Kamu bankaları piyasayı TL kredilerle fonluyor

Cumhurbaşkanı Erdoğan hafta içinde NTV'de katıldığı programda, “Vatandaşlarıma sesleniyorum; diyorum ki kamu bankalarına gidin. Böyle bir sömürü çarkı içerisine girmeyin. Kamu bankaları bu konuda hassas. Vatandaşını kesinlikle yüksek faizle sömürme gibi bir gayretin içerisine giremez.” dedi. Müstafi Hazine ve Maliye Bakanı Dr. Berat Albayrak da, bakanlığı döneminde basın mensupları ve ekonomistlerle bir araya geldiği bir toplantıda, zamanında elde kalan üç kamu bankasının da özelleştirilmek istendiğini ancak dönemin Başbakanı Erdoğan tarafından bunun engellendiğini “iyi ki de öyle yapıldığını” ifade etmişti.

ÜÇ BANKANIN AĞIRLIĞI MÜTHİŞ

Türkiye'de 32'si mevduat, 15'i kalkınma ve yatırım, 6'sı katılım olmak üzere 53 banka faaliyette. Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank olmak üzere üç kamu bankası bugün Türk bankacılık sisteminde kritik bir denge unsuru olarak işlev görüyorlar. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre Kasım 2021 itibarıyla (en güncel aylık rapor), bankacılık sektörünün toplam özkaynakları yaklaşık 686.7 milyar lira. Kamu bankalarının özkaynaklarının toplamı ise 185.2 milyar lira. Yaklaşık olarak sektörün toplam özkaynaklarının yüzde 27’si kamu bankalarından geliyor. Sektörün kullandırdığı kredi tutarı 4 trilyon 787 milyar lira. Bunun 2.7 trilyonu TL cinsinden, 2.05 trilyonu da yabancı para cinsinden. Kamu bankalarının (üç kamu mevduat bankası) kullandırdığı kredi tutarı 1 trilyon 764 milyar lira. Yani toplam kredilerin yüzde 36.8'ine denk geliyor. Bunun yaklaşık 580 milyar lirası yabancı para cinsinden. 1 trilyon 184 milyar lirası ise TL cinsinden. TL cinsi kredilerin yüzde 43.8'ini üç kamu bankası kullandırmış.

TL'NİN YÜZDE 44'Ü ÜÇ BANKADA

Sektördeki toplam mevduat 5.2 trilyon lira. Bunun 1.9 trilyonu TL cinsinden 3.2 trilyonu da döviz cinsinden. Mevduat tarafında kamu bankalarının payına baktığımızda; toplamda 2 trilyon liranın biraz üzerinde bulunuyor. Yani toplam mevduatın yüzde 38.4'ü kamu bankalarında. Kamu bankaları bünyesindeki TL mevduatların tutarı 842 milyar lira. Yabancı para ise 1 trilyon 173 milyar lira. Buna göre TL mevduatların yüzde 44.3'ü kamu bankalarında. Kamu bankalarının 842 milyar liralık mevduata karşılık 1 trilyon 184 milyar lira TL kredi kullandırdığı görülüyor. Kamu bankalarında kredi mevduat oranı 1.4 çıkıyor. Böylece kamu bankaları ellerindeki 100 birimlik TL mevduata karşılık 140 birimlik kredi kullandırarak ekonomiyi desteklemiş görünüyor. Kamu bankaları bunun yanında yabancı para tarafında ise sahip oldukları mevduatın yaklaşık yarısını yabancı para kredi olarak kullandırmışlar.

DEVALÜASYON ETKİSİ

Salgın dönemi öncesini de içerdiği için Kasım 2019 aylık sektör raporuyla kıyaslamak anlamlı olur. Kasım 2019'da bankacılık sektörünün toplam kredileri 2.6 trilyon lira dolayında. Bunun 1.6 trilyonu TL cinsinden, 981 milyarı yabancı para. Mevduatlar ise 2.45 trilyon lira düzeyinde. Bunun da 1.19 trilyonu TL, 1.26 trilyonu yabancı para cinsinden. Sektörün toplam özkaynakları 481.5 milyar lira. Özkaynak iki yılda yüzde 42.6 oranında artmış. Kamu bankalarının o dönemki özkaynak büyüklüğü 132.3 milyar lira. 2021 Kasım dönemi itibarıyla yaklaşık yüzde 40'lık bir artışa işaret ediyor. Sektör genelinde toplam mevduatlardaki artış yüzde 112 olurken, kredilerdeki artış ise yüzde 84.1'de kalmış. TL mevduatlarda yüzde 59.6 artış olurken yabancı mevduat artışı yüzde 154'ü buluyor. Krediler tarafına baktığımızda TL tarafında yüzde 68.7'lik artış var. Yabancı para tarafındaki artış yüzde 109'a yakın.

TL KREDİLERDEKİ PAYI ARTTI

Elbette burada kur artışını dikkate almak gerekiyor. Amacımız kredi mevduat artış oranlarından ziyade kamu bankalarının son iki yıldaki kredi mevduat gelişimini ortaya koymak.

