Kalpte ritim bozukluğu

Kalp hastalıklarının önemli sayılacak bir kısmını kalbin uyarı akışındaki düzensizlik olan ritim bozuklukları oluşturur, bir kısmı yaşamı tehdit etse de, bir kısmı önemli olmayabilir. Uyarının kendisi ve yol açtığı yan etkilerin önemli olması nedeni ile akılda tutulması gereken bir rahatsızlıktır

Yayınlanma: 28 Şubat 2022, 01:00 Güncellenme: 28 Şubat 2022, 01:16

A⁺ A^-

DOÇ. DR. FEHMİ KATIRCIOĞLU

Aritmi, ritim bozukluğu ile kendini gösteren düzensiz kalp atımıyla bilinen bir tür hastalıktır. Aritmiler; kalbin kasılmasını sağlayan elektriksel uyarının çıkışında veya iletilmesindeki sorunlardan oluşur.

Kalp hızı, kalbin dakikadaki atım sayısıdır. Nabızdan veya kalbin doğrudan dinlenilmesi ile ya da EKG aracılığı ile kalp hızı bulunabilir. Normalde (dinlenirken) kalp hızı dakikada 60-80 arasındadır. Aritmi ve anormal kalp hızı birlikte meydana gelmek zorunda değildir. Aritmiler, normal, yavaş (dakikada 60 atımdan az) veya hızlı (dakikada 100 atıştan fazla) kalp hızıyla oluşabilir. Aritmideki nabzın düzeni olabileceği gibi (1 normal 1 anormal atım veya 2 normal 1 anaormal atım gibi) tamamen düzensiz de olabilir. Dolayısı ile düzenli bir nabızda da aritmi olabileceği gibi, normal, yavaş veya yüksek kalp hızlarında da da aritmi olabilir.

STRES, KAFEİN VE NİKOTİN

Ventriküler Prematür (erken) Atımlar: Bunlar en yaygın aritmiler arasındadır ve kalp rahatsızlığı olan ya da olmayan birçok insanda görülebilir. Bazı insanlarda stres, fazla kafein ya da nikotin ya da fazla egzersize bağlı olarak görülebilir. Fakat bazen kalp hastalığı veya kalp hastalığı dışında da (tiroid hastalıkları, elektrolit dengesizliği vs) ortaya çıkabilir. En sık görülen aritmi tipidir, hemen hemen hepimizde değişen sıklıkta bulunur.

PIHTI RİSKİ

Atriyal Fibrilasyon: Kulakçıkların normal olmayan bir şekilde kasılmasına neden olan, çok yaygın görülen düzensiz bir kalp ritmidir. En önemli ve korkulan yan etkisi kalp içinde pıhtı oluşmasına zemin hazırlaması ve bu pıhtıların yerinden kopup vücudun değişik yerlerine (özellikle beyine) gidip ciddi problemlere yol açmasıdır. Atriyal fibrilasyon sağlıklı insanlarda da nadiren görülebilmekle birlikte özellikle bazı durumlarda sık görülür. Bunlar, kalp damar hastalığı, tiroid bezinin aşırı çalışması, hipertansiyon, kalp kapak hastalıkları (özellikle mitral darlığı), kalp yetmezliğidir. Yaş ilerledikçe atriyal fibrilasyon görülme sıklığı artar.

HIZLI KASILMA

Atriyal Flutter: Kulakçıklarda dakikada 200-400 arasında (ortalama 300) çok hızlı kasılmalar vardır. Bu kasılmalar, genelde atriyal fibrilasyondan daha organize ve daha düzenlidir. Bu aritmi daha çok kalp rahatsızlığı olan insanlarda görülür. Çoğunlukla atriyal fibrilasyona dönüşür.

Paroksismal Supraventriküler Taşikardi: Karıncıkların üst bölümünden başlayan genellikle hızı dakikada 150-200 arasında, düzenli bir aritmidir. Aniden başlar ve birden sona erer. Süresi değişkendir. Kalp hızı yüksek olduğu için özellikle uzun sürerse rahatsızlık uyandırır. Kendiliğinden geçebildiği gibi, bazı manevralarla (öksürme, kusma refleksini uyandırma vb) da sonlanabilir. Bazen ise sonlanması için sağlık kuruluşunda damardan ilaç vermek gerekebilir.

Aksesuar (ekli) Yola Bağlı Taşikardiler: Kulakçıklar ve karıncıklar arasında, normalde olmaması gereken kestirme bir yoldan dolayı oluşur. Uyarılar normal iletim yollarının yanı sıra ekstra yollardan da geçerler; bu da uyarıların kalbin içinde çok hızlı bir şekilde iletilerek kalbin alışılmadık şekilde hızlı atmasına sebep olur.

AV Nodal Reentran Taşikardiler: Kalp çarpıntısına, bayılmaya veya kalp yetmezliğine sebep olabilir. Birçok durumda ilaçlar, pacemaker (kalp pili) veya sağlık personeli tarafından yaptırılan basit bir manevra ile sonlandırılabilirler.

ACİL MÜDAHALE DURUMU

Ventriküler Taşikardi: Yaşamsal önemde bir aritmidir. Karıncıklardan kaynaklanır. Bu hızlı ritim, kalbin yeterince kanla dolmasını engeller, böylelikle vücuda daha az kan pompalanır. Kalp rahatsızlığı olan insanlarda sonuçları çok ciddi olabilir ve yanında kanın yeteri kadar pompalanmamasına bağlı şikayetler (baş dönmesi, göz kararması vb) gözlenebilir. Hemen tanınmalı ve müdahale edilmelidir.

