Hollanda’da sürücüler uyuşunca yola çıktı

AHMET KORKMAZ

Bu yılın ilk dört ayında alkollü yakalanan sürücü sayısı 13 bin 567’ye ulaştı. Emniyetten yapılan açıklamada, “Artan rakamlara ilgili kesin bir yorum yapmak zor. Uyuşturucu madde etkisi altında araç kullanan sürücülerin sayıları arttığı kesin. Örneğin, geçen yıl toplam 31.605 sürücü yakalandı ve üçte birinden biraz fazlası uyuşturucu kullanan sürücüydü. Alkollü sürücülerin oranı nispeten düşüyor” ifadeleri kullanıldı.

2017 yılında değiştirilen yasalarla, uyuşturucu etkisinde trafiğe çıkan sürücüler daha sıkı denetlenmeye başlandı ve bu alanda geliştirilen cihazlar sayesinde (tükürük testi) kontrollerin daha hızlı yapılması sağlandı.

Sürücülerin araç sürme eylemi sırasındaki algı, dikkat, bilinç süreçleri, sürücü kişiliği, risk alma davranışı, sürücülerin tutumları ve duyguları alanında uzman araştırmacı Trafik Psikoloğu Gerard Tertoolen yaptığı açıklamada, “Artan rakamlar toplumda artan uyuşturucu kullanımıyla ilgili olabileceği gibi, sürücülerin yakalanma olasılıklarının daha düşük olduğunu zannetmesinden dolayı da olabilir.” dedi. Alkol denetimlerine karşı büyük bir korku olduğunu ve genellikle bundan endişe duyduğunu kaydeden Tertoolen; "Uyuşturucu cihazları artık o kadar iyi geliştirildi ki, uyuşturucu kullanımının tanımı çok kolaylaştı.” açıklamasında bulundu.

UZMANLAR, UYUŞTURUCU(LAR) ALKOL GİBİ DEĞİLDİR DİYOR

"Akşamdan içtim, sabaha bir şey kalmaz” mantığının uyuşturucuda geçerli olmadığını ve vücudun uyuşturucuları o kadar kolay atamadığını belirtiliyor. Aradan zaman geçmiş olsa da uygulanan tükürük testi ile sürücünün uyuşturucu etkisi altında direksiyon başına geçip geçmediği tespit edilebiliyor. Polis kayıtlarına göre, uyuşturucu etkisi altında araç sürücülerinin en fazla Güney Hollanda bölgesi ve uyuşturucu etkisi altında ehliyetini kaybeden sürücüler açısından bakıldığında Limburg ve Groningen bölgelerinin öne çıktığı görülüyor.

HOLLANDA POLİSİNİN BAŞI DERTTE

Son zamanlarda trafikte ağır kazalara neden olan sürücülerin Narkoz gazı (N2)) kullandığı tespit edildi.  Narkoz gazı kullanan sürücüler polis tarafından kolayca kontrol edilemiyor. Sürücülerin söz konusu gazı kullandığı bilinse de gaz uçucu bir madde olduğu için henüz bunu ölçebilecek bir cihaz veya metot bulunmuyor. Eğer bir kaza sonunda aracın içinde sürücünün kullandığı gazın tüpü bulunduysa kazada muhtemelen bunun rol oynamış olabileceği ihtimaliyle daha ağır ceza verilebiliyor.

Narkoz gazı nedir?

Narkoz gazı (N2O) basınç altında sıvılaşan ve çok farklı isimle bilinen bir gazdır. Azot protoksit, nitrogen protoksit veya güldürücü gaz- gülme gazı adıyla da bilinir. Bunun nedeni az miktarda solunduğunda sinir gevşetici ve rahatlatıcı etkisinin gülmeye sebep olmasıdır.

Sıvı ya da gaz formunda olan narkoz gazı kullanım alanı hayli geniş gazlardan biridir. Renksiz, hafif hoş kokulu olan narkoz gazı oksijensiz ortamda uzun süre solunduğunda öldürücü etki gösterebilir. Tehlikeyi ortadan kaldırmak için kişi hemen temiz havaya çıkarılmalıdır. Eğer solunum durmuşsa suni teneffüs yapılması gerekir.

HOLLANDA'DA UYUŞTURUCU SERBEST Mİ?

