Üretim ve istihdam azaldı
Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 2,5 ile beklentilerin altında büyüdü. Sanayi üretimi yıllık bazda yüzde 1,8 daraldı. Piyasa koşullarının etkisiyle sanayide yeni siparişler üst üste 14’üncü ay geriledi. Durum, imalat sanayinde üretimin, istihdamın ve satın almanın azalmasına yol açtı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın ikinci çeyreğine (nisan-haziran dönemi) ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Buna göre, Türkiye ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 2,5 büyüme kaydetti. Sıkılaşma politikalarının etkisi büyüme ivmesinin yavaşlamasına yol açtı. Büyüme oranı beklentilerin altında kaldı. AA Finans Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, bu yılın ikinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 3 büyüyeceğini öngörmüştü.
İkinci çeyrekte sanayi üretimi yıllık bazda yüzde 1,8 daraldı. Böylelikle 2022 yılının dördüncü çeyreğinden bu yana en kötü sanayi performansı görüldü. Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları ikinci çeyrekte yıllık olarak yüzde 1,6 arttı. İç tüketimde salgın yılı olan 2020'den bu yana en düşük büyüme performansı izlendi.
EN YÜKSEK KATKI YİNE TÜKETİMDEN
Ana gruplara bakıldığında yılın ikinci çeyreğinde tüketim tarafındaki yavaşlamaya rağmen yine en yüksek katkı tüketimden geldi. Hanehalkı tüketimi yüzde 2,5'lik büyümeye 1,3 puan katkı verdi. Net ihracat da bu dönemde 1,3 puanlık katkı sundu. Kamu harcamaları ve yatırımların katkısı 0,1'er puanda kalırken, stoklar büyümeden 0,2 puan sildi.
Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, ikinci çeyrekte cari fiyatlarla geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 78,6 artarak 9 trilyon 949 milyar 792 milyon lira oldu. GSYH'nin ikinci çeyrek değeri cari fiyatlarla dolar bazında 308 milyar 158 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.
EN YÜKSEK ARTIŞ HİZMETTE
GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, yılın ikinci çeyreğinde geçen yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 7,4, inşaat yüzde 6,5, tarım sektörü ile gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3,7'şer, bilgi ve iletişim faaliyetleri ile finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 3,4'er, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,2'şer, hizmetler yüzde 2,9, meslek, idari ve destek hizmetleri faaliyetleri yüzde 0,6 arttı.
Söz konusu dönemde sanayi sektörü faaliyetleri ise yüzde 1,8 azaldı. Böylece, Türkiye ekonomisi Kovid-19 salgını tedbirlerinin uygulandığı 2020 yılının ikinci çeyreğinden sonra üst üste 16 çeyrek büyümüş oldu.
Yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 1,6 yükselirken, devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 0,7, gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 0,5 artış kaydetti.
İŞ GÜCÜ ÖDEMELERİ YÜKSELDİ
Mal ve hizmet ihracatı, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 0,04 artarken ithalatı yüzde 5,7 azaldı.
İş gücü ödemelerinde söz konusu dönemde yüzde 112,4, net işletme artığı/karma gelir yüzde 47,7 artış gösterdi. İş gücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 33,8 iken bu oran 2024'te yüzde 40,8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 44,6 iken yüzde 37,4 oldu.
‘İÇ TALEP DAHA AZ KATKI VERDİ’
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yılın ikinci çeyreğine ilişkin büyüme verilerini değerlendirdi.
Bakan Şimşek, yazılı açıklamasında, kırılganlıkların önemli ölçüde azaltıldığı zorlu bir dönemin geride bırakıldığını belirterek, "Öncü göstergeler yılın üçüncü çeyreğinde büyümede dengelenmenin sürdüğüne işaret ediyor. 2024 yıl genelinde iç talebin büyümeye daha az katkı verdiği dengeli bir büyüme kompozisyonu öngörüyoruz." ifadelerini kullandı.
Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yıllık yüzde 2,5 büyüdüğünü ve böylece yılın ilk yarısında büyümenin yüzde 3,8 olduğunu vurgulayan Şimşek, yıllıklandırılmış milli gelirin ikinci çeyrek itibarıyla 1,2 trilyon doları aştığını bildirdi. Şimşek, takvim ve köprü günlerinin ekonomik aktiviteyi etkilediği ikinci çeyrekte ekonominin yüzde 23'ünü oluşturan sanayi sektörünün daraldığına, sanayi hariç diğer tüm sektörlerde büyümenin devam ettiğine dikkati çekti.
‘BÜYÜMEDE DENGELENME’
Ekonomide dengelenmenin sürdüğünü ve iç talebin büyümeye verdiği katkı 1,2 puana gerilerken net dış talebin pozitif katkısı 1,3 puan olduğunu aktaran Şimşek, şu değerlendirmede bulundu:
"İşsizlik oranının yüzde 8,8 ile yatay seyrettiği ikinci çeyrekte istihdamın geçen yılın aynı dönemine göre 1,2 milyon kişi, bir önceki çeyreğe göre 205 bin kişi arttı. Öncü göstergeler yılın üçüncü çeyreğinde büyümede dengelenmenin sürdüğüne işaret ediyor. 2024 yıl genelinde iç talebin büyümeye daha az katkı verdiği dengeli bir büyüme kompozisyonu öngörüyoruz. Öngörülebilir ve uluslararası normlara uygun politikalarımız ekonomimizi güçlendiriyor. Büyümede dengelenme başladı, cari açık daraldı, risk primi azaldı, dış kaynak girişleri arttı, rezervler iyileşti ve dezenflasyon sürecine girdik."
Şimşek, yakın zamanda 2025-2027 dönemi Orta Vadeli Program'ın (OVP) kamuoyuyla paylaşılacağının bilgisini vererek şunları kaydetti:
"İyileşen güven ve istikrar ortamını pekiştirmek ve program hedeflerimize ulaşmak için adımlarımızı kararlılıkla atmaya devam edeceğiz. Öncelikli amacımız olan kalıcı fiyat istikrarını sağlayarak sürdürülebilir büyümenin zeminini sağlamlaştıracak, katma değerli üretimi, istihdamı, yatırımı ve ihracatı destekleyerek büyümenin potansiyelini ve vatandaşlarımızın refahını artıracağız."
İŞ DÜNYASI BÜYÜME RAKAMLARINI DEĞERLENDİRDİ
İş dünyası temsilcileri yılın ikinci çeyreğine ilişkin büyüme verilerini değerlendirdi. Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın, "Lokomotif sektörlerde artışın gözlenmesi iyi bir veri olmasına karşın sanayi sektörünün yüzde 1,8 azalması finansman açısından bu sektörümüzün desteklenmesi ve çağrılarına daha çok kulak verilmesini gerektiriyor.
"Rota belli, dengeli ve sürdürülebilir bir büyümeye doğru ilerliyoruz. Rasyonel ve şeffaf politikalar yürütüldükçe, sahadan gelen çağrılara kulak verildikçe arzulanan ekonomik getiriler de beraberinde gelmeye devam edecektir." dedi.
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Mahmut Asmalı da büyümenin kompozisyonuna bakıldığında parasal sıkılaşmanın etkisiyle iç talebin katkısının ivme kaybettiğini ve 1,2 puana gerilediğini belirten Asmalı, "Bu dönemde net dış talebin de büyümeye katkısı 1,3 puan olmuş, yatırımların 0,1 puanlık cüzi etkisiyle birlikte genele yayılan bir büyüme görüntüsü ortaya çıkmıştır." değerlendirmesini yaptı.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak da 2024'ün ikinci çeyreğindeki yüzde 2,5 büyümenin enflasyonla mücadele ve ekonomide sıkılaşma adımları kapsamında bir nebze beklentilerin altında kalarak piyasalarda gözlemlenen yavaşlamayı teyit ettiğini dile getirdi.
