya hazırlanmalıdırlar.
İkincisi, dünya ekonomisindeki yaraları iyileştirmeye çalışın. Küresel liderler 2008 mali krizinden önemli dersler çıkardılar. Mevcut ekonomik kriz çok daha kompleks: Koronavirüsün serbest bıraktığı kasılma, hızı ve küresel boyutu ile, tarihte bilinen hiçbir şey benzemiyor. Sosyal mesafe, okulların ve işletmelerin kapatılması gibi gerekli halk sağlığı önlemleri ekonomik ıstıraba katkıda bulunuyor. Programlar yaklaşmakta olan kaosun dünyanın en savunmasız nüfusları üzerindeki etkilerini iyileştirmeye çalışmalıdırlar.
Üçüncüsü, liberal dünya düzeninin ilkelerini koruyun. Modern hükümetin kuruluş efsanesi bazen despotik bazen de hayırsever ancak insanları dış düşmanlardan koruyacak kadar güçlü yöneticiler tarafından korunan duvarlarla çevrili bir şehirdir. Aydınlanma düşünürleri meşru devletin amacının insanların temel ihtiyaçlarını -güvenlik, düzen, ekonomik refah ve adalet- sağlamak olduğunu savunarak bu kavramı yeniden şekillendirdiler. Bireyler bunları kendi başlarına güven altına alamazlar. Salgın, refahın küresel ticarete ve insanların hareketine bağlı olduğu bir çağda etrafı duvarla çevrili şehrin ayılmasına, anakronizme neden oldu.
Dünya demokrasilerinin kendi aydınlanma değerlerini savunması ve sürdürmesi gerekir. Gücü meşruiyetle dengelenmesinden küresel bir geri çekilme sosyal sözleşmenin hem ulusal hem de uluslararası alanda dağılmasına neden olacaktır. Yine de bu bin yıllık meşruiyet ve güç meselesi, Kovid-19 vebasının üstünden gelme çabaları ile aynı anda çözülemez. Sınırlama bütün taraflarda gereklidir, hem ulusal hem de uluslararası siyasette. Öncelikler belirlenmelidir.
Bulge Savaşı’ndan artan refah ve gelişmiş insan onuruna sahip bir dünyaya geçtik. Şimdi çığır açan bir dönemde yaşıyoruz. Liderler için tarihi zorluk geleceği inşa ederken krizi yönetmektir. Başarısızlık dünyayı ateşe verebilir.