Hollanda uyuşturucu alanında uyguladığı farklı politikalar nedeniyle tüm dünyada eleştirilere uğramış, kimi zaman da övgüler almıştır. Hollanda uyuşturucunun cenneti olarak bilinmektedir. Hollanda hakkında yaygın olan bilgi, bu ülkede uyuşturucu maddelerin serbest olduğu biçimindedir.* Hollanda’da temel strateji zararın azaltılması ya da riskin minimize edilmesi adı verilen politikalardır. Bütün politika bu temel strateji çerçevesinde şekillendirilmiştir. Hollanda’da sadece esrar satışı serbesttir. Ancak buradaki serbestlik ilginç bir anlam taşımaktadır ve esrar satmak yasak değildir. Böyle bir kaçamak yol aslında Avrupa Birliği nedeniyle getirilmiştir denebilir. Esrar “Coffee Shop” adı verilen dükkanlarda satılmaktadır. Bu dükkanlar sadece bunların satışından sorumludur, 18 yaşından küçüklere esrar satamazlar. Bir müşteriye toplam 5 gram esrardan fazla satmazlar. Hollanda’da bin 200 tane “Coffee Shop” olduğu bildirilmektedir. 

HOLLANDA NEDEN ESRARI SERBEST BIRAKMIŞTIR?

Esrarın serbest bırakılmasından önce bu ülkede esrarın özellikle genç nüfus arasında kullanımının çok yaygın olması (%20 civarlarında), yasağın anlamını yitirdiği düşüncesine yol açmıştır. Öte yandan esrar piyasasını, diğer maddelerden özellikle eroin ve kokain piyasasından ayırmak temel amaçtır. Böylece esrar kullanıcısının eroin ya da kokainle yüz yüze gelmesi önlenmeye hedeflenmektedir. Bunu da başardıklarını, yaptıkları bazı çalışmalarda eroin kullanım yaygınlığının Almanya’ya kıyasla daha yavaş arttığını göstererek iddia etmektedirler. Öte yandan, esrar kullanımının bağımlılık yaptığını ve Hollanda için bir sorun olduğunu da göz ardı etmediklerini belirtmektedirler. Eroin ve kokain satılması Hollanda’da yasaktır. Ancak kullanıcıların gereksinimlerini karşılamaları için, polisin küçük satıcılarla değil, büyük kaçakçılarla uğraşmayı seçtiği de aşikardır. Hollanda, eroin kullanıcıları için, yaygın olarak “low threshold” denen bir metadon programı uygulamaktadır. Bu programda eroin kullanıcısı hiçbir şart olmadan metadon kullanabilmektedir. ABD’de olduğu gibi katı kurallar yoktur. Kullanıcı kişi için bir doz belirlenmekte ve belirli saatlerde kullanıcı ilacını almaktadır. Merkezlere ulaşımın güçlüğü göz önüne alarak, metadon minibüsleri oluşturulmuştur. Bunlar çeşitli semtlere giderek, kayıtlı olan kullanıcılara bu hizmeti sunmaktadır. Kayıtlı olan ancak bir nedenle merkeze ya da minibüse gelemeyen kullanıcılara ise eve servis yapılmaktadır. Yine kayıtlı eroin kullanıcıları için, eroinlerini kullanabilecekleri güvenli ve sağlıklı ortamlar yaratılmaya çalışılmıştır.

İki binden fazla eroin kullanıcısına yönelik olarak yasal eroin dağıtımı programı uygulanmaktadır. Bu kişiler, eski ve kronik kullanıcılardır. Yakın dönemde yaygınlaşmaya başlayan ecstasy kullanımı için Hollanda’nın geliştirdiği politikalar yine ilgi çekicidir. Bunlardan bir tanesi Eindhoven belediyesi tarafından geliştirilen ve ecstasy’nin fazla miktarda kullanılmasını önlemek amacıyla ecstasy kullanıldığı bilinen gençlerin hafta sonu partilerinin süresini kısaltmaktır. Böylece ecstasy hapı, -bir veya ikiden- fazla kullanılamamakta ve ecstasy’e bağlı ölümler azaltılmaktadır. Bir diğer önlem ise, satıcıların ecstasy adında kişiye zarar verici başka hapların satışını engellemek için, diskoların önünde ecstasy’nin gerçek olup olmadığını tespit eden ekiplerin oluşturulmasıdır. Zararın Azaltılması programlarını uygulayan Hollanda’dan bazı bilgiler aşağıda verilmiştir (Brink, 1995).

1. Bağımlılarla sağlık ve sosyal hizmet kurumlarının ilişkisi yüksek düzeydedir. Bağımlıların %80’inin bu kurumlarla ilişki içinde olduğu gösterilmiştir.

2. Madde kullanıcılarının %17’si suç işlemiştir.

3. Madde kullanıcılarının yaş ortalaması yükselmiş, 22 yaş altı kullanıcıların oranı azalmıştır.

4. HIV enfeksiyonu olanların oranı %30 iken, Zararın Azaltılması programlarının uygulandığı 5 yıl içinde bu oranda herhangi bir artış gözlenmemiştir.

