İspanyol gribi, Osmanlı, Atatürk
DR. EREN FIRAT
İnsanlık tarihi boyunca salgınlar çok can almış, imparatorlukların sonlanmasında, büyük çaplı ölümlerde başrol oynamıştır. Son olarak yaşadığımız Kovid-19 salgınının benzeri diyeceğimiz örneği, geçmişteki en önemli pandemilerden biri olan 1918’de ortaya çıkmıştır.
İspanyol Gribi adıyla anılmasına rağmen tarihte kayıt altına alınmış ilk vaka, 1918 yılı 4 Mart günü ABD’de Kansas’ta yaşanmıştır. Fuston kampında aşçı Albert Gitchel ateş, baş ağrısı ve öksürük şikâyetiyle revire çıkınca takip eden üç hafta içinde bu kamptaki 1.100 asker hastaneye kaldırılır ve daha binlerce hasta, hastalığı ayakta geçirir. Hastalık Avrupa’da Birinci Dünya Savaşı muharebelerinin devam ettiği Fransa, İngiltere, İtalya ve savaşa girmese de İspanya’da hızla yayılmıştır.
1918 ilkbaharında Fransız birliklerinin de dörtte üçü, İngiliz askerlerinin yarıdan fazlası grip geçirir. Mayıs ayında grip Kuzey Afrika’da, daha sonra Hindistan’ın Bombay kentinde görülür, haziran ayında Çin’de, temmuzda Avustralya’da ilk vakalar görülmeye başlanmıştır.
Salgın 1918 Eylül-Kasım aylarında zirve noktasına ulaşmış ve Osmanlı dahil tüm dünya ülkelerini etkilemiştir. Hindistan’da yaklaşık olarak 17 milyon kişi, yani ülke nüfusunun %5’i bu hastalıktan ölmüştür. ABD’de nüfusun yaklaşık %28’i hastalığa yakalanmış ve yaklaşık olarak 675 bin kişi hayatını kaybetmiştir. Britanya’da 250 bin, Fransa’da 400 bin kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Fiji adalarında nüfusun %14’ü iki haftalık bir süre içinde İspanyol Nezlesi’nden ölmüştür.
OSMANLI’YA SAVAŞTA TAŞINDI
İspanyol Gribi, Osmanlı İmparatorluğu’na da, 1. Dünya Savaşı sırasında, Avrupa’dan taşınmıştır. İspanyol Gribi’nin, Osmanlı’da ilk defa 1918 Ağustos ayında görülmeye başlandığı çeşitli kaynaklarda yazılmaktadır. Savaş sonrasında terhis olup evlerine dönen askerler, bu hastalığın yayılmasında önemli bir rol oynamışlardır. Osmanlı’da o dönem, tifüs, sıtma, verem gibi çeşitli hastalıklarla mücadele ediliyor olsa bile, İspanyol Gribi ile de dönemin kısıtlı şartları ve doktorları ile yine de yoğun olarak mücadele edilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda, o dönemde bazı önlemler alındı.Tıpkı bu dönemde olduğu gibi okullar belirli bir süre tatil edilmişti. Sinema ve tiyatrolar kapanmıştı. Konferans ve toplantılar iptal edilmişti ve mümkün olduğu kadar halk bilgilendirilmeye çalışılmıştı. Umumi yerlerde ilaçlama faaliyeti yapıldı. Padişah Vahdeddin, İstanbul Şehremini Cemil (Topuzlu) de İspanyol Gribi’ne yakalanıp atlatanlar arasındaydı.
ATATÜRK DE YAKALANMIŞTI
Atatürk de İspanyol Gribi’ne yakalanmıştı. Böbrek rahatsızlığı nedeniyle, 27 Mayıs 1918’de gittiği Viyana’dan 30 Haziran 1918’de Çekya sınırları içerisindeki kaplıcaları ile ünlü Karlsbad’a geçti. Ardından tekrar Viyana’ya geçtiğinde, İspanyol Gribi’ne yakalandı. Hastalık nedeniyle 4-5 gün daha Viyana’da kalmak zorunda kalan Atatürk, 2 Ağustos 1918’de İstanbul’a döndü. Ardından 1919’da, Samsun’a çıkmadan önce, tekrar gribe yakalanan Atatürk doktor kontrolüne alınmış ve yapılan muayene sonucunda tehlikeli bir durum olmadığı tespit edilmiştir. Bunun nedeni, daha önce gribe yakalandığı için bağışıklık sisteminin güçlenmiş olmasıydı.
KAYNAKLAR:
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52150272
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyol_gribi
https://www.finansgundem.com/haber/iki-salgin-tek-fark-abd-daha-kirilgan/1482539
https://www.kibrispostasi.com/c77-SAGLIK_KISISEL_BAKIM/n316626-100-milyon-can-almisti