Ventriküler Fibrilasyon: Karıncıklardan kaynaklanan tamamen düzensiz ve yetersiz kasılmalardan oluşan ölümcül bir ritim bozukluğudur. Karıncıklar kas seğirmesi gibi titrer, etkili bir kasılma oluşturamaz ve vücuda kan pompalayamazlar. Zamanında müdahale edilmezse ölüm meydana gelir. Akut miyokard infarktüsünün (kalp krizi) ilk dakikalarında gelişen ölümler ventriküler fibrilasyondan dolayı olurlar. Tedavisi için hastaya defibrilasyon (elektroşok) ve gerekirse yeniden canlandırma (resussitasyon) yapılmalıdır. EKG’de düzenli dalgalar yerine karışık, düzeni olmayan dalgalar vardır.

Uzun QT Sendromu: QT aralığı elektrokardiyogram (EKG) üzerinde belirlenir. QT aralığı normalden uzun olduğunda ventriküler taşikardinin ölümcül olabilecek bir çeşidi olan “torsades des pointes” riskini artırır. Uzun QT sendromu gençlerde ölüme yol açabilen kalıtsal bir durumdur. Antiaritmik ilaçlarla, pacemaker, elektriksel kardiyoversiyon (elektroşok), defibrilasyon veya ICD’ler ile (implante edilebilir kardiyoverter defibrilatör) veya ablasyon tedavisiyle tedavi edilebilir.

KALP HIZININ YAVAŞ OLDUĞU ARİTMİLER

Kalpte uyarı çıkaran merkez olan sinüs düğümü hastalıkları ve iletimi engelleyebilen kalp blokları kalp hızının yavaş olduğu aritmilerin başlıca nedenlerdir. Kalbin elektriksel iletim sistemindeki bir rahatsızlıktan kaynaklanabilirler.

Hasta Sinüs Sendromu: Burada sinüs düğümü yeteri kadar uyarı çıkaramaz. Atım hızı azalır. Bayılma oluşturacak düzeylerde yavaşlama olursa kalbi düzenli çalıştırmak için kalp pili (pacemaker) takılır.

Kalp Blokları: Elektriksel uyarının sinüs düğümünde oluşup kulakçıklara, daha sonra karıncıklara ve en son kalp hücrelerine giderken, yolun herhangi bir bölgesinde gecikmesi ya da tamamen bloke olması. Kalp düzensiz ve genellikle daha yavaş atar. Durum önemliyse kalp pili (pacemaker) ile tedavi edilir.

Aritmiler sessiz ve yakınmasız olabilir. Muayene sırasında kalbinizi dinleyip, nabzınızı kontrol ederek veya elektrokardiyogram (EKG) sayesinde düzensiz kalp atışını tespit edebilir.

Aritmi ancak nabız düzensizliği varsa, kalp hızı normalden düşük veya yüksek ise anlaşılabilir. Bazen de bunlar olsa bile hastanın bir şikâyeti olmayabilir. Hatta nabız düzensizliği oluşturan atriyal fibrilasyon gibi bir aritminin, hastaların tesadüfen çekilen EKG’lerinde saptanması nadir değildir.

TEDAVİ YOLLARI

Antiaritmik ilaçlar, kalp hızını kontrol altında tutarlar ve aritmiyi baskılarlar. Kan sulandırıcı ilaçlar, atriyal fibrilasyon gibi aritmilerde kan pıhtısı riskini azaltırlar. İlaçlar, atriyal fibrilasyon gibi aritmileri düzeltemiyorsa kardiyoversiyon gerekebilir. Kardiyoversiyon; kısa süreli anestezi uygulamasından sonra, göğüs duvarından kalbi senkronize eden ve normal ritmin tekrar başlamasını sağlayan elektrik şok verilme işlemidir. Defibrilasyon ise yalnızca, müdahale edilmediği takdirde ölümle sonuçlanan ventriküler fibrilasyonda yapılır.

Pacemaker, uygun bir kalp hızı sağlamak için kalp kasına küçük elektriksel uyarılar gönderen bir aygıttır. Kalp pilleri öncelikli olarak kalbin çok yavaş atmasını önlerler. Kalp pilleri elektriksel uyarı üreten bir jeneratör ve elektronik bir ünite ile bu uyarıları kalp kasına ileten elektrodlardan oluşur. Yeni kalp pillerinin kalp hızını ve aritmileri kontrol etmeye yönelik oldukça gelişmiş özellikleri vardır

Ablasyon (yakma) sırasında kalp içindeki anormal kalp ritmine sebep olan küçük bir doku bölgesine bir kateter yardımıyla yüksek frekanslı elektrik enerjisi gönderilir. Bu enerji anormal kalp ritminin yolunu kapatır. Günümüzde gelişmiş ilaçlar ve ablasyon tekniklerinin var olmasından dolayı kalp ameliyatları aritmi tedavisinde sık kullanılmaz.

YAŞAM TARZI DEĞİŞMELİ

Düzensiz kalp ritmi belli aktiviteler sırasında ortaya çıkıyorsa bunları yapmaktan kaçınmak gerekir.

Sigara bırakılmalı, alkol tüketimi sınırlandırılmalı, kafein kullanımı sınırlandırmalı ya da bırakılmalı (Bazı insanlar kafeine duyarlıdır ve çay, kahve, kola gibi kafeinli ürünler kullanırken daha fazla şikâyet ortaya çıkabilir.) Nezle ve öksürük ilaçlarından, enerji içeceklerinden uzak durulmalıdır, çünkü bunlardan bazıları düzensiz kalp ritmine yol açan maddeler içermektedir.