2023’te üretim düştü zarar eden şirket arttı
İSO 500 2023 Raporu’na göre şirketlerin kârlılık düzeyi ve üretimi azaldı. 2022’de yüzde 120 düzeyinde olan üretimden satışlardaki artış, yüzde 42,1’e gerilerken reel olarak yüzde 13 düştü. Aynı dönemde zarar eden şirket sayısı da 58’den 96’ya çıktı
Sabrican Tıknazoğlu
İstanbul Sanayi Odası (İSO), sanayi üretiminin resmini çeken Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2023 Araştırması’nı yayınladı. Raporun ayrıntılarını, düzenlenen basın toplantısıyla İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan sundu. Rapora göre 2023 yılında kârlılık düzeyi ve üretim, sıkılaşma politikalarının etkisiyle zayıfladı. Üretimden satışlar, 2023 yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında reel olarak yüzde 13,8 oranında geriledi. Zarar eden kuruluş sayısı 58’den 96’ya yükseldi. Gündemdeki vergi paketi ve kurumlar vergisi tartışmalarına ilişkin görüşlerini paylaşan Bahçıvan, paketin içeriğinin netlik kazanmaması nedeniyle yorum yapmanın sağlıklı olmayacağını öne sürerken, kurumlar vergisi hakkında şu değerlendirmeyi yaptı:
‘VERGİ MUAFİYETLERİ HASSAS NOKTAMIZ’
“Sanayiye teşvik ve motivasyon vaadiyle geçmişte verilmiş olan vergi avantajlarının yol ortasında değiştirilmesi, öngörülebilirlik ve geleceğe dair güven açısından ciddi tahribatlar yarattığını geçmiş yıllarda gördük. Teşviklerden elde edilmiş olan hakların değişmemesi, bizim için en hassas konudur. Bunların her biri gerek yerli sermaye gerek de yabancı sermayede bir takım kuşkuları doğurmaktadır.”
Asgari ücrette ara zam yapılıp yapılmamasına konusunda yorum yapmak istemediklerini belirten Bahçıvan, rapora göre 2023 yılında ücret giderlerinin enflasyonun üzerinde olduğunu ve firmaların kendi şirket gerçeklerine ücret değerlendirmelerini zaten yaptıklarını iddia etti.
Araştırmaya göre sanayi şirketlerinin üretim ve kârlılık düzeyi, 2023 yılının ikinci yarısından bu yana uygulanan sıkılaşma politikaları ve yüksek finansman maliyeti nedeniyle zayıfladı. Üretimden satışlarda artış, 2022 yılında yüzde 119 olurken 2023’te yüzde 42,1’de kaldı ve 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çıktı. İSO 500 Büyük kuruluşlarının üretimden satışlardaki reel değişimleri 2023 verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında yüzde 13,8 geriledi. Başkan Bahçıvan, bu durumun nedenlerinin; yavaşlayan küresel talep, 6 Şubat’ta ardı ardına yaşanan depremler ve seçimler sonrasında ekonomi politikalarında yaşanan değişim olduğunu söyledi.
KÂRLAR GERİLEDİ
Sanayi kuruluşlarının kârlılık düzeyi de belirgin bir düşüş gösterdi. Faiz, amortisman, vergi öncesi kârlar 2022 yılında yüzde 99.3 olurken 2023'te yüzde 45 olarak hesaplandı. Vergi öncesi kâr-zarar toplamı da önceki yıl yüzde 121,2 artarken, bu yıl yüzde 32,9 arttı. Zarar eden kuruluş sayısı da 58’den 96’ya yükseldi.
Araştırmadaki kârlılık bileşenleri tablosuna göre önceki yıllardan farklı olarak net kambiyo zararının ortaya çıktı. Bahçıvan, kambiyo zararının ön önemli nedeninin, 2023’ün ikinci yarısında meydana gelen döviz kuru hareketliliği olduğunu vurguladı.