Kamu bankaları özelinde incelediğimizde 2019 Kasım döneminde TL krediler 688.5 milyar lira, yabancı krediler 277.4 milyar lira. Toplamda 966 milyar liralık bir kredi desteği üç banka tarafından sağlanmış. Kamu bankalarının topladığı mevduat büyüklüğü ise 877.7 milyar lira. Bunun 483.8 milyarı TL, 393.9 milyarı yabancı para cinsinden. Kamu bankaları verdikleri kredileri geçen iki yıllık süreçte yüzde 82.6 oranında artırmışlar. TL kredilerdeki artış oranı yüzde 72 olurken, yabancı para kredilerdeki artış yüzde 109'a ulaşmış. İki yıl önce kamu bankalarının toplam kredilerden aldığı pay yüzde 37.1 düzeyindeydi. Bugünkü oran bunun 0.3 puan altında. Kamunun TL kredilerdeki payı yüzde 43. Bugünkü pay bunun 0.8 puan üzerinde. Net bir çıkarım yapmak için yabancı kredi oranına da bakalım; 2019'da yüzde 28.2 olan oran 2021'de yüzde 28.2 olmuş. Mevduata da bakalım; toplam mevduatlarda kamu oranı 2.6 yüzde puan artmış. TL tarafındaki artış 3.72 yüzde puan, yabancı para cephesindeki artış da 5.4 puan olmuş. Kamu bankaları salgın etkileri ile geçen dönemde, sektördeki mevduat ağırlıklarını artırırlarken yabancı para kredilerden kesmiş, TL kredi vermeye odaklanmışlar.

VAKIFBANK'TAN 478 MİLYAR LİRA

VakıfBank Genel Müdürü Abdi Serdar Üstünsalih, toplam kredilerin 478 milyar TL seviyesini aştığını söyledi. Üstünsalih bankanın 9 aylık bilançosuna ilişkin açıklamasında, şirketin toplam aktiflerinin yıllık yüzde 20’nin üzerinde büyüyerek 769 milyar TL seviyesine ulaştığını kaydetti. Üstünsalih şu bilgiyi veriyor: “Vadeli gibi kazandıran ve vadesiz gibi harcanabilen, avantajlı faiz oranlarına sahip günlük mevduat ürünümüz Arı hesabı, Sky limiti olan müşterilere özel avantajlı faiz oranına sahip Sky Mevduat Hesabımız ve dijital kanallardan sunduğumuz kampanyalar sayesinde toplam tasarruf mevduatımız geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 31 artırarak 196 milyar TL seviyesine yükseldi. Toplam mevduatımız ise yıllık yüzde 18’in üzerinde büyüyerek 466 milyar TL seviyesine ulaştı."

ZİRAAT'TAN TARIMA 100 MİLYAR LİRA

Ziraat Bankası'nın Genel Müdürü Alpaslan Çakar aynı zamanda Türkiye Bankalar Birliği'nin de Yönetim Kurulu Başkanı. Bankanın KAP'ta yer alan 9 aylık faaliyet raporuna göre bilançosundaki nakdi krediler toplamı 724.8 milyar TL. Mevduat toplamı ise 824.5 milyar TL. Bankanın sermaye yeterlilik rasyosu yüzde 15.15 düzeyinde. Nakdi kredilerinin toplam varlıklar içerisindeki payı ise yüzde 62.4 civarında. Bankanın faaliyet raporunda şu bilgiler yer aldı: “Bankamız tarımı her zaman öncelikli sektör olarak ele almakta olup bu dönemde tarım kredilerimizi yaklaşık yüzde 27 artırmış durumdayız. Tarımsal kredilerimizin büyüklüğü 100 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. 2021 yılının 9 aylık döneminde TL cinsi kurumsal kredilerde yüzde 14’ün üzerinde bir büyüme gerçekleştirdik. İmalata ve cari dengeye katkı sağlayan, istihdamı destekleyen sektörlere daha ağırlıklı olmak üzere tüm sektörlere finansman desteğini en uygun ve etkin şekilde sunmaktayız.”

HALKBANK 600 MİLYARI AŞTI

Halkbank Genel Müdürü Osman Arslan'ın verdiği bilgiye göre banka bu yılın üçüncü çeyreğinde toplam kredilerini 603.1 milyar TL'ye yükseltti. Aynı dönemde mevduat büyüklüğü 534.8 milyar TL seviyesine ulaştı. Arslan bankanın 9 aylık finansal sonuçlarına ilişkin yazılı açıklamasında, şu satırlara yer verdi: “Bankamızda kredi bakiyesi bulunan esnaf ve sanatkâr sayısı bu yıl 1.2 milyona, kredi bakiyemiz ise 76.1 milyar TL'ye ulaşmıştır. Esnaf kredilerinin de dahil olduğu KOBİ bankacılığında liderlik yolculuğumuza tüm hızıyla devam etmekteyiz. 205.3 milyar TL’ye ulaşan KOBİ kredileri büyüklüğümüz ile bu kategoride yüzde 20.7’lik pazar payımız bulunmaktadır."