Ithalattaki daralma ekonomiyi büyüttü

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam), Doç. Dr. Ozan Bakış ve Araştırma Görevlisi Gökhan Dilek tarafından hazırlanan “Ekonomik büyümede ithalattaki daralma belirleyici” başlıklı büyüme değerlendirmesi notunu yayımladı. Değerlendirmede 2021 yılı ilk çeyreğinin ekonominin salgından etkilenmediği bir dönem olduğu belirtilerek, “GSYH, geçen yılın aynı çeyreğine kıyasla yüzde 7 büyürken en büyük katkı yatırım ve özel tüketim harcamalarından geldi. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış serilere baktığımızda ise GSYH’nin bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 1.7 büyüdüğünü ve bu pozitif büyümenin neredeyse tamamen ithalatta yaşanan azalmayla gerçekleştiğini görmekteyiz” denildi.

ÖZEL TÜKETİMDE ARTIŞ

Değerlendirme notunda, 2020 yılının son çeyreğinde, yıllık bazda yüzde 8.2 artan özel tüketim harcamalarının 2021 yılının ilk çeyreğinde de yüksek bir hızda, yüzde 7.4 büyüdüğü belirtildi. Değerlendirmede şöyle denildi: “Özel tüketim, 2021 yılının birinci çeyreğinde, büyümeyi yüzde 4.2 puan destekledi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara baktığımızda ise özel tüketimin yüzde 1.7 daralarak büyümeyi yüzde 1.0 puan baskıladığını görüyoruz.”

YATIRIM HARCAMALARI BÜYÜMEYE DEVAM EDİYOR

2018 yılının ikinci yarısından itibaren yıllık olarak daralma kaydeden yatırım harcamaları, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde yıllık yüzde 21.9 ile ciddi bir genişleme kaydetmişti. Yatırımlarda toparlanma 2021 yılının ilk çeyreğinde de devam etti ve yıllık artış yüzde 11.4 oldu. Betam değerlendirme notunda artış şöyle değerlendirildi: “Bu artışın büyümeye katkısı yüzde 3.0 oldu. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara baktığımızda da yatırım harcamalarının bir önceki çeyreğe göre yüzde 1.6 büyüdüğünü görüyoruz. Böylece yatırım harcamaları, 2021 yılının ilk çeyreğinde çeyreklik büyümeyi yüzde 0.4 puan destekledi.”

STOKLARDA TOPARLANMA

2021 yılının birinci çeyreğinde yıllık bazda stok artışları da büyümeyi yüzde 2.0 puan azalışla baskılarken mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriye göre ise stok değişimlerinin çeyreklik büyümeye katkısı yüzde 0.2 puan oldu.

İTHALATTAKİ DARALMA BÜYÜMEYİ DESTEKLEDİ

Değerlendirme notuna göre, 2021 yılının birinci çeyreğinde ihracat, yıllık bazda yüzde 3.3 artarken çeyreklik bazda yüzde 2.3 küçüldü. İthalat ise hem yıldan yıla yüzde 1.1 azalırken hem de mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriye göre çeyrekten çeyreğe yüzde 9.1 azaldı. Dış ticaret dengesi hem yıllık hem de çeyreklik bazda büyümeyi desteklerken özellikle ithalatta bir önceki çeyreğe göre yaşanan büyük daralma çeyreklik büyümeye yüzde 3.0 puan olarak yansıdı ve çeyreklik büyümenin en önemli sebebi oldu.

BÜYÜMENİN GELECEĞİ

“2021 yılı büyümesini geçen yılın aynı çeyreği ile kıyaslamak ekonomik konjonktür için sağlıksız sonuçlar verecektir. Bu sebeple baz etkisini içermeyen mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara odaklanmak yerinde olacaktır” denilen notta şunlar ifade edildi: “Çeyreklik bazda büyüme rakamının çok yüksek olmasını beklemiyoruz. Bunda iki faktörün etkili olduğunu belirtmek isteriz. İlk olarak 29 Nisan-17 Mayıs arasında uygulanan tam kapanmanın olumsuz etkileri geliyor. İkinci faktör ise Mart sonundan itibaren yabancı paralar karşısında değer kaybeden TL. 2020 sonu itibarı ile 7.5 TL civarı olan dolar kuru 20 Mart 2021’e kadar 7 TL’nin biraz üzerinde bir seyir gösterirken daha 4 ay önce 8 Kasım’da göreve başlamış Merkez Bankası başkanın sürpriz şekilde görevden alınması ile dolar kuru neredeyse düzenli şekilde artarak Haziran ayı başında 8.5 TL’yi geride bıraktı. Kurdaki bu hızlı artışın ikinci çeyrekte ithalatı frenlerken ihracatı tetiklemesini bekleriz. İlk çeyrekte ithalat azalışı zaten çok güçlü olduğu için ithalattaki azalışın pek de güçlü olmasını beklemiyoruz. Yatırım malları, kur hareketlerinden ve beklentilerden doğrudan etkilendikleri için yatırım harcamalarında da güçlü bir artış beklemiyoruz.”