ÖZKAYNAK DÜZEYİ YÜKSELDİ
Rapora göre mali borçlar yüzde 54 artışla 1,3 trilyon liradan 2 trilyon liraya çıkarken diğer borçlarda yüzde 66’ya yakın bir artışla 1,2 trilyon liradan yine 2 trilyon liraya yükseliş söz konusu. Kısa vadeli mali borçlardaki artış da yüzde 53 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 56’lık artışın hafif altında kaldı.
Bahçıvan, enflasyon düzeltmesi ile özkaynaklar üzerinden önemli bir değişim meydana geldiğinin bilgisi paylaştı. Bahçıvan, “Özkaynaklar 2023’te enflasyon düzeltmesi sonrası verilerle yüzde 245 oranında artarak 1,4 trilyon liradan 4,8 trilyon liraya çıkmış durumda. Bu kalemde enflasyon düzeltmesinin etkisi 2,8 trilyon ile oldukça yüksek.” sözlerini kullandı.
Araştırma sonuçlarına göre 500 büyük sanayi kuruluşunda istihdam, 2023 yılında yüzde 1,9 artarak yaklaşık 804 bin kişiye yaklaştı. Aynı yılda ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 120 oldu.
BİRİNCİ SIRADA TÜPRAŞ VAR
Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde TÜPRAŞ üretimden satışlarda 484,2 milyar lirayla listede ilk sırayı alırken, 2022'de üçüncü sırada olan Ford Otomotiv 238 milyar lirayla ikinciliğe yükseldi. Geçen yıl ikinci sırada bulunan Star Rafineri ise 226,8 milyar liralık üretimden satışla 3'üncü oldu. İstanbul Altın Rafinerisi (İAR) 142,5 milyar liralık üretimden satışla 4'üncü sırada yer alırken, geçen yıl 7'nci sırada bulunan Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla 5'inci sıraya çıktı.
Oyak-Renault ise üç basamak yükselerek 107,2 milyar lirayla 6'ncı sıraya yükseldi. Arçelik 99,9 milyar lirayla 7'nci olurken, Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar lirayla 15'inci sıradan 8'inci sıraya tırmandı. 2022'de 44'üncü sırada olan Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9'uncu sıraya ulaştı. Geçen yılki listeye göre 5 basamak gerileyen Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ, bu yıl 79,5 milyar ile listede 10'uncu sırada yer aldı.
LİSTEDEKİ ANADOLU ŞİRKETLERİ ARTIYOR
İlk 500’de yer alan sanayi kuruluşları arasında, Anadolu illerinden şirketlerin artışı devam ediyor. 2020 yılında listedeki şirketlerin 161’i İstanbul’da faaliyet gösterirken, bu sayı 2023’te 151’e düştü. İstanbul’u 45 kuruluş ile Ankara Sanayi Odası izledi. Bu odaların ardından, Ege Bölgesi Sanayi Odası ve Kocaeli Sanayi Odası 38’er kuruluşla sıralamada listede kendine yer buldu.
‘DEVLETE FAİZSİZ KREDİ VERİYORUZ’
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, devreden KDV’nin İSO 500 kuruluşları için yük oluşturduğunu kaydetti. Avrupa Birliği’nden monte edilen bir sistem olduğunu dile getiren Bahçıvan, devreden KDV yükünün enflasyon düzeltmesi sonrası verilerle yüzde 36,5 oranında artarak 67 milyar liraya yaklaştığının bilgisi verdi.
KDV’nin tüketici değil üretici vergisi olduğunu ve sanayiciyi fevkalade olumsuz etkilediğini öne süren Bahçıvan, “Söz konusu artış, enflasyonun altında kalması bakımından geçtiğimiz yıllara göre bir nebze daha pozitif tablo sunsa da biz bu döngüyü, sanayi kuruluşlarımızın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermesi olarak tanımlamayı sürdürüyoruz. Özellikle enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde, KDV alacaklarının iadesi geciktikçe bu durum firmalarımızın nakit akışı açısından daha önemli bir yük haline geliyor.” diye konuştu.
