Aydınlık İran seçimlerini yerinde izledi
Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda 24 milyonu aşkın oy kullanıldı. Birinci sırada yer alan Pezeşkiyan ve ardından gelen Celili, ikinci turda yarışacak
Gürkan Demir
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin hayatını kaybetmesinin ardından İran’da 14’üncü dönem Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Önceki gün düzenlenen seçimde 4 aday yarıştı. Ancak adaylardan hiçbiri seçilme için gerekli olan yüzde 50+1 şartını sağlayamadı. Bu nedenle seçimler ikinci tura kaldı. İkinci tur 5 Temmuz Cuma günü düzenlenecek.
KİM KAÇ OY ALDI?
28 Haziran Cuma günü yapılan seçimde oy verme işlemleri yerel saatle 18’de tamamlanması gerekirken 3 kez uzatma kararı alındı. İlk etapta saat 20’ye daha sonra 22’ye, ardından da 24’e uzatıldı. 24 milyon 535 bin 185 kişinin oy kullanıldığı seçime katılım yüzde 40 oldu. Bu oyların 10 milyon 415 bin 991’ini Tebriz Milletvekili Mesut Pezeşkiyan alarak seçimi birinci sırada tamamladı. Pezeşkiyan’ı 9 milyon 473 bin 298 oy ile eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri Said Celili takip etti.
Adaylardan Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf 3 milyon 383 bin 340, eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuahmmedi ise 206 bin 397 oyda kaldı. Gerekli çoğunluk sağlanamadığı için yüzde 42,45 oy olan Pezeşkiyan ile yüzde 38,61 oy alan Celili ikinci turda yarışacak. Yüzde 13.78’de kalan Kalibaf ile yüzde 0,84’de kalan Purmuhammedi ise seçime veda etmek zorunda kaldı.
İKİNCİ TUR KAMPANYASI BAŞLADI
Seçim sonuçlarının belli olmasının ardından İran İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi kameralar karşısına geçti. Vahidi, “Son birkaç ayda bir kez daha hep birlikte bir başarıya imza attık. Seçimler tam bir güvenlik, tam bir sağlık, ciddi bir rekabet ve halkın değerli katılımıyla sandıkta yapıldı.” dedi. Perşembe günü başlayacak seçim yasaklarına kadar adayların propaganda yapabileceğini belirten Vahidi, yurt dışındaki seçim noktaları için de gerekli hazırlıkları, seçimin ikinci tura kalma ihtimali nedeniyle önceden aldıklarını hatırlattı.
KALİBAF’TAN CELİLİ’YE DESTEK
Seçimleri 3. sırada tamamlayan Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, ikinci turda Said Celili’yi desteklediğini açıkladı. Yazılı bir açıklama yayınlayan Kalibaf, “Yol bitmedi. Sayın Pezeşkiyan'a karşı duyduğum saygıya rağmen, çevresindeki kimi şahıslardan duyduğum kaygıdan dolayı, tüm devrimci ve destekçilerimden, bugün sorunlarımızın büyük bir kısmından sorumlu olanların iktidara dönmesine müsaade etmemelerini istiyorum, hepimiz devrim cephesi adayı Sayın Celili'nin 14. hükümet başına geçmesi için çaba göstermeliyiz." ifadelerini kullandı.
SAİD CELİLİ KİMDİR?
İran siyasetinin önde gelen isimlerinden Said Celili, 6 Eylül 1965'te Meşhed'de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk'ü olan Celili, Tahran’daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü. İran-Irak Savaşı’nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı Gönüllü Halk Savunma Gücü Besic’in üyesi olarak savaşa katılan Celili, 1987'de Irak güçlerine karşı yürütülen "Kerbela-5 Operasyonunda" bacağından ağır yaralanınca sağ bacağı ampute edildi. Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Celili, 1989'da Dışişleri Bakanlığında görev aldı.
‘TEHDİTLERİ FIRSATA DÖNÜŞTÜRMEK’
Celili, 2001'de İran lideri Ali Hamaney'in ofisinde danışmanlık görevine getirildi. 2002'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi yapıldı. Ağustos 2005'te Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı olarak atandı. Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran'ın Batı ile nükleer müzakerelerine Konseyin Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin merkezinde buldu.
"Tehditleri fırsata dönüştürmek" sloganını kullanan Celili, eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından 2013'te görevden alınan Celili, İran İslam Devrimi Lideri Ayetullah Seyid Ali Hamaney tarafından Güvenlik Konseyi’nin üyesi olarak atandı. Aynı yıl ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi oldu. 2021'deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013'ten bu yana Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyinde Hamaney'in temsilcisi olarak görev yapıyor.
MESUD PEZEŞKİYAN KİMDİR?
Mahabad kentinde 9 Eylül 1954'te, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Mesut Pezeşkiyan, soyadı Farsçada "doktorlar" anlamına geliyor. Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olan Pezeşkiyan, 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı. Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan, savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesinde genel cerrahi ihtisasını yaparak eğitimine devam etti. İran Sağlık Bilimleri Üniversitesinden 1993 yılında kalp cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü görevine getirildi.
SİYASİ HAYATI NASIL BAŞLADI?
Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı olarak atanmasıyla başladı. Hatemi döneminde 2001'de ise Sağlık Bakanı atandı, 2005'e kadar bu görevde kaldı. Ülkede 2008'de yapılan Genel Seçimlerinde Tebriz Milletvekili olarak Meclise girmeyi başaran Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz'i temsilen görev yaptı. 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak da 4 yıl görev yapan Pezeşkiyan’ın, 2021'deki Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi. 28 Haziran 2024’teki seçimler için yaptığı başvuru ise kabul edilerek Cumhurbaşkanı adayı oldu.