HOLLANDA'DAKİ UYGULAMALARIN DİĞER ÜLKELERE ETKİSİ

Madde kullanımını tamamen bırakmaya yönelik tedavi uygulayan kurumlara başvuru oranında artış vardır. Hollanda’da uygulanan politika, kendi gerçeği içinde tutarlı gözükmektedir. Hollanda dünyada tek başına yaşayan bir ülke değildir. Uygulanan bu politikalara en büyük eleştiri komşu ülkelerden özellikle Belçika ve Fransa’dan gelmektedir. Çünkü bu ülkeye yönelik bir uyuşturucu madde turizmi vardır. Uyuşturucu madde kullanıcıları özellikle hafta sonları Hollanda’ya akın etmekte, uyuşturucuyu yanlarına alıp kendi ülkelerine götürmektedir. Rotterdam ve Brüksel arası trenle iki saattir. İki saat içinde esrarın serbest olduğu bir ülkeden çıkıp, yasak olduğu bir ülkeye geçiyorsunuz. Rotterdam’da yüksek doz eroinden ölenlerin büyük çoğunluğu Hollanda vatandaşı değildir. Hollanda’daki uygulamalar diğer ülkeleri de esrarı serbest bırakamaya mecbur etmektedir. Hollanda hükümeti bu turizm için önlemler aldığını söylese de bu ülkenin böylesi garip bir turizmden önemli kazanç elde ettiği de açıktır.

MADDE ETKİSİ ALTINDA ARAÇ KULLANIMINA İLİŞKİN SINIRLAMALAR

Madde etkisi altında araç kullanımı durumunda Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Fransa, Portekiz, Hırvatistan, Slovenya, Estonya ve Litvanya gibi ülkelerde sürücülere sıfır tolerans uygulanmaktadır. İngiltere, İrlanda, İspanya, İtalya, Avusturya, Macaristan ve Hollanda gibi ülkelerde ise sürücü fonksiyonunun kullanılan maddeden ne kadar etkilendiğine göre sürücüler değerlendirilmektedir. Almanya ve Finlandiya gibi diğer bazı ülkelerde ise bu iki yaklaşım (sıfır tolerans ve sürüşün maddeden etkilenme durumu) beraber kullanılmaktadır (EMCDDA 2009). Bununla birlikte bazı ülkelerde, kullanımı o ülkelerde yasal olan bazı uyuşturucu maddelerin sürüş açısından kan düzeylerinin sınırının ne olması gerektiğini belirlemeye yönelik yapılan çalışmalar bulunmaktadır. Aynı zamanda madde etkisi altında araç kullanımından yakalanan sürücülerin kan madde oranlarından elde edilen verilerden de sürüşün ne kadar etkilendiği değerlendirilebilmektedir.

Hollanda'da ilgili kanunlara göre sürücülerin alkol veya uyuşturucu etkisinde iken araç kullanmaları yasaktır. Aksi yönde davranan sürücülere, para ve ehliyete el koyma cezaları verilir. Gerekli hallerde sürücü hakkında trafikten menetme istemi ile dava açılabilir.

Geçmişte trafikte uyuşturucu kontrolü ancak polisin sürücüden şüphelendiği durumlarda sağlık kuruluşlarında yaptırılabiliyordu. Teknolojik gelişmeler artık uyuşturucu kontrolünün de alkol kontrolü gibi basit bir işlem haline gelmesini sağladı.

Trafikte uyuşturucu testi yapabilen teknik cihazlar, ayakta alınan tükürük örneğinden sürücünün uyuşturucu kullanıp kullanmadığını birkaç dakika içinde analiz edebiliyor. Trafik ekiplerince kullanılan uyuşturucu test cihazları tek tükürük örneğinden, sürücünün son 48 saatte uyuşturucu kullanıp kullanmadığını analiz edebiliyor. Cihazlar 18 ayrı uyuşturucu türünü belirleyebiliyor.

KAYNAKLAR:

1. https://www.pzc.nl/auto/aantal-rijders-onder-invloed-schiet-omhoog~aa1a2eb8/

2. https://www.blikopnieuws.nl/nieuws/291292/lachgas-en-verkeer-levensgevaarlijke-combinatie.html

3.https://www.diken.com.tr/almasi-kolay-fiyati-ucuz-hollandada-gulme-gazi-satislari-iki-yilda-yuzde-400-artti/

4. Korkmaz, A.  Rijden onder invloed van alcohol en drugs/gevolgen, blz. 160-240 (Leiden, 2001)