Irak işaret fişeğini yaktı: Batı Asya’da dolardan kurtulma iradesi güçleniyor

Irak hükümeti, 14 Mayıs’ta Amerikan doları ile işlem yapılmasının yasaklandığını duyurdu. Irak İçişleri Bakanlığı, “Irak’ta dinar millî para birimidir. Döviz yerine dövizle işlem yapma taahhüdünüz, ülkenin egemenliğini ve ekonomisini güçlendiriyor.” açıklaması yaptı. Irak dinarı haricindeki para birimleriyle işlem yapan herkesin önce para cezası, tekrar etmesi hâlinde hapis cezası ile karşı karşıya kalacağı belirtilirken, “Irak dinarı ve ekonomisini baltalamaya çalışan herkesten hesap sorulacak.” denildi.

Böylece Batı Asya’da uzun yıllardır zayıflayan milli paraların yerine doların tercih edildiği kısır döngü kırılmaya başladı. Bölgedeki üst düzey siyasetçilerin açıklamaları, doların bölgedeki hakimiyetinin azalmasının genel bir eğilim olduğuna işaret ediyor.

KISITLAMA YASAĞI TETİKLEDİ

ABD’li yetkililer, yaptırım uygulanan ancak pek çok Iraklı siyasetçinin örtülü olarak desteklediği İran’a Irak üzerinden çok fazla nakit dolar sokulmasından endişe duyuyordu. Buna mukabil Irak’a dolar girişini zorlaştırmaya yönelik adımlar atıldı. Engellemelerin yol açtığı dolar kıtlığı, ABD para birimine sabitlenmiş olan Irak dinarının değerinde olumsuz dalgalanmalara yol açtı. Irak hükümetinin buna yanıtı, geçen hafta ilan edilen dolar yasağı oldu. Şubat ayında Irak zaten yine kısmen döviz krizinin etkisiyle Çin ile ticaretini dolar yerine yuan ile yapacağını açıklamıştı.

BÖLGE ÜLKELERİNDE ALTERNATİF ARAYIŞI

Suudi Arabistan Maliye Bakanı, bu yılın başında ülkesinin Avro ve Çin para birimi yuan da dahil olmak üzere farklı para birimleri kullanarak petrol satmaya açık olduğunu duyurdu. Birleşik Arap Emirlikleri de Hindistan ile ticaretin Hint para birimi rupisi ile yapacağını açıkladı. Japon para birimi yen cinsi tahvil ihraç eden Mısır ise yuan cinsinden tahvil ihraç etmeyi planladığını bildirdi.

Ayrıca Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Cezayir, ve Bahreyn gibi Ortadoğu ülkeleri, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu ve jeopolitik bir blok olan BRICS’e katılmak istediklerini açıkladılar. Rusya, bu ittifakın haziran ayında yapılacak toplantısında üyeler arasında sınır ötesi ticaret için yeni bir tür para biriminin oluşturulmasının tartışılacağını duyurdu.

DOLARIN BAŞ AŞAĞI DÜŞÜŞÜ

BAE, 2021’den bu yana İsviçre merkezli Uluslararası Ödemeler Bankası tarafından yürütülen bir pilot projede de yer alıyor. Bu proje, doları devre dışı bırakabilecek dijital, sınır ötesi ödemeleri inceliyor. Projede Tayland, Hong Kong ve Çin de yer alıyor.

Amerikan dolarına alternatif arayışları, Batı medyasının da gündeminde. New York Times, “Doların hakimiyeti tehlikede mi?” başlığıyla gelişmeleri mercek altına alırken Financial Times “Çok kutuplu para birimi dünyasına hazırlanın” çağrısında bulundu. Bloomberg ise gelişmeleri “Dedolarizasyon nefes kesici hızda gerçekleşiyor.” sözleriyle değerlendirdi.

Bloomberg’in haberine göre dolar 1970’li yılların sonunda dünya genelindeki resmi döviz rezervlerinin yüzde 85’ini oluşturuyordu. Bu oran, 2001 yılında yüzde 73’e, günümüzde ise yüzde 58’e geriledi.

YAPTIRIMLARA KARŞI ÖN ALMA HAMLELERİ

Mart ayında Suudi Arabistan Enerji Bakanı Abdülaziz bin Salman, herhangi bir ülkenin Suudi petrol ihracatına Rusya’ya yapıldığı gibi bir fiyat sınırlaması getirmeye çalışması halinde, ülkesinin artık bu ülkeyle ticaret yapmayacağını söyledi. Bir gün sonra Cezayir enerji bakanı da aynı endişe nedeniyle bu açıklamayı yineledi. Bu arada ABD ve Avrupa’nın Rusya merkez bankasının rezervlerini dondurmuş olması, Ortadoğu’da da endişeye yol açmış durumda. Bu nedenle bölge ülkeleri, çok kutuplu bir dünyaya hazırlık yapıyor. Bu yolla hem doların hüküm sürdüğü bölgede hem de dışında ticaretlerini sürdürebilecekleri imkanlar yaratıyorlar.