Hızlı teslimata karşı güvenli çalışma hakkı

Kurye Hakları Derneği 2023 yılı ölümlü motokurye kazaları raporunu yayınladı. Buna göre geride kalan yılda en az 68 motokurye çalışırken yaşamını yitirdi. Rapor, motokuryeliğin güvencesiz ve denetimsiz bir meslek olduğu gerçeğini bir kez daha gözler önüne serdi.

Kurye Hakları Derneği Başkanı Mesut Çeki, son 3 yılda daha da görünür hale gelen motokurye ölümlerine karşı kuryelerin acısını, öfkesini, tepkisini nasıl dile getirdiğini anlattı. “Ölmek istemiyoruz” denilerek yapılan basın açıklamalarına, cenaze konvoylarına değinen yazıda hem yas tutan hem de yaşam haklarını savunan kuryelerin mücadelelerine değinildi.

Ölümler yaş grubuna göre incelendiğinde 2’si 15 yaşında olmak üzere 3 çocuk, 19-28 yaş aralığında 35, 29-50 yaş aralığında 22, 51-63 yaş aralığında ise 3 moto kuryenin yaşamını yitirdiği görüldü.

Ölümlerin sıklaştığı aylar ise ekim, aralık ve ocak oldu. Yağışlı, sisli ve yer yer karlı havalarda yeterli ekipman sağlanamamasının kaza ve ölümleri arttırdığı tespiti yer aldı.

Raporda firmalara göre ölümler de paylaşıldı. 7 Trendyol, 6 Fiyuu Tıkla Gelsin, 8 Yemek Sepeti, 3 Getir, 2 Vigo, 2 Paket Taksi, 1 Dominos, 1 Paketle, 3 Evrak kuryesi yaşamını yitirdi. Yaşamını yitiren 2 kuryenin ise hangi firmada çalıştığı öğrenilemedi. Yaşamını yitiren kuryelerin 33’ünü restoran kuryeleri, 33’ünü esnaf kuryeler oluşturdu.

En az 26 şehirde ölümlü moto kurye kazası meydana geldi. İstanbul’da en az 23, İzmir’de 7, Ankara’da 5 moto kurye öldü.

ESNAF KURYELER KADERİNE TERK

Sahadan elde edilen gözlemlere göre “mahalle arası” olarak ifade edilen işletmelerde işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin önemli ölçüde alınmadığı, bezdirinin (mobbing) yaygın olduğu belirtildi. Bu nedenle restoran kuryeliğinde ölümlü iş kazaları verilerine ulaşmanın zor olduğu kaydedilirken esnaf kuryelik modelinin de güvenceli ve güvenli bir çalışma yaşamı sunmaktan uzak olduğu ifade edildi. Raporda şunlar yer aldı:

“Esnaf kuryeler birçok konuda olduğu gibi işçi güvenliği ve sağlığı noktasında da yalnızlaştırılmakta ve kaderlerine terk edilmektedir. Esnaf kurye olarak çalışırken yaşamını yitiren kuryelerin çoğunluğunun Yemek Sepeti, Trendyol Go, Fiyuu Tıkla Gelsin’de olduğunu görüyoruz. Esnaf kurye çalıştıran şirketler içinde en çok bu şirketlerinin kuryelerinin yaşamını yitiriyor olması şirketlerin, kuryelerin insan haklarına dair yükümlülüklerini tartışmaya açmalıdır ki buna mahkûm edilmelidirler. ‘Paket başı, bonus, alevli saatler’ ile ne kadar paket atarsan hatta ne kadar ‘hızlı’ paket atarsan o kadar kazanırsın sistemi sadece gelir-gider bağlamında değil, iş(çi) güvenliği ve sağlığı açısından da değerlendirilmeyi hak etmektedir.”

TALEP ÇOK TEHLİKELİ MESLEK STATÜSÜ

Ölümlerin önüne geçilebilmesi için sorunların kapsamlı bir şekilde araştırılması ve bütünlüklü olarak ele alınması gerektiğine işaret edilen raporda farklı düzeylerde çok sayıda aktöre görev ve sorumluluklar düştüğü vurgulandı. Mesleğin “çok tehlikeli meslekler” sınıfına dahil edilmesi, çalışma koşullarının denetlenmesi, mesleki yeterlilik ve güvenli sürüş belgesi olmayan kuryelerin çalıştırılmaması çözüm önerileri arasında yer aldı. İnsana yakışır çalışma koşulları ve trafiğin motosiklet sürücülerine uygun hale getirilmesi, motosikletlerin diğer araç sürücüleri tarafından fark edilmesinin önemine dikkat çekildi. “Motorcu dostu bariyer” talebi yinelendi. Öne çıkan çözüm önerilerinde şunlar yer aldı:

MEDYADA FARKINDALIK SÖZLEŞMELERDE ŞEFFAFLIK

Hızlı teslimat taahhütlü reklamların yasaklanması, medyada güvenli teslimat vurgusunun öne çıkarılarak kurye ölümleri hakkında farkındalık yaratan haber içeriklerine yer verilmesi,

Şirketler ve işletmelerin, kuryelere insanca yaşayabileceği bir ücret vermesi; prim, bonus ve alevli saatler gibi işçi güvenliğini tehlikeye atan yöntemlerden vazgeçmesi,

Sigortasız ve ehliyetsiz kurye çalıştırılmaması; kendi hesabına çalışan esnaf-kuryeler ile şirketlerin yaptığı sözleşmelerin motokuryeleri güvencesizleştiren maddelerden arındırılması,

Paket başı değil saat başı ücretlendirmenin yapıldığı, işçi sağlığı ve güvenliği sorumluluğunun işverenlerin üstlendiği ve kuryelerin de söz sahibi olduğu şeffaf sözleşmeler,

Motokurye ölümlerine dair davalarda etkin soruşturmaların yapılması.